گزارش ملی ایران از حقوق اقلیت­‌های دینی+آمار

گروه جامعه ایرنا - ستاد حقوق بشر روز دوشنبه سوم دی ماه چهارمین گزارش ملی جمهوری اسلامی ایران ذیل سازوکار موسوم به یو پی آر (بررسی دوره‌ای جهانی وضعیت حقوق بشر همه کشورها) را منتشر کرد.

سازوکار بررسی دوره‌ای جهانی (UPR) مکانیسمی است که مطابق قطعنامه ۶۰/۲۵۱ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در تاریخ ۳ آوریل ۲۰۰۶ به وجود آمد. این سازوکار هر چهار سال و نیم یک‌بار وضعیت همه دولت‌های عضو سازمان ملل متحد را به‌طور برابر و غیرگزینشی مورد بررسی قرار می‌دهد و دولت‌ها موظف هستند، اجرای توصیه‌های پذیرفته‌شده را به همراه سایر پیشرفت‌ها و ابتکارات حقوق بشری در چارچوب تعیین‌شده گزارش کنند.

در این راستا، جمهوری اسلامی ایران تاکنون سه بار در سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ گزارش ملی خود را ارائه و از آن دفاع کرده است.

پس از تصویب گزارش سوم یو. پی. آر در ۲۴ مارس ۲۰۲۰ (۵ فروردین ۱۳۹۹)، ستاد حقوق بشر به‌عنوان مرجع ملی و مسئول تدوین گزارش ملی، توصیه‌های پذیرفته‌شده را در اختیار دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط برای اجرا و ارائه گزارش قرار داد. با همکاری این دستگاه‌ها و در راستای تعامل هدفمند با سازوکارهای بین‌المللی حقوق بشری، جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۴ (۱۶ مهر ۱۴۰۳) چهارمین گزارش ملی را به دبیرخانه کمیسرعالی حقوق بشر ارسال کرد همچنین مقرر است، جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۲۵ (۵ بهمن ۱۴۰۳) از گزارش ملّی خود دفاع کند.

در بخشی از این گزارش، «آزادی عقیده، مذهب و حقوق اقلیت‌ها» مورد توجه قرار گرفته است. در این بخش تاکید شده است که هویت ملی ایران در پرتو اقوام مختلف ایرانی و بر اساس همبستگی و خاطره جمعی تاریخی فرهنگی آن‌ها ساخته شده است. اقوام آذری، کرد، لر، عرب، بلوچ و ترکمن با آداب و سنن مختلف و گویش‌های گوناگون در کنار یکدیگر به‌عنوان اجزای تشکیل‌دهنده هویت ایرانی زندگی می‌کنند و با تأکید بر اینکه ایران کشوری تاریخی است و بنیان آن به‌هیچ‌وجه مبتنی بر تعارض ساختاری قومی و مذهبی نبوده و بر اساس دوگانگی اکثریت و اقلیت شکل نگرفته است، هرگونه تلاش برای نشان دادن قومیت به‌عنوان یک اقلیت با واقعیت‌های تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی ایران به‌هیچ‌وجه منطبق نیست.

همچنین «رفع تبعیض و ایجاد امکانات عادلانه برای همه»، «تساوی عموم در برابر قانون» و «برخورداری مساوی مردم ایران از حقوق، فارغ از قومیت، رنگ، نژاد، زبان و مانند این‌ها»، «الزام رفتار حسنه و رعایت حقوق انسانی با غیرمسلمانان» از اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است که بر حقوق آحاد ملت تاکید دارد.

حدود ۳۰۰ کلیسا در نقاط مختلف ایران آزادانه و فارغ از هر مشکل به امور کلیسایی و دینی خود می‌پردازند. ۴۰ کلیسا با حمایت مالی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بازسازی و مرمت شده است

اقلیت‌های دینی در برگزاری مراسم دینی خود آزاد هستند

بر اساس مقررات حاکم بر اماکن مذهبی، کنیسه‌ها، کلیساها و آتشکده‌های پیروان ادیان در ایران، همانند اماکن مذهبی مسلمانان از معافیت‌های مالیاتی و تخفیف‌های ویژه در هزینه‌های جاری ساختمان‌ها همچون هزینه‌های آب، برق، گاز و تلفن برخوردارند. اقلیت‌های دینی، در برگزاری مراسم دینی خود آزاد هستند. حدود ۳۰۰ کلیسا در نقاط مختلف ایران آزادانه و فارغ از هر مشکل به امور کلیسایی و دینی خود می‌پردازند. ۴۰ کلیسا با حمایت مالی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بازسازی و مرمت شده است. ۵۷ تشکل و انجمن مربوط به اقلیت‌های دینی مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی و رفاهی اقلیت‌ها را پیگیری می‌کنند و سالانه از حمایت مالی دولت برخوردار می‌شوند.

تبعیض مثبت برای اقلیت‌های دینی

ایفای نقش مردم ایران در سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود در چارچوب نظام شهروندی با فرصت برابر همگانی صورت گرفته و ساختارهای اداری و انتخاباتی بر مبنای تقسیمات کشوری مبتنی بر حوزه‌های انتخابیه است. با وجود این، درحالی‌که ایرانیان به ازای هر ۳۰۰ هزار نفر یک نماینده در مجلس شورای اسلامی دارند، اقلیت‌های دینی به ازای هر ۳۰ هزار نفر یک نماینده در مجلس دارند و از این ‌جهت برای اقلیت‌های دینی تبعیض مثبت وجود دارد و این موضوع در اصل ۶۴ قانون اساسی تصریح شده است و براین اساس، اقلیت‌های دینی درمجموع ۵ نماینده در مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی دارند.

حقوق پیروان مذهب اهل سنت در ایران

هم‌وطنان سنی مذهب جزء اکثریت مسلمان محسوب می‌شوند و بر اساس قانون اقلیت دینی محسوب نمی‌شوند. پیروان مذهب اهل سنت در ایران مانند سایر مذاهب و اقوام از حق مشارکت در امور سیاسی، اجتماعی و اداری برخوردار هستند و تعداد قابل‌توجهی از آنان در دستگاه‌های اجرایی مشغول به فعالیت هستند. در انتخابات اخیر مجلس خبرگان رهبری ۵ نماینده و در انتخابات دوازدهم مجلس شورای اسلامی ۲۲ نماینده از اهل تسنن موفق به کسب بیشترین آراء در حوزه‌های انتخابیه خود شدند و به مجلس راه یافتند.

اخیراً یک نفر از نمایندگان اهل تسنن در مجلس، به عنوان معاون رئیس‌جمهور در امور مناطق محروم و توسعه روستایی منصوب شد است. علاوه بر انتصاب اخیر یک نفر از هم‌وطنان اهل تسنن به‌عنوان استاندار کردستان، در مجموعه استانداری‌های کشور تعداد ۱۸۷۵ نفر در پست‌های مدیریتی، شامل ۴۰ فرماندار، ۱۴۶ شهردار و ۱۱۶ بخشدار مشغول به کار هستند.

محاکم قضایی نیز از خدمت ۸۱ نفر قاضی اهل سنت با سمت‌های دادیار، بازپرس، قاضی بهره‌مند هستند. علاوه بر این، تعداد ۱۴۳۳ نفر از اهل سنت در دادگستری‌های سراسر کشور به‌عنوان کارمند مشغول فعالیت هستند و تعداد ۱۶۸۶ نفر نیز در شوراهای حل اختلاف سراسر کشور فعالیت دارند.

«شوراهای حل اختلاف تخصصی» ویژه اقلیت‌های دینی برای رسیدگی به امور و دعاوی مربوط به احوال شخصیه ایجاد شده‌اند. شعبه ویژه رسیدگی به پرونده‌های هم‌وطنان زرتشتی در محل انجمن زرتشتیان شهر تهران در سال ۱۴۰۰ راه‌اندازی شد البته تشکیل این شوراها مانع از مراجعه اقلیت‌های دینی به دیگر شوراهای همان حوزه قضایی نیست.

اکنون، ۹ شعبه تخصصی ویژه اقلیت‌های دینی («مسیحیان (اعم از ارامنه و آشوری)»، زرتشتیان، کلیمیان) در استان‌های آذربایجان غربی، اصفهان، تهران، فارس، کرمان، مازندران و یزد رسیدگی به پرونده‌های هم‌وطنان اقلیت دینی به دعاوی حقوقی را بر عهده دارند.

اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای حمایت از حقوق اقوام و اقلیت‌های دینی

مطابق اصلاحیه ماده ۲۴ آیین‌نامه تشکل‌های مردم‌نهاد توسط هیأت‌وزیران در خرداد ۱۴۰۳، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملزم است از فعالیت‌های فرهنگی، هنری، رسانه‌ای و دینی همه شهروندان در سراسر کشور حمایت کن و بر این اساس، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای حمایت از حقوق اقوام و اقلیت‌های دینی در طول دوره گزارش‌دهی (سال ۱۳۹۸ تاکنون) این اقدامات را انجام داده است:

- صدور مجوز برپایی ۳۷۶ گردهمایی حوزه اقلیت‌ها شامل مراسم آیینی و جشن‌ها و جشنواره‌ها، مراسم مرتبط با احوال شخصیه و فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی

- صدور ۶۹ مجوز مربوط به اقامت، کار، ورود و خروج نمایندگان دینی خارجی

- انجام ۷۰ دیدار یا بازدید در حوزه ادیان توحیدی به مناسبت‌های مختلف دینی و ملی

- صدور مجوز انتشار ۱۵۷ عنوان کتاب توسط ناشران اقلیت‌های دینی

- صدور ۵۷۸ معرفی‌نامه اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با حوزه ادیان، به مراکز و نهادهای رسمی اقلیت‌ها جهت بازدید، مستندسازی، استفاده از منابع و انجام پژوهش

- برگزاری ۱۰۷ همایش و جشنواره فرهنگی، اجتماعی و مذهبی به‌صورت کشوری و استانی

- اعطای یارانه مستقیم به رسانه‌های مربوط به اقوام

- اعطای ۴۱۲ هزار و ۴۱۸ کیلوگرم کاغذ با ارز دولتی به رسانه‌های استان‌ها با اکثریت جمعیت اقوام و اقلیت‌های دینی و توزیع آگهی دولتی میان رسانه‌های استان‌ها با اکثریت جمعیت اقوام و اقلیت‌های دینی.

اقلیت‌های دینی از مطبوعات اختصاصی استفاده می‌کنند

اقلیت‌های دینی در راستای آگاهی بخشی به همکیشان خود از مطبوعات اختصاصی استفاده می‌کنند و مؤسسه مطبوعاتی «الیک»، ماهنامه «آراکس» و فصلنامه «پیمان» در میان ارامنه، ماهنامه و «روش‌آشوریان» و هفته‌نامه «پیام آشوریان» از جمله مطبوعات ‌چاپی‌ مسیحیان آشوری است همچنین سایت‌های «خلیفه‌گری ارامنه ‌تهران، پانوراما، نیوت، سایت ‌حزب ‌داشناک، مجلس ملّی ارمنستان، آرمن پرس، آلیک، رادیوآشوری، انجمن‌آشوریان تهران، انجمن خلیفه‌گری کلدانی کاتولیک آشوریان ارومیه» و... از تارنماهای ارامنه در فضای مجازی هستند.

فعالیت ۹۳ مدرسه اختصاصی اقلیت‌های دینی

همچنین اقلیت‌های دینی از امکان تحصیل در مدارس اختصاصی علاوه بر مدارس کشور برخوردارند. ۵ مدرسه اختصاصی یهودیان، ۳۸ مدرسه زرتشتیان و ۵۰ مدرسه برای مسیحیان در کشور در حوزه آموزش فعالیت دارند.