قصه‌گویی یکی از سرگرمی‌هایی است که با آن یلدا، بلندترین شب سال پشت سپری می‌شود. رسمی دیرین که حتی قبل از اختراع خط، وجود داشت و بشر برای سرگرمی و آموزش از آن استفاده می‌کرد. به کمک قصه می‌توان مفاهیم را به کودکان منتقل کرد، همچنین دایره واژگانی کودکان با داستان گسترده می‌شود و توانایی فکر کردن را می‌آموزند. بخش مهمی از قصه‌گویی به رابطه کودک و والدین (یا فرد قصه‌گو) باز می‌گردد، رابطه‌ای که کودک به آن نیاز دارد و با کمک آن پرورش پیدا می‌کند.
محمود برآبادی در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایرنا، در روزهای سردی که شب یلدا را انتظار می‌کشند، درباره قصه‌گویی به عنوان یکی از سنت‌های قدیمی که در این شب خاطره‌ساز می‌شود، بیان کرد: قصه‌گویی سابقه‌ای دیرینه دارد و پیش از اینکه «خط» اختراع شود، مادرها برای فرزندان خود قصه تعریف می‌کردند. قصه‌گویی نوعی ارتباط بین مادر و فرزند بود که به وسیله آن رابطه عاطفی برقرار و همچنین کودک سرگرم می‌شد.
قصه‌گویی نوعی ارتباط بین مادر و فرزند بود که به وسیله آن رابطه عاطفی برقرار و همچنین کودک سرگرم می‌شد
نویسنده کودک و نوجوان با اشاره به اینکه قصه‌گویی در ابتدا به صورت شفاهی بود، توضیح داد: بعد وقتی صنعت چاپ رشد کرد و کتاب فراوان شد، بسیاری از قصه‌هایی که خانواده‌های ایرانی برای کودکان تعریف می‌کردند در بازار موجود شد، مانند قصه‌های مردم کردستان، سیستان و بلوچستان، فارس و مازندران که نویسندگان آن‌ها را جمع‌آوری و بازنویسی کردند و به شکل مکتوب در دسترس هستند.
نویسنده «محله خرگوش‌ها» با تاکید بر اینکه همچنان ارزش قصه‌گویی مستقیم که در آن مادر یا فرد قصه‌گو در ارتباط مستقیم با شنونده و مخاطب است، بیش از قصه‌های نوشتاری است، ادامه داد: علت این است که اگر ارتباط مستقیم مادر یا هر فرد قصه‌گو، با کودک برقرار شود، تاثیر بهتری بر روان و فکر کودک دارد. تعامل (یعنی ارتباط دو طرفه قصه‌گو و مخاطب) و رابطه دو جانبه می‌تواند تاثیر بیشتری بر شنونده بگذارد. در این تعامل است که فرد قصه‌گو با توجه به روحیاتی که مخاطب نشان می‌دهد، می‌فهمد قصه را به چه شکلی ادامه بدهد و همچنین مخاطب هم می‌تواند تاثیر بیشتری از رفتار و حالت چهره (میمیک) قصه‌گو به دست بیاورد و این باعث می‌شود قصه بیشتر به دلش بنشیند.
کودک به رابطه عاطفی با قصه‌گو نیاز دارد
برآبادی با تاکید بر اهمیت اتباطی که میان کودک و قصه‌گو برقرار می‌شود، افزود: فرقی نمی‌کند که قصه‌گو از روی نوشته (متن کتاب) قصه را تعریف کند یا خود آن را روایت کند، مهم رابطه عاطفی است که میان آن دو برقرار می‌شود. هدف قصه‌گویی فقط سرگرمی، پند و اندرز و حتی آموزش نیست بلکه کارکرد قصه‌گویی رابطه دوجانبه‌ای است که میان فرزند و والدین یا کودک و قصه‌گو برقرار می‌شود. کودک به آن رابطه عاطفی نیاز دارد و قصه ابزاری است که کمک می‌کند رابطه عاطفی برقرار شود.
همه اعضای جامعه به نوعی با قصه در ارتباط هستند، بزرگترها به قهوه خانه‌ها و پاتوق‌های قصه‌گویی می‌رفتند و کودکان در خانواده و خانه قصه می‌گفتند و می‌شنیدند
نویسنده «راز باغ متروک» درباره چرایی کم‌رنگ شدن سنت قصه‌گویی در خانواده‌ها توضیح داد: این مساله دو علت دارد یکی اینکه خانواده‌های امروزی گرفتارتر از خانواده‌های نسل‌های گذشته هستند، زندگی به نوعی تغییر کرده که فرصت‌هایی که در اختیار خانواده‌ها بود، در این روزها وجود ندارد و مشغله‌های دیگر جای آن را گرفته است. همچنین جایگزین‌های قصه‌گویی متعدد است، فضاهای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای همه نوع خوراک فکری را در اختیار کودک می‌گذارند. در این فضا از انیمیشن تا مسائل مربوط به درس و کمک درسی وجود دارد.
او ادامه داد: در گذشته، وقتی رادیو هم نبود، تنها وسیله سرگرم کننده کودک، کتاب بود که البته کتاب در آن سال‌ها بسیار محدود بود. در همان محدودیت‌ها کتاب‌های کودکان محدودتر از بزرگسالان بود. ممکن بود کتاب‌های بزرگسالان قصه‌هایی برای کودکان داشته باشد که برای آن‌ها خوانده می‌شد. کودکان در سال‌هایی که سواد نداشتند به وسیله قصه‌گویی والدین خود ارتباط عاطفی برقرار می‌کردند و زمانی که بزرگتر می‌شدند با همسالان خود ارتباط برقرار می‌کردند. هر کودک در ارتباط با دیگر کودکان با تعریف‌کردن اتفاق‌هایی که برایش افتاده است، به نوعی قصه‌گویی می‌کرد. این رفتار در کودکان به نوعی قصه‌گویی است و یک نوع ساخت و پرداخت قصه‌ای است که برای گوینده اتفاق می‌افتد. همچنین معلم‌ها در مدارس می‌توانستند وظیفه قصه‌گویی را برعهده بگیرند.
به گفته این نویسنده در گذشته همه اعضای جامعه به نوعی با قصه در ارتباط بودند، بزرگترها به قهوه خانه‌ها و پاتوق‌های قصه‌گویی می‌رفتند و کودکان در خانواده و خانه قصه می‌گفتند و می‌شنیدند.
نویسنده «پاهای گنده خرطوم دراز» با بیان توصیه یلدایی در آستانه این سنت دیرپا گفت: باید به وجه قصه‌گویی که ارتباط دو سویه بین فرد قصه‌گو و شنونده است، بیشتر توجه شود. رسانه‌های متعددی هستند که می‌توانند کودکان را سرگرم کنند و می‌توانند قصه را در قالب فیلم و انیمیشن منتقل کنند تا کودک سرگرم شود. هیچ چیز نمی‌تواند جای رابطه‌ای که در تعریف قصه بین افراد خانواده برقرار می‌شودرا پُرکند. توصیه می‌کنم در صورتی که امکانی برای والدین فراهم شود، با کنار هم نشستن و قصه خواندن این کمبود عاطفی را پر کنند.
نظر شما