پویش‌های مردمی فرصتی برای تقویت سرمایه اجتماعی است

مجتبی ترکارانی روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در این پویش ها تلاش می شود، مشارکت و همراهی مردم جلب شود تا با تحقق این مهم جامعه در ساختن راه حل های اساسی برای حل مسائلی مانند کمبود انرژی بهره گیرد و این الگویی برای حل دیگر مسائل مشابه جامعه باشد.
وی افزود: با وجود نگرش های مختلفی که به چنین پویش هایی وجود دارد ولی واقعیت این است که چنین مسائلی برای حل، خود نیاز به راه حل های ساختاری در حوزه های مختلف دارند و این راه حل ها نیز به میزان بالایی از سرمایه اجتماعی نیاز دارند تا دولت ها بتوانند جامعه را در کنار خود داشته باشند.
استاد دانشگاه لرستان بیان کرد: سرمایه اجتماعی بیانگر کیفیت رابطه بین دولت و جامعه است اگر بین آنها اعتماد، همدلی و همراهی باشد با همدیگر در برنامه های مختلف مشارکت خواهند داشت و مشکلات نیز با هزینه کمتر، سرعت بیشتر و مقاومت کمتری انجام می شود.
ترکارانی اضافه کرد: در عین حال باید یادآور شد که در جایی که این نوع سرمایه اجتماعی نهادی بین دولت و ملت کم باشد معمولا دولت ها در پیشبرد خواسته ها با مقاومت جامعه روبرو شده و به سختی می توانند جامعه را با خود همراه کنند.
وی با اشاره به اینکه باید قبل از پرداختن به رابطه سرمایه اجتماعی و همکاری در کاهش انرژی به 2 موضوع مهم اشاره کرد، یادآور شد: اول اینکه ما در جهان به لحاظ شاخص های مصرف انرژی در سطح بالایی قرار داریم و البته این بالا بودن مصرف انرژی در جامعه دلایل مختلف فنی، اجتماعی و سیاسی دارد، که به نمونه هایی از آن مانند قدیمی بودن تکنولوژی های تولید انرژی و وسایل سرمایشی و گرمایشی و قیمت نسبتا پایین انرژی اشاره کرد.
این جامعه شناس افزود: به خاطر پیچیده و سخت بودن مسئله و گره خوردن آن با مسائل اجتماعی مانند فقر و بی ثباتی تاکنون امکان رسیدن به راه حل تعادلی که بتواند قیمت انرژی را با سطوح درامدی و اقتصادی همخوان نموده و پایدار سازد، وجود نداشته است.
ترکارانی گفت: نکته دوم اینکه سرمایه اجتماعی در شکل‌های مختلف بین گروهی و درون گروهی و نهادی در تحقیقات مختلف سنجش شده و این تحقیقات همگی نشان می دهد که سرمایه اجتماعی به خصوص در شکل سرمایه اجتماعی نهادی (یعنی رابطه دولت و جامعه) در اجتماع ما باید در وضعیت مناسب تری باشد تا مردم اعتماد لازم را به بسیاری از نهادها به دست آورند.
وی اظهار کرد: بنابراین در چنین وضعیتی که از طرف بعضی از نهادها و دستگاه‌ها وضعیت نامناسب و هشدار آمیز اعلام می شود انتظار می رود پذیرفته شده ولی در صورت پایین بودن سرمایه اجتماعی این پیام ممکن است، کمتر پذیرفته یا با معانی دیگری تحلیل شود.

مروری بر ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی
ترکارانی با اشاره به ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی گفت: اگر میزان اعتماد به نهادها پایین باشد همدلی کمتر می شود و افراد با گریز از مسئله خود را از موضوع کنار می کشند علاوه بر این میزان مشارکت جامعه در ساختن تصمیم ها و سیاست ها هم با همدیگر در ارتباط هستند که اگر سرمایه اجتماعی بالا باشد میزان مشارکت هم افزایش می یابد.
این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به مسئله آگاهی و هنجارسازی در این زمینه بیان کرد: در صورتی که جامعه احساس کند از اطلاعات و آمار واقعی و درست در مورد میزان مصرف انرژی و قیمت آن، لزوم صرفه جویی و کمبود منابع و حتی چگونگی رسیدن به این تصمیم ها خبر داشته و یا به درستی در این مورد اقناع شده باشد تا بتواند به هنجار مشترکی با دولت در زمینه صرفه جویی در مورد مصرف انرژی می رسد.
وی اضافه کرد: دولت ها باید با ایجاد شفافیت در ارائه اطلاعات و آمار و اطلاع رسانی در مورد فرایند تصمیم گیری و ایجاد فضای گفتگوی عمومی در مورد وضعیت انرژی و مسائل بحرانی جامعه، مردم را نسبت به مشارکت در سرنوشت جامعه حساس نمایند تا بتوانند با ساختن این هنجار که "مسئله انرژی موضوع همه کشور یعنی هم دولت و هم جامعه است" اقدام به تصمیم سازی به همراه دولت و اجرای این تصمیم هابه صورت مشارکتی نمایند.

پویش های مردمی و رویکردهای مختلف

ترکارانی با بیان اینکه از طرف جامعه رویکردهای مختلفی در مقابل چنین پویش هایی وجود دارد، گفت: در رویکرد ناامیدگرا و بی تفاوت، گروهی این کارها را کم تاثیر دانسته و معتقدند با وجود مشکلات فنی و ساختاری چنین اقداماتی در سطح خرد ولو با فرض پذیرش توسط جامعه موفقیت آمیز و فایده مند نمی باشد.
وی افزود: این رویکرد گاه به صورت علمی و گاه به صورت طنز معمولا بیان می شود و مدعیات پویش به انتقاد گرفته می شود و در رویکرد مقاومت گرا، در این رویکرد در مقابل چنین پیام هایی بخاطر وجود فاصله و شکاف فکری بین بعضی از گروه‌ها با طراحان پویش، در مقابل آن مقاومت صورت گرفته و با بی توجهی و حتی نوعی لجبازی اقدام به مخالفت حتی به صورت مصرف بالا هم می کنند.
این جامعه شناس در مورد رویکرد پذیرش گرا بیان کرد: در این میان گروه هایی از جامعه هستند که با طراحان پویش همدلی نموده و باید با کنارگذاشتن اینکه چه دلیلی باعث وضعیت سخت کنونی شده از اقدام درست در این لحظه دفاع و پیروی می کنند و معتقدند این شرایط سخت را باید سپری کرد تا در فرصت مناسب به راه حل های ساختاری اندیشید.
ترکارانی اضافه کرد: در رویکرد مشروط گرا باید گفت که گروهی در جامعه هستند که معتقدند با توجه به بدقولی هایی که در گذشته دیده و اینکه پاسخ اعتمادشان را به نحو مطلوب نگرفته اند خواهان پذیرش مشروط این خواسته ها هستند، به این معنا که در قبال اهمراهی با پویش باید دولت به انها قول بدهد که مسائل مربوط به انرژی را در دستور کار قرار دهد یا تصمیمات ساختاری و اساسی تر اتخاذ کند.