به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، ایران، منطقه و جهان یکی از متلاطم‌ترین سال‌های سده‌های اخیر را گذراند و این تلاطم بر تمام تعاملات و روابط میان کشورها تاثیر گذاشت. مرور روابط ایران و چین در سال ۱۴۰۳ از یک سو نشان دهنده این تاثیر و از سوی دیگر حکایت‌گر تلاش دو کشور برای کاستن از اثرات مخرب رویدادهای بین‌المللی است. پکن و تهران در یک سال گذشته روابط بی‌حاشیه و البته راهبردی را کنار هم گذراندند که بررسی بخش‌هایی از آن برای راهگشایی در سال پیش‌رو، می‌تواند مفید باشد.
مرور سالی که میان ایران و چین گذشت
پس از بمباران کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در سوریه، چین از نخستن کشورهایی بود که به این اقدام غیرقانونی رژیم صهیونیستی واکنش نشان داد. «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت امور خارجه چین ضمن محکوم کردن حمله اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق، تاکید کرد: امنیت اماکن دیپلماتیک نباید نقض شود و همچنین حق حاکمیت سوریه، تمامیت ارضی و استقلال این کشور باید محترم شمرده شود. مقامات چین همچنین پس از حمله اسرائیل به ایران تاکید کردند که با نقض حاکمیت و تضعیف امنیت ایران مخالف هستند.
روابط میان ایران و چین به ویژه در چهار دهه گذشته، متاثر از رویکرد آن‌ها نسبت به یکجانبه‌گرایی غرب، روند رو به رشد و دوستانه‌ای طی کرده است. در این روابط دو پرونده مهم در حال حاضر و به موازات هم پیش می‌رود؛ توافق ۲۵ ساله دو کشور و پرونده هسته‌ای ایران.مقامات و مسئولان دو کشور هم در طول سال گذشته دیدارهای متعدد و متناوبی به منظور نزدیکی دیدگاه‌ها برگزار کردند. دیدار «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین، با «مهدی صفری» معاون اقتصادی وقت وزارت امور خارجه ایران، دیدار وی با «علی باقری» در حاشیه اجلاس وزیران خارجه بریکس در روسیه، دیدار «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با «محمد مخبر» سرپرست ریاست جمهوری ایران در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در پایتخت قزاقستان، دیدار رئیس‌جمهور چین با مسعود پزشکیان در حاشیه اجلاس سران بریکس در شهر کازان روسیه، دیدار «مجید تخت روانچی» معاون وزیر امور خارجه ایران با «دنگ لی» همتای چینی خود در عربستان، دیدار «علی اکبر ولایتی» مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل با زونگ پی وو، سفیر چین و در نهایت سفر وزیر امور خارجه ایران به چین و دیدار با مقامات این کشور، مهمترین دیدارها و گفت وگوهای میان مقامات دو کشور در سال گذشته و محفلی برای مرور مناسبات و نحوه ارتقای آن بود.
روابط میان ایران و چین به ویژه در چهار دهه گذشته، متاثر از رویکرد آن‌ها نسبت به یکجانبه‌گرایی غرب، روند رو به رشد و دوستانه‌ای طی کرده است. در این روابط دو پرونده مهم در حال حاضر و به موازات هم پیش می‌رود؛ توافق ۲۵ ساله دو کشور و پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران که چین به عنوان یکی از طرف‌های توافق برجام در آن نقش‌آفرین است.
آنچه برای ایران و چین مهم است
جمهوری اسلامی ایران در راستای حراست از منافع خود، سیاست متوازن‌ساز با جهان و نیز مقابله با فشارهای غرب به ویژه آمریکا، روابط خود با چین را در افقی ۲۵ ساله تعریف کرده است. شکل‌گیری این توافق بهمن ۱۳۹۴و در پی سفر «شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین به تهران آغاز شد.
ایران در آن مقطع به واسطه توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، بازار بکری برای حضور و سرمایه‌گذاری همه کشورهای حاضر در توافق و به ویژه چین بود و از این رو پکن در مسیر ارتقاء روابط خود با ایران بر «مشارکت جامع راهبردی» و تدوین زمینه‌های اجرایی سند آن تاکید داشت.
این سند در سه حوزه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، روابط دو کشور را سامان خواهد داد اما اجرای آن در حال حاضر با اما و اگرهایی روبروست و به نظر می‌رسد یکی از مهمترین دستور کارهای وزارت امور خارجه در سال آینده شمسی پیگیری اجرای موثر این توافق باشد.
تهران و پکن سال گذشته شمسی را در حالی به پایان می‌رسانند که چین همچنان بزرگترین شریک تجاری و نیز اصلی‌ترین خریدار نفت ایران محسوب و عمده کالاهای مصرفی مورد نیاز داخل ایران از طریق چین تامین می‌شود. گمرک چین میزان تجارت با ایران را در سال میلادی گذشته، ۱۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار اعلام کرده است. چشم‌انداز مطلوب ایران برای این رقم نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار است اما برای رسیدن به این رقم راهی دشوار با موانعی از جنس تحریم‌های آمریکا وجود دارد.
روابط دو کشور ایران و چین هم مانند دیگر روابط درحالی سال را به پایان می‌برد که متاثر از تحولات جنگ غزه و اوکراین با موضوعات بایگانی شده‌ای هم روبروست که مهمترین آن‌ها پیگیری طرح‌های ترانزیتی به ویژه طرح «یک پهنه-یک راه»، سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع، ساخت‌وساز و نیز نفت و انرژی از سوی چین است.
روابط و مناسبات جمهوری اسلامی ایران با چین محدود به اقتصاد نبوده و به نظر می‌رسد هم در توافق راهبردی ۲۵ ساله و هم در دیدارهای مقامات دو کشور بر ابعاد فرهنگی و اجتماعی این روابط هم تاکید شده است. فرهنگ غنی ایران و برخی اشتراکات میان دو کشور در این زمینه بهانه برگزاری نمایشگاه‌های هنری در پایتخت‌های ایران و چین در سال گذشته بود و نمایشگاه آثار تاریخ باستان ایران در شهر پکن برگزار شد و بخشی از تاریخ تمدن ایران را به مردم چین معرفی کرد. با توجه به تاکیدات مقامات دو کشور به نظر می‌رسد سال جاری شمسی این تعاملات گسترده‌تر از گذشته میان دو کشور برقرار شود.
پکن و تهران در سال‌های اخیر روابط دو جانبه را از مسیر همراهی‌ها و همکاری‌های نظامی هم پیش برده‌اند که تازه‌ترین نمونه آن مانور نظامی مشترک سه کشور ایران، چین و روسیه در روزهای پایانی سال گذشته تعریف می‌شود. وزارت دفاع چین در بیانیه‌ای هدف از این رزمایش را افزایش اعتماد نظامی و تقویت همکاری‌های عملی، از جمله حملات شبیه‌سازی شده به اهداف دریایی، عملیات بازدید، جستجو، کشف و ضبط و ماموریت‌های جستجو و نجات اعلام کرد.
سیاست‌گذاری‌های متقابل ایران و چین
خیز نامحسوس چین برای رسیدن به جایگاهی اثرگذار در نظام سیاسی بین‌الملل و ساختن نقشی میانجی در پرونده‌های اثرگذاری چون پرونده هسته‌ای ایران، از یک دهه پیش و با حضور در مذاکرات هسته‌ای ایران با سه کشور اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه)، آمریکا و روسیه شدت گرفت. پس از آن پکن تلاش کرد تا ضمن حفظ موقعیت خود به عنوان عضو مهم نظام بین‌الملل، از حق ایران هم برای داشتن برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای حمایت کند. چین پس از خروج آمریکا از توافق برجام هم کوشید تا این توافق را حفظ کند و همواره با تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه ایران مخالفت کرد.
در روزهای پایانی سال گذشته، پکن میزبان مقامات ایران و روسیه بود تا شرایط عبور از بحران و بن‌بست‌سازی‌های آمریکا را مورد بررسی قرار دهد. این رویه در سال جدید شمسی و البته با ابتکارات تازه‌تری دنبال خواهد شد تا چالش تحریم‌های آمریکا علیه ایران که پکن هم از قربانیان اصلی آن به ویژه در حوزه اقتصاد است، تاحد امکان حل و فصل شود. برای چین فعال‌سازی مکانیسم ماشه در توافق برجام از سوی کشورهای اروپایی و بازگشت تمامی تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، گزینه مطلوبی نیست و از این رو برای پیشگیری از آن در سال شمسی پیش رو تلاش خواهد کرد.
پکن در طول همه ماه‌های پرتنش سال گذشته شمسی در مسیر ثبات‌سازی در خاورمیانه حرکت کرد و به نظر می‌رسد در آینده هم این روند تداوم داشته و روی ایران هم به عنوان بازیگری کلیدی حساب باز کند.تهران هم از این حساب استقبال کرده و آن را در مسیر صلح منطقه مهم ارزیابی می‌کند.پکن در چشم‌انداز توسعه خود بیش از هرچیزی اقتصاد را در اولویت خود تعریف کرده و از این‌رو هر عاملی که اقتصاد و توسعه تجاری چین را با خطر روبرو و محدودسازد برای این کشور، به عنوان خطر آسیب‌زا تلقی شده و نیازمند رفع است. در حال حاضر غرب آسیا به واسطه منابع عظیم نفت و گاز موتورهای محرکه رشد اقتصادی چین محسوب می‌شوند و این موتور تنها در زمانی می‌تواند درست کار کند که غرب آسیا در ثبات باشد.
از این‌رو پکن در طول همه ماه‌های پرتنش سال گذشته شمسی در مسیر ثبات‌سازی در خاورمیانه حرکت کرد و به نظر می‌رسد در آینده هم این روند تداوم داشته و روی ایران هم به عنوان بازیگری کلیدی حساب باز کند. جمهوری اسلامی ایران هم از این حساب استقبال کرده و آن را در مسیر صلح منطقه مهم ارزیابی می‌کند.
میان ایران و چین یک حلقه اتصال نانوشته دیگری باقی می‌ماند و آن مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا در جهان است. تهران و پکن این سیاست را هریک با شیوه‌های خاص خود پیش می‌برند. کنار هم قرارگرفتن دو کشور در سازمان‌هایی مانند بریکس و شانگهای و گره خوردن منافع سیاسی و اقتصادی ایران و چین، برای آمریکایی که پکن را رقیب و تهران را دشمن خود می‌داند چندان باب میل نخواهد بود.
دونالد ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری خود با جنگ تعرفه‌ای به سراغ چین و با فشار حداکثری تحریم به سراغ ایران آمده است و این در سال جدید شمسی برای هر دو کشور می‌تواند عرصه‌ای قابل تأمل ارزیابی شده و راه‌های مشترکی برای مقابله با این زیاده‌خواهی‌ها ترسیم شود.
نظر شما