قنات ها ، سازه های باستانی سبزوار نیازمند توجه و اعتبار بیشتر هستند

به گزارش ایرنا،‌-علی‌اصغر امانیان روز شنبه به خبرنگاران اظهار کرد:‌ این اعتبار که ۲۵ میلیارد ریال آن با خودیاری مالکان تامین شده، برای مرمت و احیای ۶۱ رشته قنات به کار گرفته شده است.

وی طول مجموع قنات های مرمت شده این شهرستان در سال جاری را سه هزار و ۵۰۰ متر عنوان کرد که برای زنده کردن این منابع آبی عملیات لایروبی و کول گذاری صورت گرفته است.

وی خاطرنشان کرد:‌ با مرمت این قنات ها و بازگشت آن‌ها به چرخه آبدهی، حدود سه هزار هکتار از کشتزارها و باغ‌های شهرستان مشروب و زمینه تولید و کشاورزی پایدار در شهرستان فراهم می‌شود.

مدیر جهاد کشاورزی سبزوار گفت:‌ حدود دوسوم قنات های این شهرستان به علت بروز خشکسالی های طولانی و برخی حوادث پیش‌بینی نشده، آسیب دیده و نیازمند بازسازی و مرمت است.

وی افزود: ۲۵ درصد از آب کشاورزی شهرستان از طریق قنوات تامین می شود و این ضرورت لایروبی و رسیدگی به وضعیت این سازه های آبی را الزامی کرده است.

مدیر جهاد کشاورزی سبزوار با اشاره به تداوم استفاده از ۸۷۶ رشته قنات با میزان آبدهی هزار و ۷۲۳ لیتر بر ثانیه در این شهرستان گفت: ۶۰ درصد از این قنات ها فصلی است که منبع آب زیرزمینی بزرگی نداشته و بیشتر براساس شرایط آب و هوایی سال تغذیه و جاری می شوند که بر اثر خشکسالی‌ها ۸۰ درصد قنوات فصلی منطقه کم‌آب شده و یا از آبدهی افتاده است.

حوادث غیر مترقبه مثل سیلاب، خشکسالی و دخالت عوامل انسانی از مهم‌ترین عوامل تهدید کننده حیات و آبدهی قنات ها محسوب می‌شوند.

شهر تاریخی سبزوار در حاشیه کویر و اقلیمی گرم و خشک واقع شده و از نعمت رودخانه دائمی محروم است اما این دلیل نمی شود که مردمان سخت کوش این مناطق راهی برای تامین آب انجام ندهند قنات به عنوان یکی از روش های مطمئن و پایدار ماموریت انتقال و تامین آب شربو زراعی سبزوار را در سالیان و سده های تاریخ ماقبل برعهده داشته اند.

نگاهی به سوابق تاریخی این شهر کهن نشان می دهد که قنات های سبزوار در سرتاسر محله های قدیمی شهر پراکنده بوده و پس از تامین آب شرب شهر در پایین دشت به مصرف کشاورزی می رسیده است.

در دهه های اخیر با به وجود امدن تب حفر چاه به علت افزایش جمعیت کم کم بهره برداری سنتی از قنوات برای تامین آب شرب منسوخ شد اما مسیرهای قبلی قنوات به عنوان هدایت کننده فاضلاب خانگی به مزارع مطرح بود که تا قبل از ایجاد شبکه جمع آوری فاضلاب در سطح شهرها جوابگوی این مهم بود.

وضعیت کنونی قنوات سبزوار نشان می دهد که اکنون نه تنها انرژی و یادی از قنات های قدیمی و پر آب نیست و کسی از آب کروزد و فریزی یادش نمی آید که آب عبدالرحمان و سرچشمه که بعض مواقع در مسیرهای قبلی جاری می گردد نیز نمی شناسد.

عدم توجه به ساختار قناتهای قدیمی سبب شده که اکنون طرح های نوین فاضلاب با معضلات سنگین و جبران ناپذیری دچار شود که احتمال تخریب قسمتی از مسجد جامع کهن و تاریخی شهر سبزوار یکی از انها است.

کاریز یا قنات به مجرای تونلی شکلی گفته می شود که به صورت مورب در زیر زمین کنده می شده است تا آب در آن جریان یافته و برای استفاده به سطح زمین منتقل شود.

این مجرا در عمق زمین برای ارتباط دادن رشته چاه های قنات از "مادر چاه" (چاه اصلی) سرچشمه می گیرد و به منظور هدایت و مدیریت آب برای کشاورزی و سایر مصارف به کار گرفته می شود.

این کانال ممکن است تا رسیدن به سطح زمین، هزاران متر طول داشته باشد و به جایی که آب کاریز به سطح زمین می رسد دهانه کاریز، سر قنات و یا مظهر قنات گفته می شود.

ازجمله اثرات خشک شدن قنوات، کوچ روستاییان به شهرها، حاشیه نشینی و کاهش درآمد ناخالص ناشی از لم یزرع شدن کشتزارها است.

افزون بر تامین اب کشاورزی قنات ها نقش مهمی در انتقال اب اشامیدنی اهالی سبزوار داشته اند قناتهایی که درازنای تاریخ همراه اهالی بوده اند هم اکنون تحت تاثیر رشد شهرنشینی ، خشکسالی و وضعیت مدیریتی انها روزگاری ناخوش یافته اند.

مدیر اداره آبفای شهری سبزوار با بیان اینکه در حال حاضر در سطح شهر سبزوار 13 رشته قنات اصلی وجود دارد که از شمال به جنوب واقع شده است این قنات‌ها را شامل، قنات سنجرآباد، آغاسی، فتح آباد، صالح آباد، حاج ملا، حاج عباس و ... دانست.

محمد رضا آغشته مقدم گفت: به دلیل کاهش نزولات جوی و افزایش تولید فاضلاب خانگی، با توجه به توسعه منابع تامین و شبکه توزیع آب، مالکان قنات‌ها مردم را تشویق به ایجاد قنات‌های فرعی در کوچه‌ها و وصل آن به قنات اصلی کردند.

وی تهدید بهداشت عمومی شهروندان، تهدید ساختمان‌های مسکونی و ابنیه‌های تاریخی شهر ( مانند مسجد جامع)، تخریب معابر عمومی و خیابان‌ها و احتمال بروز خطرات جانی و بالا بردن هزینه‌های اجرایی شبکه جمع آوری فاضلاب را از جمله مشکلات ناشی از تخریب قنات‌ها عنوان کرد.

شهرستان سبزوار با ۸۶۷ رشته قنات و داشتن ۱۴ درصد قنات های استان بیشترین شمار قنات‌ها را در بین ۳۴ شهرستان استان خراسان رضوی دارد و یک‌چهارم آب مورد استفاده بخش کشاورزی آن از این طریق تامین می‌شودکه گفته می شود دستکم نیمی از این قنات ها نیازمند لایروبی و احیا هستند.