گویش های محلی و بومی، آیینه میراث فرهنگی
...............................................
نوشهر ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 23/07/86
داخلی.فرهنگی. گویش.محلی.
گزارش از علیرضا نوری کجوریان
کارشناسان از گویش و زبان محلی به عنوان شاخص اصلی هویت دهی به فرهنک
ملی یاد می کنند و معتقدند : حفظ ، بازآموزی و شناسایی گویش های محلی این
آیینه میراث فرهنگی موجب تقویت وحدت در فرهنک ملی می شود.
گویش و لهجه های محلی ، نشانه هایی از حیات فرهنگی جامعه به شمار می آیند
و گستردگی و گوناگونی آنها نشانه ژرفا و غنای فرهنگی جوامع تلقی می شود.
براساس بررسی های مختلف پژوهشگران ، روند فراموشی گویش و لهجه های محلی و
فولکلور در دهه های اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته تا آنجا که طبق آمارها
، شش هزار گویش در جهان رو به فراموشی است که سازمان ملل متحد نسبت به
حفظ آن به کشورها تذکر داده است.
همچنین تا پایان سال 85 ، بیش از 20 هزار نمونه گویشی در کشور شناسایی
شد که درصد بالایی از آنها نیاز به بازآموزی و حفظ دارد.
مازندران نیز یکی از متنوعترین مناطق کشور از نظر لهجه و گویش است و
بسیاری از نمونه های لهجه ای این استان که ریشه در سنت و فرهنک آن دارد یا
در هم آمیخته و یا در معرض فراموشی است.
کم رونقی زبان و گویش های محلی در حالی است که طبق ماده 115 قانون اساسی
جمهوری اسلامی ایران، استفاده از زبانهای محلی، بومی در مطبوعات ورسانه های
گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد اعلام شد.
" طبری " زبان و گویش رایج اهالی مازندران است و به دلایل مهاجرت دیگر
قومها به این استان گویش های دیگری نظیر ترکی، لری، بلوچی ، کردی و غیره
نیز در این استان تکلم می شود.
زبان گیلگی نیز به دلیل همجواری با استان مازندران ، بیشتر در غرب این
استان رایج است.
طبق آمار بیش از 400 نمونه لهجه ای و 147 بازی محلی در مازندران شناسایی
شده است که درصد بالایی از این لهجه ها و بازیها نیاز به آموزش و بازنگری
دوباره دارد.
برخی از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی در غرب مازندران بر لزوم تدوین
اطلس گویش های محلی در ایران تاکید کردند.
آنان در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ، تدریس و آموزش زبانهای
محلی در مدارس ، انتشار اخبار به زبان محلی، تبلیغ، اطلاع رسانی، شناسایی
پیشینه فرهنگی، توجه به شعرها و ترانه های محلی واهمیت دادن به توسعه زبان
مادری برای حفظ لهجه و گویش های محلی در کشور و منطقه ضروری است.
یک پژوهشگر ایرانشناس در این زمینه گفت : گسترش ارتباطات جهانی و فن
آوری هر لحظه سبب ایجاد وسایل جدید در زندگی و ورود واژه های جدید در زبان
می شود.
" محمد میرشکراللهی " در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود:برخی
زمانها ورود این واژه گان جدید نه تنها باعث ضعف زبان نمی شود بلکه آن را
تقویت می کند.
وی اظهار داشت : به عنوان نمونه برخی واژه هایی که پس از اسلام وارد زبان
عربی شد به این زبان غنا بخشید.
وی گویش و زبان را عنصر ومعرف فرهنگی هر ملت و کشور نام برد و خاطرنشان
کرد: ما باید تلاش کنیم واژه هایی که واردزبان می شوند و معادل فارسی ندارند
را با مشخصه های آوایی آن واژه حفظ کنیم.
به گفته میرشکراللهی تنوع فرهنگی در حوزه لباس و گویش سبب تقویت عناصر
فرهنک ملی می شود.
این پژوهشگر اضافه کرد: فرهنک مانند درختی است که شاخصه های مختلفی
مانند انواع لهجه و گویش های محلی دارد.
وی تصریح کرد : این عناصر و شاخه ها درخت فرهنک را تشکیل می دهند و اگر
هر یک از شاخه ها را قطع کنیم بتدریج هویت فرهنگی از بین می رود.
وی ادامه داد : تقویت فرهنک های مختلف نظیر زبانهای مادری، محلی و قومی
باعث تقویت وحدت ملی می شود ولی باید راه کارهای مناسب برای حفظ این خرده
فرهنک ها ارایه شود.
به گفته او حفظ و تقویت گویش های فولکلور و عناصر فرهنگی نیازمند توجه
و سیاستگذاری بخش دولتی و آگاهی دادن به مردم در این زمینه است.
میرشکراللهی اضافه کرد : متاسفانه در برخی مناطق پرداختن به زبان محلی
و مادری نوعی مقابله با زبان ملی محسوب می شود در حالی که اینگونه نیست.
این پژوهشگر ایران شناس بیان داشت : پرداختن به گویش و زبان محلی مانع
آن نیست که به زبان ملی بپردازیم و برای حفظ این یادمانهای فرهنگی باید
تلاش و برنامه ریزی مناسب صورت گیرد.
وی یادآور شد : نشر مجله ، قصه، شعر، ترانه و اخبار به زبان محلی و
فولکلور در آشنایی کودکان و جامعه با زبان بومی و محلی اهمیت زیادی دارد.
وی تصریح کرد : یکی از دلایلی که والدین تمایل ندارند فرزندانشان به
زبان محلی و مادری صحبت کنند این است که تصور می کنند که زبان محلی ارزش
زبان رسمی و ملی را ندارد.
به تاکید میرشکراللهی این در حالی است که برخی مفاهیم موجود در زبان
فولکلور در زبان فارسی وجود ندارد و این مفاهیم سبب غنای زبان می شود.
وی تصریح کرد : نباید از فراگیری زبان محلی به وسیله فرزندان ترسید و
باید بار ارزشی این گویش ها را به فرزندان القا کنیم تا در حفظ آن بکوشند.
این پژوهشگر ایران شناس خاطرنشان کرد : تنوع لهجه ای مناطق مختلف کشور
از جمله مازندران نشانه هویت هر منطقه است باید حفظ شود.
به اعتقاد شماری از کارشناسان ، امروزه بسیاری از واژه های فولکلور و
اسامی اصیل طبری و محلی نظیر" غشنیک (کلاغ)، کیله لاک و لوه ( دیک های کوچک و
بزرک )، جوله، گچه و لاقلی (ماهی تاوه ) غیره در اذهان فراموش شده و نسل جوان
با این واژگان کهن بومی و منطقه آشنایی ندارند.
مدیرعامل موسسه فرهنگی و هنری پارپیرار و شاعر و محقق از کجور نوشهر بر
لزوم ارتقا بخشیدن هرچه بیشتر به گویش و فرهنک های بومی و محلی تاکیدکرد.
" فرهود جلالی کندلوسی" به ایرنا افزود : برخی خانواده بر این باورند
که اگر کودکشان به زبان مادری و محلی صحبت کند ، عقب ماندگی و کهنگی به
شمار می آید.
وی اظهار داشت : در این شرایط کودکانی که زبان محلی را فرا گرفته اند
نیز وقتی پا از منزل بیرون می گذارند زبان محلی را به فراموشی می سپارند.
وی خاطرنشان کرد : تدریس گویش وادبیات محلی و بومی درمدارس و دانشگاه ها
باید مورد توجه ویژه قرار گیرد و رسانه ها نیز باید علاقه مند شوند تا از
زبان محلی بهره گیرند.
به گفته جلالی کندلوسی مفاهیم موجود در ادبیات بومی و محلی باید شناسایی
و تبلیغ شود و رسانه ها و صدا و سیما باید با ساخت برنامه های محلی درترویج
فرهنک بومی و اصیل هر منطقه تلاش کند.
به تاکید او گویش محلی مبین هویت گذشته ما است که اکنون به دلایلی با
چالش های هویتی مواجه شده است.
سراینده اشعار محلی "شیونک و ناری ناری کا"ادامه داد : فراموشی گویش ها
در تاریخ ریشه دارد زیرا رشد بورژوازی و ترویج فرهنک مصرف موجب بی ارزش
شدن برخی از داشته های فرهنگی نظیر گویش های محلی شده است.
وی یادآور شد : متاسفانه در دهه های اخیر کمتر برای حفظ این داشته ها و
میراثهای کهن فرهنگی تلاش شده است.
این محقق کجوری ادامه داد : ارتباط روز افزون جوامع سبب تغییر در برخی
از هویت های فرهنگی از جمله گویش و زبان شده است.
جلالی کندلوسی تصریح کرد : آموزشها در گذشته چهره به چهره بود و سنتها
و ادبیات کهن از طریق نقالی، شب نشینی ها و امیری خوانی به نسل جوان منتقل
می شد که در این آموزشها مناسبات اجتماعی و اخلاقی نیز از نسل گذشته به نسل
جدید منتقل می شد.
به گفته او نیاکان ما به نیکی درک کرده بودند که غم زاییده دنیا است از
اینرو جشن هایی مانند " تیرگان " را خلق کرده اند.
وی بیان داشت : شناسایی فرهنک بومی و منطقه ای باید به عنوان یک ضرورت
مورد توجه قرار گیرد و در صورت بی توجهی این یادمانها با سرعت فراموش می-
شوند.
وی بیان داشت : در دنیای مدرن و پسا مدرن امروزی بازگشت به هویت وایجاد
شادمانها در حفظ یادمانهای فرهنگی نقش اساسی دارد.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نوشهر و چالوس تدوین
اطلس گویش و زبانهای محلی را در کشور و منطقه ضروری دانست.
" سید رضا موسوی " به ایرنا گفت : وظیفه تمامی افراد و دولت این است
که برای ارتقای زبانهای بومی و مادری هر منطقه و آموزش و کاربردی شدن آن
تلاش کند.
وی اظهار داشت : هیچ کس مخالف یادگیری آزاد و اختیاری زبانهای ملل دیگر
نیست ولی آنچه نباید فراموش شود این که یادگیری زبان محلی و قومی نیز به
عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد : در برخی کشورها تدریس زبان مادری به اطفال از مهمترین
برنامه دولت است زیرا زبان یکی از مظاهر فرهنگی و وسیله بیان بخشی از
فرهنک است.
به گفته موسوی صدا و سیما در بازشناسی زبانهای اصیل منطقه نقش مهمی
دارد و تدوین کتب درسی محلی و اختصاص یک واحد درسی به زبانهای بومی و
محلی هرمنطقه در کنار تاریخ و جغرافیای آن منطقه ضروری است.
شهرستانهای حدود 800 هزار نفری غرب مازندران نیز دارای لهجه و گویش های
اصیل بومی و محلی فراوانی است که شناخت آن موجب غنای زبان و فرهنک ملی می
شود.ک/4
506/7516/621
شماره 008 ساعت 09:04 تمام
