خط بریل به وسیله لویی بریل در سده نوزدهم اختراع شد. او با تیزهوشی و استعداد خارق‌العاده‌اش توانست راه کسب علم و دانش را برای نابینایان باز کند و موجب ترقی و بهبود زندگی اجتماعی و فردی آنان شود به طوری‌که همزمان با تکامل یافتن زبان نوشتار و گفتار در این خط تغییراتی به‌وجود آمد تا سرعت خواندن و نوشتن برای این قشر از افراد افزایش یابد.
افرادی از ابتدای تاریخ بشریت در جهان زندگی کرده‌اند که به سبب نداشتن بینایی برای به دست گرفتن کتاب، خواندن و یادگیری با مشکلات عدیده ای روبرو بوده اند، به طوری که تا همین چند سده پیش خواندن و نوشتن برای آنان غیرممکن بود. در این میان افراد بسیاری در طول تاریخ با ابداع روش‌های مختلف تلاش کردند تا خطی مخصوص نابینایان ابداع کنند اما تنها خط بریل مورد استفاده قرار گرفت و ماندگار شد.
سال ۱۹۵۲میلادی، جسد لویی بریل در گورستان زادگاهش به خاک سپرده شد. در مراسم انتقال جنازه بریل، یک صف طولانی مرکب از افرادی که با چشمان بی‌نور به کمک عصاهای سفیدرنگ، با قدم‌های نامطمئن حرکت می‌کردند، دیده می شد. این نابینایان به خوبی می‌دانستند تا چه اندازه به خاطر خطی که بریل اختراع کرده بود، مدیون او هستند. این خط که از نقطه‌های برجسته تشکیل می‌شد، بیش از یک سده معلومات و دانش‌های بشری را در دسترس نابینایان گذارده بود.
امروز در سراسر جهان، مردان و زنان بی شماری داوطلبانه یا به طور موظف، ورقه کاغذ ضخیمی را با استفاده از وسایل ساده‌ای، مانند میزی کوچک و صـفحه ای مشبک و یک قلم حکاکی به فواصل معینی، سوراخ می‌کنند که در پشت ورقه کاغذ نقاط برجسته به وجود می‌آورد و نابینایان با لمس آنها می‌توانند به بالاترین دانش‌های بشری دست یابند.
به مناسبت چهارم ژانویه که روز جهانی بریل است و این روز با هدف آگاهی از اهمیت بریل به عنوان وسیله‌ای ارتباطی در تحقق کامل حقوق بشر برای افراد نابینا و کم‌بینا گرامی داشته می شود، خبرنگار ایرنا به گفت و گو با فتانه امیری رئیس و دبیر جشنواره بین‌المللی فیلم پرواز و نماینده ایران در مجمع جهانی آموزش افراد کم بینا و نابینا درباره لویی بریل و اهمیت خط بریل در جهان پرداخته است که در ادامه می خوانید:
ایرنا: لطفاً برای ما از شخصیت لویی بریل و اهمیت روز جهانی خط بریل بگویید
امیری: لویی بریل نماد اراده‌ای است که توانست تاریکی را به روشنایی بدل کند. او در ۴ ژانویه ۱۸۰۹ در دهکده‌ای کوچک در فرانسه به دنیا آمد. از کودکی شوقی سرشار برای یادگیری داشت، اما حادثه‌ای تلخ، مسیر زندگی‌اش را تغییر داد. در سه‌سالگی وقتی در کارگاه پدرش مشغول بازی بود، یک درفش تیز به چشمش فرو رفت. این حادثه دردناک نه تنها یکی از چشمانش، بلکه به مرور دیگری را نیز نابینا کرد. با این حال، او توانست از محدودیت‌ها پلی به سوی نوآوری بزند. نکته قابل توجه این است که لویی با ساختار همین درفش معجزه نوشتن و خواندن را برای نابینایان جهان ممکن کرد .
ایرنا: چه چیزی باعث شد خط بریل تا این حد تأثیرگذار و مهم شود؟
امیری: اختراع خط بریل، انقلابی در زندگی نابینایان بود. این سیستم نوشتاری لمسی که بر پایه نقطه‌های برجسته طراحی شده، نه تنها وسیله‌ای برای خواندن و نوشتن است، بلکه دریچه‌ای به سوی دنیایی از دانش، فرهنگ و حقوق برابر برای نابینایان گشوده است. خط بریل کمک می‌کند افرادی که بینایی خود را از دست داده‌اند، با استفاده از انگشتانشان بتوانند متن‌هایی را بخوانند و بنویسند. این اختراع ساده اما خلاقانه، امروز نه تنها ابزاری ارتباطی است، بلکه نمادی از تحقق حقوق بشر برای نابینایان و کم‌بینایان محسوب می‌شود.
ایرنا: روز جهانی خط بریل چه پیامی دارد؟
امیری: روز جهانی خط بریل که هر ساله در ۴ ژانویه، مصادف با تولد لویی بریل، گرامی داشته می‌شود، یادآور اهمیت دسترسی برابر به اطلاعات و ارتباطات است. هدف این روز، آگاهی‌بخشی درباره اهمیت خط بریل به‌عنوان وسیله‌ای برای توانمندسازی نابینایان و کم‌بینایان در سراسر جهان است.
ایرنا: بیشتر در مورد نقش خط بریل در زندگی نابینایان توضیح دهید.
امیری: بریل فراتر از یک ابزار ساده است. این خط به نابینایان کمک می‌کند به منابع اطلاعاتی متنوعی دسترسی پیدا کنند؛ از کتاب‌های درسی گرفته تا منوهای رستوران‌ها. حتی قواعد نوشتاری نظیر نقطه‌گذاری و پاراگراف‌بندی نیز در این سیستم لحاظ شده است. نکته قابل توجه این است که خط بریل نه تنها سوادآموزی را برای نابینایان ممکن می‌سازد، بلکه به آنها امکان می‌دهد که در حوزه‌های مختلفی مثل فرهنگ، تحصیل و حتی اقتصاد، نقشی مؤثر ایفا کنند.
ایرنا: چرا این اختراع هنوز بعد از این همه سال اهمیت خود را حفظ کرده است؟
امیری: علت اصلی ماندگاری و اهمیت خط بریل، تأثیر مستقیم آن بر زندگی افراد نابیناست. این اختراع به آنها استقلال و اعتمادبه‌نفس می‌دهد. تصور کنید که یک نابینا بتواند روزنامه بخواند، نامه بنویسد یا حتی یک رمان دلخواه را مرور کند. چنین آزادی‌ای، به لطف ذهن خلاق لویی بریل، امروز در اختیار میلیون‌ها نفر قرار گرفته است.
ایرنا: چه پیامی برای جامعه دارید؟
امیری: پیام من ساده است: بریل فقط یک خط نیست، بلکه نمادی از همت، امید و توانایی بشر برای غلبه بر محدودیت‌هاست. ما باید برای ایجاد جامعه‌ای فراگیر تلاش کنیم که در آن هر فرد، با هر توانایی، بتواند شانس برابر برای رشد و پیشرفت داشته باشد. یاد لویی بریل و کار بزرگ او برای همه ما الهام‌بخش است.
نظر شما