قم؛ گذرگاهی استراتژیک برای تجارت و ترانزیت؟

به گزارش ایرنا، سوال اول در خصوص نقش ترانزیتی قم می تواند این باشد: چگونه قم با تکیه بر ظرفیت‌های ترانزیتی و لجستیکی به قطب اقتصادی کشور تبدیل می‌شود؟

استان قم به‌عنوان یکی از نقاط کلیدی شبکه حمل‌ونقل ایران، از موقعیت استراتژیک ویژه‌ای برخوردار است. این استان با قرارگیری در تقاطع کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، نقشی محوری در زنجیره تأمین و توزیع کالا در کشور دارد. نزدیکی به پایتخت و دسترسی به مسیرهای سه‌وجهی ریلی، جاده‌ای و هوایی (فرودگاه امام)، قم را به استانی با قابلیت‌های منحصربه‌فرد تبدیل کرده است که می‌تواند با بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها، در آینده‌ای نه‌چندان دور به یکی از هاب‌های اصلی ترانزیت و لجستیک کشور و حتی منطقه تبدیل شود.

کارشناسان معتقدند: قم، به‌واسطه جایگاه استراتژیک خود، از دیرباز شاهراه ارتباطی شمال به جنوب و شرق به غرب کشور بوده است. این استان نه‌تنها میزبان سه کریدور اصلی عبوری از ایران است، بلکه در شعاع ۲۰۰ کیلومتری خود به هفت استان کلیدی ایران، از جمله تهران، اصفهان و مرکزی دسترسی دارد. همین ویژگی‌ها، قم را به یکی از بهترین نقاط برای توزیع و انتقال بار در سطح ملی تبدیل کرده است.

قم به دلیل قرارگیری در تقاطع کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، نه‌تنها نقشی محوری در شبکه حمل‌ونقل کشور دارد، بلکه با توسعه زیرساخت‌های لجستیکی می‌تواند به هاب اصلی ترانزیت و توزیع کالا در ایران تبدیل شود. با برنامه‌ریزی برای احداث دهکده لجستیک، تکمیل فرودگاه بین‌المللی و اتصال به شبکه‌های ریلی و جاده‌ای، قم می‌تواند نقش خود را در زنجیره تأمین ملی و بین‌المللی به‌طور چشم‌گیری ارتقا دهد. وجود ایستگاه گارمانوری قم با ظرفیت جابه‌جایی ۱۸ میلیون تن بار و میدان میوه و تره‌بار با توانایی ذخیره‌سازی و توزیع مواد غذایی، قم را به استانی کلیدی در تأمین کالاهای حیاتی کشور تبدیل کرده است.

ایران با ۱۳۴ هزار کیلومتر شبکه جاده‌ای و برنامه‌ریزی برای افزایش طول شبکه ریلی به ۲۵ هزار کیلومتر در برنامه هفتم توسعه، یکی از نقاط استراتژیک ترانزیت جهانی اس و در این میان این قم است که به دلیل موقعیت مرکزی خود، حلقه اتصال این شبکه‌های جاده‌ای و ریلی محسوب می‌شود.

ایستگاه گارمانوری راه آهن قم، با ظرفیت جابجایی ۱۸ میلیون تن بار در سال، از جمله مراکز لجستیکی کلیدی کشور است. این ایستگاه که در مجاورت گمرک قم و میدان میوه و تره‌بار قرار دارد، پتانسیل تبدیل‌شدن به هاب مواد غذایی، کالاهای صادراتی و ترانزیتی را دارد.

همچنین میدان میوه و تره‌بار قم، با ظرفیت ورود روزانه ۱۵۰۰ تن انواع محصولات، در نزدیکی ایستگاه گارمانوری قرار گرفته و با برنامه اتصال ریلی به بندر چابهار و بنادر شمالی کشور، می‌تواند زنجیره‌ای بی‌نظیر از لجستیک و تأمین کالا ایجاد کند. این موقعیت در شعاع ۲۰۰ کیلومتری از ۶ استان، ظرفیت پوشش ۴۰ درصد جمعیت کشور را دارد؛ ویژگی‌ای که می‌تواند قم را به یکی از هاب‌های اصلی تأمین مواد غذایی کشور تبدیل کند.

علیرضا اسدی، معاون حمل‌ونقل اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای قم، با اشاره به موقعیت ممتاز این استان می‌گوید: قم می‌تواند نقشی محوری در توسعه زنجیره تأمین کشور ایفا کند. نزدیکی به پایتخت و اتصال به مسیرهای ریلی و جاده‌ای، قم را به گزینه‌ای ایده‌آل برای احداث مراکز لجستیکی و پایانه‌های بار تبدیل کرده است.

دهکده لجستیک قم؛ گامی در مسیر تحول

یکی از پروژه‌های کلیدی که می‌تواند جایگاه قم را در حوزه لجستیک ارتقا دهد، دهکده لجستیک این استان است. این پروژه، که بیش از یک دهه به دلیل مشکلات مکان‌یابی و تأمین زمین متوقف مانده بود، اکنون وارد فاز عملیاتی شده است.

به گفته اسدی، دهکده لجستیک قم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پایانه‌های بار کشور، با هدف ارائه خدماتی نظیر تخلیه و بارگیری کالا، انبارداری و ایجاد زیرساخت‌های ضروری برای حمل‌ونقل بین‌المللی طراحی شده است. وی می‌افزاید: فاز نخست این پروژه طی دو سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و تحولی چشم‌گیر در حوزه حمل‌ونقل استان ایجاد خواهد کرد.

این دهکده، علاوه بر کاهش هزینه‌های لجستیکی و افزایش بهره‌وری شبکه حمل‌ونقل، جایگاه قم را در حوزه ترانزیت و تجارت بین‌المللی تقویت می‌کند. احداث چنین زیرساختی می‌تواند به بهبود زنجیره تأمین کالا و تسهیل جریان بار در سطح ملی و بین‌المللی کمک کند.

فرصت‌ها و چالش‌ها در مسیر توسعه قم

کارشناسان بر این باورند که با وجود ظرفیت‌های بالای استان قم، چالش‌هایی نیز در مسیر توسعه آن وجود دارد. میانگین عمر ۲۰ساله ناوگان جاده‌ای، فرسودگی زیرساخت‌های موجود و تأخیر در تکمیل پروژه‌های کلیدی، از جمله موانعی هستند که نیازمند توجه فوری هستند. یکی دیگر از چالش‌ها، کمبود مسیرهای کمربندی و رینگ‌های جاده‌ای است. مسیرهای فعلی به‌شدت اشباع شده‌اند و این مسئله می‌تواند بر روانی جریان بار تأثیر منفی بگذارد. در حوزه ریلی نیز تأخیر در اتصال سیلوی قم و منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان به شبکه ریلی کشور، از مشکلاتی است که باید حل شود.

با این حال، فرصت‌های متعددی پیش روی قم قرار دارد. به ثمر نشستن پروژه ساخت فرودگاه بین‌المللی قم، توسعه دهکده‌های لجستیکی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در حمل‌ونقل، از جمله اقداماتی هستند که به گفته کارشناسان می‌توانند به شکوفایی پتانسیل‌های این استان کمک کنند.

قم؛ هاب مواد غذایی حلال

یکی دیگر قابلیت‌های منحصربه‌فرد قم، امکان تبدیل‌شدن به قطب مواد غذایی کشور و صادرات به همسایگان است. میدان میوه و تره‌بار قم، با وسعت ۶۳ هکتار، ظرفیت ورود روزانه ۱۵۰۰ تن میوه و تره‌بار را دارد. اتصال این میدان به شبکه ریلی، می‌تواند انتقال بار از بنادر جنوبی به مرکز کشور را تسهیل کند.

صاحبنظران این حوزه تاکید دارند که نزدیکی قم به استان‌های پرجمعیت و دسترسی آسان به بازارهای مصرف، این استان را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ذخیره‌سازی و توزیع مواد غذایی در سطح ملی تبدیل کرده است. توسعه زیرساخت‌های لجستیکی نظیر انبارهای پیشرفته و دهکده‌های لجستیکی، می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش داده و نقش قم را در زنجیره تأمین مواد غذایی تقویت کند.

الگوگیری از تجربه‌های موفق جهانی

کشورهایی نظیر امارات متحده عربی و سنگاپور، با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های لجستیکی، توانسته‌اند به هاب‌های منطقه‌ای تبدیل شوند. به‌عنوان مثال، سنگاپور با ایجاد زیرساخت‌های بندری پیشرفته، ظرفیت خود را به ۶۵ میلیون TEU در سال رسانده است.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل قم نظیر توسعه کمربندی‌ها، تکمیل اتصال ریلی و راه‌اندازی پایانه‌های لجستیکی می‌تواند این استان را به شاهراه اقتصادی ایران و نقطه‌ای کلیدی در ترانزیت منطقه تبدیل کند.دهکده لجستیک قم، پروژه‌ای که پس از یک دهه تأخیر به فاز اجرایی رسیده، نویدبخش تحولی بزرگ در شبکه حمل‌ونقل استان و کاهش هزینه‌های لجستیکی در سطح ملی است.

کارشناسان می گویند قم نیز با توجه به موقعیت مرکزی خود و نزدیکی به تهران، می‌تواند با الهام از این مدل‌ها، جایگاه خود را در منطقه ارتقا دهد. سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و هوایی، و جذب سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی، می‌تواند قم را به یکی از مهم‌ترین هاب‌های لجستیکی منطقه تبدیل کند.

چشم‌انداز آینده؛ قم در مسیر تحول

طبق برنامه هفتم توسعه، ظرفیت ترانزیتی ایران قرار است تا سال ۱۴۱۲ به بیش از ۳۰۰ میلیون تن در سال افزایش یابد. قم با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و استفاده بهینه از موقعیت جغرافیایی خود، می‌تواند سهم بزرگی از این ظرفیت را به خود اختصاص دهد.

به باور صاحبنظران، احداث دهکده لجستیک، تکمیل فرودگاه بین‌المللی و توسعه شبکه ریلی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند جایگاه قم را در حوزه ترانزیت و لجستیک تقویت کنند. این اقدامات نه‌تنها باعث کاهش هزینه‌های لجستیکی و افزایش بهره‌وری می‌شود، بلکه فرصت‌های اشتغال‌زایی گسترده‌ای نیز برای مردم منطقه فراهم خواهد کرد.

جمع‌بندی

قم، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های ترانزیتی و لجستیکی خود، می‌تواند به شاهراه اقتصادی ایران و یکی از هاب‌های لجستیکی منطقه تبدیل شود. موقعیت استراتژیک، نزدیکی به پایتخت و دسترسی به مسیرهای ترانزیتی، این استان را به گزینه‌ای ایده‌آل برای سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک تبدیل کرده است.

برای تحقق این چشم‌انداز، اقداماتی نظیر نوسازی ناوگان جاده‌ای، توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ضروری است. قم، با رفع چالش‌ها و استفاده از فرصت‌ها، نه‌تنها می‌تواند به هاب اقتصادی کشور تبدیل شود، بلکه نقشی مهم در توسعه پایدار ایران ایفا خواهد کرد.

خبرنگار ایرنا *