به گزارش ایرنا، در همین راستا جزیره کیش به عنوان اولین منطقه آزاد تجاری ایران، دومین جزیره بزرگ خلیج فارس است و علاوه بر جذب بیش از ۲ میلیون گردشگر داخلی و خارجی در طول سال، صنایع فعالی در حوزه‌های تجهیزات برقی، الکترونیک، پوشاک، مواد غذایی و دارویی، تولیدات شیمیایی، سلولزی و حفاری فرا ساحلی دارد.
دسترسی آسان کیش به بازارهای سرزمین اصلی و بازارهای کشورهای همسایه، به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس، در کنار موقعیت استراتژیک و دسترسی‌های ویژه این جزیره به مسیرهای بازرگانی بین‌المللی و زیرساخت حمل و نقلی پیشرفته آن، باعث شد در سال ۱۳۷۲ اولین منطقه آزاد تجاری – اقتصادی ایران در این منطقه و در جزایر کیش، هندورابی، فارور بزرگ و فارور کوچک، آغاز به کار کند.
امروز حدود ۳۱ سال از آغاز به کار منطقه آزاد کیش می‌گذرد و این منطقه فراز و نشیب‌های مختلفی طی این مدت سپری کرده است؛ در همین راستا به سراغ «طهمورث قاسمی» مشاور فراکسیون مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی و دبیرمجمع سازندگان کیش رفتیم تا به بررسی نقاط قوت و ضعف این منطقه در طول فعالیت آن بپردازیم.
ایرنا: امروز حدود ۳۱ سال از عمر منطقه آزاد کیش می‌گذرد؛ آیا به نظرتان این منطقه توانسته به اهداف تعیین شده خود دست یابد؟
پاسخ: به نظرم در مرحله نخست باید به این بپردازیم که هدف از تشکیل منطقه آزاد کیش چه بوده و برای درک همین واقعیت باید به سراغ قوانین چگونگی اداره مناطق آزاد رفت؛ معتقدم که حدود ۱۰ هدف اصلی در شکل گیری منطقه آزاد کیش تعریف شده است که اگر آنان را فهرست وار بررسی کنیم، خواهیم دید که کلیدی ترین هدف، «رشد و توسعه اقتصادی» است و مابقی یا بسترساز هستند و یا به عنوان اهداف تکمیلی محسوب می‌شوند.
برای رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی باید یک بستری فراهم شود که ایجاد شتاب دهنده و پیشران‌های اقتصادی در آن ضروری است؛ در حقیقت توسعه شامل یک زنجیره است که همه به یکدیگر متصل هستند و در نهایت منجر به اشتغال زایی، درآمد و رفاه در جامعه می‌شود.
هرچند ما در منطقه آزاد کیش به یک توسعه و رشد نسبی رسیدیم اما معتقدم که با هدف تعیین شده برای منطقه فاصله داریم.
ایرنا: لازمه رسیدن به این هدف ایده آل چیست؟
پاسخ: باید ساختار، وظایف و عملیات در راستای تحقق «رشد و توسعه اقتصادی» تعریف شود که معتقدم تصمیمات مدیریتی و نیروی انسانی در تحقق آن بسیار کلیدی است.
اگر ما معتقد به رشد اقتصادی در منطقه هستیم باید بستر لازم که همان زیربنای توسعه است، در منطقه ایجاد شود؛ زیر ساخت‌های حمل و نقل، انرژی، آموزش و پرورش و تقویت بخش خصوصی از مهمترین بسترهایی است که برای توسعه باید فراهم باشد.
در صورت بررسی نقاط قوت و ضعف خواهیم دید که در حوزه حمل و نقل، توانستیم که با احداث یکی از مدرن ترین فرودگاه‌های کشور در کیش، یک زیر ساخت مهم و اثرگذاری را در این مسیر ایجاد کنیم. هرچند امروز فقط از ۲۰ درصد ظرفیت این فرودگاه استفاده می‌شود و به نظرم همین مورد به ضعف‌های مدیریتی در دوره‌های گذشته باز می‌گردد، اما به هرحال یکی از لازمه‌های توسعه در منطقه از لحاظ زیرساختی به بهره برداری رسیده است.
از سویی دیگر در حوزه انرژی نتوانستیم آنطور که باید موفق باشیم؛ ما امروز شاهد یک ناترازی در بحث انرژی کیش هستیم که بخشی مهمی از توسعه در منطقه را درگیر خود کرده است.
در حالت کلی باید قبول کنیم که طی دوره‌های گذشته در حوزه زیرساختی عملکرد شایسته‌ای نداشته‌ایم و رشد اقتصادی در منطقه نیز گرفتار همین موارد شده است.
روزمرگی چالش اساسی سازمان منطقه آزاد کیش
ایرنا: مشکل اصلی منطقه آزاد کیش را در چه می‌بینید؟
پاسخ: مشکل اصلی این منطقه نبود برنامه است؛ در ۲ دهه اخیر تقریبا تمامی مدیران منطقه درگیر روزمرگی شدند و از برنامه جامع تعریف شده، عقب ماندند. ما امروز در تعریف اولویت‌ها با مشکل مواجه هستیم؛ وقتی یک ساختار، نوآوری و کارآمدی لازم را نداشته باشد، نمی‌توان پیش نویسی برای برنامه پنج ساله داشت.
به نظرم بودجه سالانه منطقه یک علامت دهی برای اولویت دهی به برنامه‌های سازمان است که خط و سوی هدف گذاری سازمان را نشان می دهد؛ وقتی دستور اول تعریف نشود، همه چیز برای سازمان می‌تواند در اولویت قرار گیرد و سازمان ناچار درگیر یک روزمرگی می شود؛ باید قبول کنیم که افتادن در لوپ امورات روزمرگی، برنامه ریزی طولانی مدت را از مدیریت سلب می کند.
برای توسعه در کنار زیرساخت‌های سخت، یک زیر ساخت نرم هم لازم است که همان مقررات، فرایندها، تصمیمات مدیریتی و شیوه نامه‌هایی است که تعریف می شود.
پروژه‌های نیمه تمام سیمای نامتوازن سرمایه گذاری در کیش است
سوال: به عنوان دبیرمجمع سازندگان کیش، نظرتان در رابطه با پروژه‌های نیمه تمام جزیره که تعداد آن‌ها کم هم نیست، چیست؟
پاسخ: این پروژه‌ها چهره ناشایستی به جزیره بخشیده که انتظار می‌رود تعیین تکلیف شوند. سیمای نامتوازن سرمایه گذاری در منطقه با ایجاد سوال در ذهن سرمایه گذاران جدید، می‌تواند به پاشنه آشیل منطقه در جذب سرمایه گذار تبدیل شود.
شاید در بازه زمانی خاص شاهد یک واسطه گری و دلالی در جذب سرمایه گذاری بودیم که در شکل گیری این وضعیت بی تاثیر نبوده است، اما باید این روند را مدیریت و اهلیت سنجی در جذب سرمایع گذار را در دستور کار قرار داد؛ در همین راستا نقش مدیران میانی بسیار اثرگذار است؛ وقتی مدیر میانی تعلق خاطری به سازمان نداشته باشد، در چگونگی جذب سرمایه گذار نیز احساس مسوولیتی نخواهد داشت.
بی ثباتی مدیریتی سبب تقویت مدیران میانی بازدارنده شده است
سوال: بارها فعالان بخش خصوصی در جلسات با مدیران ارشد دولتی در کیش به نقش اثرگذار مدیران میانی در جذب سرمایه گذار اشاره کردند؛ بیشتر توضیح می‌دهید؟
پاسخ: همواره یکی از مشکلات جدی سازمان منطقه آزاد را عدم تعلق خاطر و مسوولیت پذیری مدیران میانی موثر، تصمیم گیر و تصمیم ساز می‌دانم؛ ما مدیران میانی زیادی در سازمان داریم اما فقط بخشی از آنان تصمیم ساز هستند. متاسفانه برخی مدیران میانی از گذشته به اشتباه در بخش‌هایی مهمی از ساختار همچون کمیسیون‌های اقتصادی و سرمایه گذاری قرار گرفتند که قابلیت بارور کردن سیستم مدیریتی را دارند.
وقتی بی ثباتی مدیریتی در منطقه حاکم است و طی ۲ سال گذشته سه مدیرعامل برای منطقه آزاد کیش منصوب شده، قدرت مدیران میانی بازدارنده که تعداد آنان شاید انگشت شمار نیز باشد، روز به روز افزایش می‌یابد.
طبیعی است که در مرحله عدم شناخت مدیران ارشد از منطقه به دلیل بی ثباتی مدیریتی، تصمیم سازی مدیران میانی افزایش می‌یابد؛ همانطور که رسانه‌ها نیز در بسیاری از جلسات شاهد آن بودند، برخی از این مدیران میانی حتی بدون فکت در جلسات حاضر می‌شوند و دیتای کافی از اطلاعات برای ارائه به مدیران بالا دستی ندارند.
شیوه نامه‌های سرمایه گذاری با اصل توسعه مغایرت دارد
سوال: فرآیند سرمایه گذاری در منطقه را چگونه ارزیانی می‌کنید؟
پاسخ: بخشی از شیوه نامه‌های اجرایی در جذب سرمایه گذاری با اصل توسعه پیوندی ندارد و مانع تسهیل گری است؛ فرایندها در گذشته به گونه‌ای تصویب شده که سود سازمان منطقه آزاد کیش در خارج کردن نقدینگی از دست سرمایه گذار تعریف شده است. منابع ناپایداری را در بودجه به عنوان منابع پایدار تعریف کرده‌اند که با اصل توسعه در تضاد است.
تامین منابع مالی از فرآیند سرمایه گذاری اشتباه است
سوال: به طور مثال چه منابع ناپایداری در بودجه منطقه آزاد کیش به عنوان منابع پایدار تعریف شده که مد نظر شما است؟
پاسخ: یکی از این منابع «جریمه» است؛ وقتی ما تامین منابع مالی را از فرآیند سرمایه گذاری تعریف می‌کنیم، این طبیعی است که به مشکل برخواهیم خورد.
در تمامی دنیا وقتی در منطقه‌ای توسعه رخ داده، شاهد اتمام و بهره برداری از پروژه‌ها هستیم که با ورود به مدار سبب اشتغال، درآمد زایی، رفاه و خلق ثروت شده است که در منطقه آزاد کیش روند کمی متفاوت‌تر است و درآمد زایی برای سازمان از فرآیند سرمایه گذاری حاصل می‌شود.
تعیین دوره ساخت در کیش به گونه‌ای تعریف شده که ۹۸ درصد پروژه‌ها در زمان مشخص شده نمی‌توانند به اتمام برسند و شامل جریمه می شود؛ وقتی شامل جریمه شد دیگر امکان ادامه پروژه بدون پرداخت جریمه ممکن نیست؛ یعنی فعالیت و مراحل اجرایی تا پرداخت جریمه متوقف می شود. در این صورت ما عملا به جای کمک به جبران کسری نقدینگی در یک پروژه از بازار سرمایه، به مانعی برای سرمایه گذاری تبدیل میشویم.
در چنین شرایطی وقتی «خواب سرمایه» رخ می‌دهد، در کنار بخش خصوصی خود دولت نیز متضرر می‌شود؛ به طور مثال یک پروژه در کیش به دلیل عدم اتمام در زمان مقرر، جریمه و روند اجرا متوقف شد که پرونده ناچار به دستگاه قضایی ارجاع یافت؛ پس از سه سال رای به نفع بخش خصوصی صادر شد اما در این سه سال قیمت تمام شده پروژه نیمه تمام، چهار برابر افزایش یافت و پروژه راکد ماند؛ از این دست پروژه‌ها در کیش بسیار است. به نظرتان در این شرایط آیا دیگر توانی برای بخش خصوصی برای سرمایه گذاری می‌ماند؟
بخش خصوصی در تصمیم گیری‌ها مشارکت داده شود
سوال: راهکار و پیشنهاد شما برای فراغ آمدن به مشکلات این چنینی چیست؟
پاسخ: شیوه نامه های تنظیم شده باید با هدف تشکیل مناطق آزاد همخوانی داشته باشد؛ به نظرم در تنظیم شیوه نامه‌های سرمایه گذاری و اقتصادی باید بخش خصوصی حق اعلام نظر داشته باشد.
اعلام نظر بخش خصوصی هم به جامعیت موضوع کمک می‌کند و دوز کارشناسی تصمیم را بالا می‌برد و هم سبب می‌شود تا تجربه به نظر تبدیل شود و ملاحظات میدانی بخش خصوصی مطرح گردد؛ متاسفانه در دوره‌های گذشته بخش خصوصی در فرآیند ها تصمیم گیری نقشی نداشت و اجازه تصمیم سازی و تصمیم گیری داده نشد.
دوران اصلاحات اوج شکوفایی کیش بود
سوال: طلایی‌ترین دوره منطقه آزاد کیش را متعلق به کدام دولت می‌دانید؟
پاسخ: دوره آقای سید محمد خاتمی طلایی ترین دوره منطقه آزاد کیش بود؛ البته دوره مرحوم هاشمی را یک دوره مهم و بستر ساز در کیش می‌دانیم، ولی دوره دولت اصلاحات اوج شکوفایی کیش بود.
در دوره آقای احمدی نژاد نیز برخی مدیران قاطع و تصمیم گیر به میدان آمدند ولی بی ثباتی و ناپایداری مدیریتی در سازمان منطقه آزاد کیش سبب شد تا عملا توفیقی لازم حاصل نشود.
معتقدم شرایط برای کار در گذشته راحت تر از دوره‌های فعلی بود، اما امروز شرایط کمی فرق کرده و کار به راحتی دهه ۷۰ و ۸۰ نیست چرا که جامعه رشد و پیچیده شده است؛ امروز متغیرهای زیادی حضور دارند و بازیگران و ذی نفعان بسیاری به وجود آمدند که منجر به استحکاک مدیریتی می‌شود.
بی ثباتی مدیریتی قتلگاه مدیران کارآمد
سوال: ثبات مدیریتی موضوعی است که کارشناسان و حتی ائمه جمعه بارها از تریبون‌های رسمی به ضرورت آن تاکید کرده‌اند؛ به نظرتان نقش این بی ثباتی در کند شدن روند توسعه کیش چیست؟
پاسخ: وقتی از دوران شکوفایی منطقه آزاد کیش در دوره اصلاحات صحبت می‌کنیم باید اذعان کنیم که شاهد یک ثبات مدیریتی در منطقه بودیم و شاید دلیل اصلی رشدی که شاهد بودیم، همین ثبات بوده باشد؛ محمد رضا یزدان پناه ۹ سال و حسین قاسمی حدود ۶ سال در دهه ۷۰ و نیمه نخست ۸۰ مدیرعامل منطقه آزاد کیش بودند. این شرایط را با سه سال گذشته مقایسه کنید که چهار مدیرعامل در منطقه منصوب شده است.
ثبات مدیریتی ظرفیت یک مدیر توانا را نمایان می‌کند؛ بیایید دوره عملکرد آقای محمد ابراهیم انصاری لاری را بررسی کنیم؛ آقای انصاری لاری جز مدیران توانمند کشوراست که استانداری استان‌های بوشهر و فارس را در کارنامه داشته و ارتباط بسیار حسنه‌ای با فعالان اقتصادی کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد؛ او شاید یکی از قوی ترین مدیران سازمان منطقه آزاد کیش بود که نه تنها به بخش خصوصی باور داشت بلکه با قدرت هماهنگی بالا، یک ظرفیت بسیار عالی برای منطقه محسوب می‌شد که در دوره دولت دوم حسن روحانی روی کار آمد. اما سوال این است که چرا در دوره ایشان شاهد توسعه قابل انتظار در منطقه نبودیم؟ چون عمر مدیریتی آقای انصاری لاری در کیش تنها ۱۴ ماه بود و عملا بی ثباتی مدیریتی مانع توفیق قابل انتظار از این مدیر موفق در جزیره شد.
البته یکی از این عوامل اصلی بی ثباتی مدیریتی نیز سیاست زدگی مدیران است؛ در مقطعی گزینش مدیران در منطقه نه بر اساس تجربه و کارآمدی بلکه بر اساس میزان روابط تشکیلاتی و غیر مرتبط مدیر انتخاب شد که دستاوردی جز رکود نداشت.
سوال: جایگاه بخش خصوصی را در این مدار برای توسعه کیش چگونه می‌بینید؟
پاسخ: الگوی توسعه یک اصول جهانی دارد که طبق آن، توسعه با تقویت بخش خصوصی شفافیت ممکن می‌شود.
شرکت های فعال در امریکا را بررسی کنید که ارزش آنان از بودجه خود امریکا بسیار بالاتر است؛ یا کشور چین را ببینید که اقتصاد خود را مدیون شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی است. عملا توسعه بدون تقویت بخش خصوصی در دنیای کنونی ممکن نیست.
البته از سویی نیز معتقدیم که بخش خصوصی باید بتواند در درون خود به یک گفت و گوی مشترک دست یابد.
در گذشته واگرایی بین بخش خصوصی را عامدانه تقویت کردند
سوال: آیا بخش خصوصی کیش توانسته به این همگرایی دست یابد؟
پاسخ: معتقدم که با نقطه مطلوب فاصله داریم اما این شکاف رو به بهبودی است؛ دردوره‌هایی واگرایی بین بخش خصوصی عامدانه تقویت شد؛ هرچه مدیران به توسعه باورمند باشند، همگرایی در بخش خصوصی تقویت می شود و در نهایت حاکمیت نیز از این روند بهره مند می‌شود. البته در بخش خصوصی کیش عارضه‌هایی وجود دارد که باید اصلاح شود.
به دولت امیدواریم
سوال: نظرتان در مورد مدیران دولت چهاردهم در منطقه چیست؟ آیا روند در مسیر توسعه قرار دارد؟
پاسخ: به دوره جدید و آینده امیدواریم چرا که انسان به امید زنده است؛ به نظرم نباید مدیرعامل جدید منطقه آزاد کیش را هم اکنون و با مشکلات به ارث رسیده از گذشته قضاوت کرد؛ باید حداقل یک فرصت ۶ ماهه برای ارزیابی قائل شد و سپس بررسی کرد که آیا اولویت بندی صحیحی در منطقه صورت گرفته است یا خیر؛ اقدام در مسیر تعیین تکلیف پروژه‌های نیمه تمام و رفع ناترازی انرژی از مواردی است که آقای محمد کبیری را از طریق آن در آینده قضاوت خواهند کرد. معتقدم که آقای کبیری به عنوان یک جوان پرتلاش که ارتباطات قوی نیز دارد، می‌تواند موفق شود و ما به این مسیر امیدواریم.
سوال: بزرگترین مشکل مدیریت سازمان منطقه آزاد کیش در دوره جدید را چه می‌دانید؟
پاسخ: تکثر و حجم های بالای کارهای روزمرگی که باعث از بین رفتن تمرکز مدیر می‌شود را یکی از بزرگترین مشکلات مدیریتی در منطقه می‌دانم؛ مدیرعامل سازمان منطقه آزاد را نباید در امورات روزمرگی سطح پایین درگیر کرد؛ معاونان سازمان باید مسیر را برای تصمیمات کلان مدیریتی مدیرعامل فراهم کنند.
استفاده از تکنولوژی یک ضرورت واجب در شفافیت و پایان دادن به کاغذ بازی است و جامعه محدود کیش می‌تواند پایلوتی برای تمرین اجرای این پروژه مهم در کشور باشد.
شخص آقای پزشکیان قائل به برنامه است و این سبب امیدواری بخش خصوصی به آینده شده است؛ امروز انتظار از دولت رفته رفته افزایش می‌یابد و لازمه توفیق در این مسیر باور مشترک بین مدیران دولتی است. در سازمان منطقه آزاد کیش نیز باید شاهد یک فهم و ادبیات مشترک در توسعه باشیم که منجر به نتیجه شود.
سازمان منطقه آزاد کیش امروز نیازمند سرعت در تصمیم گیری است؛ تصمیم گیری ها باید با حداقل بروکراسی انجام شود که یکی از ابزارهای کارآمد برای تحقق آن بهره مندی از هوش مصنوعی است؛ امروز می‌توان با استفاده از هوش مصنوعی نیازهای اداری شهروندان را در کمتر از پنج دقیقه انجام داد؛ استفاده از تکنولوژی یک ضرورت واجب در شفافیت و پایان دادن به کاغذ بازی است و جامعه محدود کیش می‌تواند پایلوتی برای تمرین اجرای این پروژه مهم در کشور باشد.
معتقدم که یکی از اولویت‌های آقای کبیری باید استفاده از هوش مصنوعی برای پایان دادن به کاغذ بازی، افزایش سرعت و بالا بردن شفافیت باشد.
نظر شما