آنچه استاد کریم ساعی برای آیندگان به یادگار گذاشت

به گزارش ایرنا، برآورد مساحت جنگل‌های کشور، کتاب تخصصی جنگل، مقررات حوزه جنگل و مدیر اجرایی جنگلداری کشور اختصاص به مردی با نبوغ علمی، استعداد حیرت انگیز در علوم مهندسی، ریاضیات و هنر اما عاشق جنگل و توسعه فضای سبز داشت.

این مرد بزرگ که از او به عنوان پدر منابع طبیعی کشور یاد می شود یادگارانی از خود برجای گذاشت که از آنها به عنوان میراث ماندگار در فضای سبز یاد می شود ؛ استاد کریم ساعی بنیانگذار علوم طبیعی در ایران ، بانی ساخت بوستان ساعی و کاشت درختان خیابان ولیعصر تهران بود، او نخستین کسی بود که برای جنگلکاری و توسعه فضای سبز تهران تمام تلاش خود را به کار بست.

اگر اکنون به داشتن بیش از ۱۰ میلیون هکتار جنگل در کشور می بالیم در نتیجه دغدغه های مردی است که با تکیه بر دانش روز در دهه های گذشته تلاش کرد تا به نسل آینده ارزش منابع طبیعی را انتقال دهد.

سال ۱۳۱۷ «دایره جنگل» به عنوان اولین نهاد مدیریت جنگل ها در کشور راه اندازی شد و استاد ساعی تصدی آن را برعهده گرفت که در نتیجه اقدامات او یکسال بعد این نهاد کوچک به «اداره جنگلبانی» و بعدها به «اداره کل جنگلها» ارتقاء یافت. در همان سالها او و همکارانش قوانین و مقررات جنگل را تدوین کردند و به تصویب مجلس آن زمان رساندند اما ریاست او بر این اداره کل دوام چندانی نداشت و برخی از سودجویان که قوانین و مقررات جنگل منافع اقتصادی شان را به خطر انداخته بود با استفاده از نفوذ برخی افراد پرونده شکایتی از ساعی را به دیوان کیفری بردند و او را از کار برکنار کردند. با این حال ساعی خانه نشین نشد و پیشنهاد کرد تا در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران رشته جنگل ایجاد شود و خود نیز به عنوان استاد در این دانشکده مشغول به کار شد.

ساعی موفق شد تا در سال ۱۳۲۵ برای اولین بار مساحت جنگل های ایران را تخمین بزند. پس از آن در سال ۱۳۲۷ جلد اول و در سال ۱۳۲۹ جلد دوم کتاب «جنگل شناسی» را منتشر کرد که با نشر این کتاب اساس اطلاعات علمی جنگلبانان کشور پی‌ریزی شد.

از سال ۱۳۲۱، به موازات شکل گیری اداره کل جنگلها در وزارت کشاورزی و تصویب نخستین قانون در ارتباط با جنگل ها، رشته جنگل و مرتع ایجاد شدو در سال ۱۳۵۱، دانشکده جنگلداری به دانشکده منابع طبیعی تغییر نام داد و در سال ۱۳۵۳، رشته بهسازی طبیعت در این دانشکده نیز دایر شد. در زمان حاضر این مجموعه دانشگاهی با عنوان "دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران" در پنج گروه آموزشی شامل جنگلداری و اقتصاد جنگل، محیط زیست ، صنایع چوب و کاغذ ، احیای مناطق خشک و کوهستانی و شیلات به تربیت نیروی متخصص در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه های مختلف مرتبط با علوم منابع طبیعی و محیط زیست می پردازد که این توسعه علمی مرهون تاکیدات مردی نخبه و طبیعت دوست است .

در استان البرز که افتخار آن را دارد تا آرامگاه مردی بزرگ را در عرصه حفاظت از منابع طبیعی در خود جای دهد هرساله با برگزاری مراسم گرامیداشتی با حضور مسوولان کشوری و استانی در سالن اجتماعات امام خمینی (ره) دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران یا د و خاطره این دلسوز طبیعت گرامی د اشته می شود .

زندگینامه و سوابق علمی استاد ساعی

مرحوم دکتر کریم ساعی در سال ۱۲۸۹ خورشیدی در مشهد به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در زادگاهش به پایان رساند و وارد مدرسه عالی فلاحت دانشگاه تهران، واقع در کرج شد و در سال ۱۳۱۰ خورشیدی با درجه مهندسی فارغ‌التحصیل شد.

در فاصله سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ که دانش آموختگان ایرانی به خارج کشور اعزام می‌شدند، کریم ساعی نیز برای مدت ۲ سال به مونپلیه در انستیتو اگرونومیک فرانسه رفت و با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد.

به دلیل موفقیت‌های پی‌درپی در همان سال‌های تحصیل در فرانسه مجله روودوبوآ (به فرانسوی: Revue de bois) با چاپ عکس و زندگینامه‌اش، او را یکی از نوابغ و نوادر علمی معرفی کرد ؛ پس از آن ساعی به آمریکا اعزام شد و در سال ۱۳۱۶ فوق لیسانس خود در رشته آمار جنگل از دانشگاه برکلی کالیفرنیا گرفت.

بر همین اساس، برنامه تحولی دانشکده منابع طبیعی در ابعاد آموزش، پژوهش و فناوری در راستای تحقق شعار دانشگاه تهران مبنی بر «جهاد علمی برای تحقق دانشگاه کارآفرین با رویکرد مسوولیت‌پذیری اجتماعی» بر اساس اسناد بالادستی مانند بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴، نقشه جامع علمی کشور، سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه، سیاست‌های کلی علم و فناوری، قانون برنامه پنج‌ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در صدر برنامه‌ها قرار دارد.

اکنون دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران با قدمتی بیش از ۷۰ سال تاریخ پربار و پرافتخار با تولید علم، نظریه‌پردازی و توسعه فناوری‌های نوین در زمینه حفاظت و حمایت از عرصه‌های طبیعی کشور نقش‌آفرینی می‌کند. این دانشکده با اتکا به نیروی انسانی توانمند و فرهیخته شامل ۶۳ عضو هیات علمی در پنج گروه آموزشی شامل گروه مهندسی احیاء مناطق خشک و کوهستانی، مهندسی علوم و صنایع چوب و کاغذ، مهندسی محیط زیست، مهندسی جنگلداری و اقتصاد و مهندسی شیلات و نزدیک به یک هزار دانشجو در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی در راستای تولید علم نافع در بخش منابع طبیعی فعالیت می‌کند.

سرانجام در روز پنجشنبه چهارم دی ۱۳۳۱ خورشیدی کریم ساعی در راه بازگشت از یک ماموریت پژوهشی از شیراز به تهران بر اثر سقوط هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی ایران نزدیک فرودگاه مهرآباد جان خود را از دست داد.

امروز چهارم دی ماه ۱۴۰۳ شماری از دوستداران حفظ جنگل و توسعه فضای سبز با حضور مسوولان متولی کشوری و استانی در هفتاد و دومین بزرگداشت استاد کریم ساعی در دانشکدگان منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه تهران در کرج دورهم جمع شدند تا ضمن ادای احترام به این مردبزرگ در عرصه منابع طبیعی بابیان چالش ها و مشکلات در این زمینه چاره اندیشی داشته باشند چراکه در این روز تمام مقاطع تحصیلی مدارس استان البرز و برخی از استانها به واسطه سهل انگارهایی که طی چند سال اخیر صورت گرفته به دلیل آلودگی هوا تعطیل اعلام شده و ریه های پر از دوداستان ها نفسی تازه از تلاش محققان و دلسوزان این بخش می خواهد .

ایران یکی از بهترین فرزندان خود در بخش منابع طبیعی را از دست داد

«مقداد جور غلامی » سرپرست دانشکده منابع طبیعی با بیان اینکه ایران یکی از بهترین فرزندان خود را با مرگ کریم ساعی در بخش منابع طبیعی از دست داد، گفت: استاد کریم ساعی شاهکار علمی خود را با عنوان «جنگل‌شناسی» در ۲ جلد در سال‌های ۱۳۲۷ و ۱۳۲۹ منتشر کرد و مصمم بود در دانشکده کشاورزی دوره آموزش جنگلبانی برگزار کند و برای این منظور علاوه بر دوره کوتاه‌مدتی که سال ۱۳۲۱ در دانشکده کشاورزی برگزار کرد.

وی افزود: دوره تخصصی برای مهندسان فارغ‌التحصیل کشاورزی پیشنهاد داد که نتیجه آن دایر شدن اولین دوره تخصصی جنگل در سال ۱۳۲۹ به‌مدت ۲ سال بود. پس از سال‌ها تدریس در زمینه علوم جنگل برای ساعی مسجل شده بود که تدریس به‌صورت نظری و بدون آزمایشگاه و تجهیزات آن چندان مطلوب نیست، از این رو به فکر تاسیس آزمایشگاه جنگل و چوب‌شناسی افتاد.

غلامی یاد آورشد: در ابتدای سال ۱۳۲۴ با موافقت ریاست وقت دانشکده کشاورزی، اتاقی را به این منظور اختصاص داد که خود آن را اداره می‌کرد و سپس به فکر استخدام یک نفر به‌عنوان کارشناس برای اداره آزمایشگاه جنگل افتاد به همین دلیل در تیرماه ۱۳۲۷ استاد فقید و بنیانگذار انستیتوی جنگل، استاد رضا حجازی را که آن موقع از شاگردانش بود استخدام و مسوول آزمایشگاه کرد.

وی افزود: زمانی که اولین دوره تخصصی جنگل را با فارغ‌التحصیلان کشاورزی شروع کرد از درستی نظر خود بیشتر اطمینان یافت و لذا با شور و اشتیاق وافری به کمک استاد حجازی طراحی و برنامه‌ریزی مکانی و زمانی آزمایشگاه شروع شد و امکاناتی را هم برای تجهیزات آن از محل اصل چهار ترومن تدارک دیدند اما متاسفانه زمانی که در سال ۱۳۳۴ آزمایشگاه جنگل و چوب‌شناسی با کمک‌های مالی و کارشناسی سازمان برنامه، دانشگاه تهران و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) راه‌اندازی شد استاد ساعی دیگر در قید حیات نبود تا ثمره کار خود را شاهد باشد.

ساعی سمبل تفکر مدیریت امنیت پایدار زیست بوم های کشور
رییس دانشکدگان منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه تهران نیز در باره این شخصیت مهم دوستدار منابع طبیعی گفت: افرادی مثل ساعی هر روز که می گذرد خلاء نبودشان بیشتر اسحاس می شود؛ او علمی را پایه گذاری کرد که هیچ وقت کهنه نمی شود و هر روز در حال بزرگ شدن است.

دکتر «سید محمد علی ابراهیم زاده موسوی» اظهار کرد: ساعی با خلق ایده برای آن تشکیلات و سازمان ایجاد کرد که نشان می دهد که در وجودش عشق به توسعه کشور بوده است و ایران را سبز می خواست ؛ توسعه جنگل ها از آرمان های این مرحوم بود و برای رسیدن به آن قدم برداشت که پارک ساخت و خیابان ولیعصر کنونی را پایه گذاری و دانشکده منابع طبیعی را تاسیس کرد.
وی تاکید کرد: برای اینکه این تشکیلات از بین نرود علم و ساختار به وجود آورد که این نگاه به کار و فعالیت و تلاش برای حل مشکلات کشور یک الگوی بسیار جذاب است و این الگو در هیچ دانشگاهی نمی تواند تدریس شود.

ابراهیم زاده موسوی افزود: ساعی برای امنیت زیستی کشور قدم برداشت که حیات آینده، توسعه، فرهنگ، اقتصاد و اقتدار این کشور در آینده وابسته به امنیت زیستی و بعد امنیت غذایی است.

فرصت زیست بوم ها با بهره برداری ها به تهدید تبدیل می شود

رییس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران با بیان اینکه عرصه جنگل و منابع طبیعی بسیار بزرگ است و فعالیت بسیار گسترده ای را می طلبد، ادامه داد: دانشجویان این حوزه باید خلاقیت داشته باشند زیرا حوزه علمی به این گستردگی در هیچ کجای کشور نیست که علاوه بر فرصت یک تهدید است زیرا اگر این بهره برداری همین گونه ادامه یابد به تهدیدی برای زیست کشور تبدیل می شود.
وی با تاکید بر اینکه ساعی خدمات ماندگاری را ارایه کرد که باید از آن نسخه برداری کرد، گفت: این نسخه ها قابل کپی کردن است و فقط برای ساعی نبود و باید تک تک دانشجویان این دانشکدگان ساعی شوند و شاهد باشیم روزی آرمان ساعی که همه ایران را سبز و باطراوت و توسعه یافته و شاد می خواست، توسط تمام شما دانشجویان و اساتید محقق شود.

وی گفت: مرحوم ساعی از جمله افرادی بود که برای اقتدار و امنیت کشور قدم برداشت که این راه قابل رفتن و دسترسی و این الگوها قابل تکرار هستند و باید دانشگاه ها را به این سمت هدایت کرد تا این مسیر را انتخاب کنند تا آینده کشور از این ذخایر داشته باشد.

نام ساعی آغاز راهی روشن در حفاظت از منابع طبیعی کشور است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز نیز بیان کرد: استاد کریم ساعی، بنیانگذار منابع طبیعی نوین در ایران، نقشی بی‌بدیل در حفاظت از جنگل‌ها و مراتع کشور ایفا کرد؛ او با بینشی عمیق نسبت به ارزش منابع طبیعی، اولین گام‌ها را در جهت تدوین برنامه‌های علمی و اجرایی برای حفظ و توسعه این ثروت ملی برداشت.

« اصغر بیات» افزود: استاد ساعی با تلاش‌های بی‌وقفه، به ترویج فرهنگ جنگلداری مدرن و پایدار پرداخت و با تالیف مقالات علمی و تاسیس نخستین نهادهای مرتبط با منابع طبیعی، بنیان محکمی برای حفاظت از این منابع ارزشمند بنا نهاد.
وی یاد آورشد: یکی از بزرگترین دستاوردهای او، پایه‌گذاری سازمان منابع طبیعی ایران بود که توانست نقش موثری در جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و مراتع ایفا کند.

بیات گفت: او با نگرشی بلندمدت، اهمیت آموزش و آگاهی‌رسانی را در حفاظت از منابع طبیعی به خوبی درک کرده و در طول عمر کوتاه اما پرثمر خود، الهام‌بخش نسلی از مهندسان و کارشناسان منابع طبیعی شد. نام استاد کریم ساعی همواره به‌عنوان پیشگام و قهرمان حفاظت از منابع طبیعی در تاریخ ایران جاودان خواهد ماند.

وی تاکید کرد: نام استاد کریم ساعی نه تنها یادآور آغاز راهی روشن در حفاظت از منابع طبیعی کشور است، بلکه مسوولیتی بزرگ را بر دوش ما می‌گذارد. امروز، وظیفه ما به‌عنوان ادامه‌دهندگان راه این مرد بزرگ، فراتر از اجرای وظایف روزمره است؛ ما باید میراث او را پاس بداریم و در راه حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، روحیه‌ای مبتنی بر تلاش، تعهد، و آینده‌نگری داشته باشیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز بیان کرد: به پاس خدمات این انسان فرهیخته و در سالروز گرامی داشت یاد و خاطره او ابتدا از خودم و بعد از همه همکارانم در مجموعه منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌خواهم که در فعالیت‌های خود به ۲ نکته کلیدی توجه کنیم: اول، اهمیت کار گروهی و تعامل با مردم، زیرا حفاظت از منابع طبیعی تنها در سایه مشارکت عمومی ممکن است.

وی افزود: دوم، ارتقای دانش و تخصص خود در زمینه‌های مرتبط، چرا که استاد ساعی با اتکا به علم و دانش، موفق به ایجاد تحول شد. همچنین از خودم و همه مدیران این حوزه می‌خواهم که با شفافیت و مسئولیت‌پذیری بیشتر، راه را برای گسترش این میراث ارزشمند هموار کنیم. بیایید با هم، نام و راه او را جاودان نگه داریم.

سخن پایانی : نه تنها تاریخ ایران بلکه تاریخ جهان از دوستداران منابع طبیعی به نیکی یاد می کند چراکه این افراد آنچه را به آن عشق می ورزیدند برای آیندگان می خواستند مانند کریم ساعی شدن کاره ساده ای است کافی است دل به ارزش نعمت های خدادادی منابع طبیعی دهیم و این میراث را برای نسل اینده حفظ کنیم .به نظرمی رسد مجسمه این بزرگ مرد در بوستان ساعی تهران که به نام او نامگذاری شده است، روی نیمکتی نشسته همچنان نظاره گر آن است تا ببیند که چه برسر منابع طبیعی آورده می شود .