افغانستان به عنوان یکی از همسایگان ایران و کشوری که در حوزه تمدنی ایران فرهنگی وجود دارد، سال‌هاست که درگیر جنگ و خونریزی است؛ داستان افغانستان، داستان دیروز و امروز نیست و همواره وجود داشته است و امروز هم به گونه‌ای دیگر قابل مشاهده و لمس است. بنابراین ضرورت پرداختن به مسائل این سرزمین در جهت اصلاح و کمک به بهتر شدن آنان پیش از پیش خودنمایی می‌کند.
همین ضرورت باعث شد تا دانشگاه تربیت مدرس در ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲، گفت‌وگوی سه جانبه اندیشمندان ایران، روسیه و افغانستان با عنوان «چشم‌انداز آینده افغانستان؛ نقش ایران و روسیه» برگزار کند که سخنرانان به مهمترین مسائل مبتلابه افغانستان پرداختند. یکی از این سخنرانان «سید عسکر موسوی» استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی بود. وی علاوه بر سابقه تدریس در دانشگاه آکسفورد، چند سال در دانشگاه کابل و چند دانشگاه خصوصی مانند دانشگاه آمریکایی در کابل تدریس کرده است. وی همچنین یکی از بنیان‌گذاران و رهبران «کانون مهاجر» در ایران است که فعالیت‌های فکری و فرهنگی دارد.
افغانستان همیشه درگیر جنگ های نیابتی بوده است
موسوی به جنگ‌های نیابتی در افغانستان اشاره کرده و می‌گوید: جنگ‌های نیابتی افغانستان را به چنین روزی انداخته است و هنوز به شکل دیگری در افغانستان ادامه دارد، فقط بازیگران آن فرق کرده‌اند. میدان همان میدانی است که قبلاً وجود داشته و مردم افغانستان هم بازیگران جنگ‌های نیابتی هستند.
موسوی: جنگ‌های نیابتی افغانستان را به چنین روزی انداخته است و هنوز به شکل دیگری در افغانستان ادامه دارد، فقط بازیگران آن فرق کرده‌اند
استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی می‌افزاید: جنگ‌های ۵۰ سال پیش ایدئولوژیک بود، اما الان سیاست ژئوپلتیک است و جنگ هنوز ادامه دارد؛ شکل جنگ از یک طرفه به چند طرف روشن ، قابل لمس و از طرفی دیگر به صورت نرم تغییر پیدا است.
طالبان همیشه از یک فرمول پیروی می‌کند
وی به حضور طالبان در افغانستان از دوره‌های گذشته تاکنون اشاره و عنوان می‌کند: از نظر ما طالبان چه در دروه اول و پیشین و چه اکنون از یک فرمول پیروی می‌کند و تغییر چندانی نکرده است. البته اینگونه نمونه‌ها و جنگ‌های مجاهدین در سایر کشورها هم وجود داشته و خودش را نشان داده است، به طور مثال در آمریکای لاتین و در ۱۰ سال اخیر در خاورمیانه هم شاهد موارد مشابه بوده‌ایم.
به گفته موسوی؛ اینها دو ویژگی دارند؛ یکی نیروهای نظامی هستند و دیگر اینکه همه به یک نوع سیاست جهانی وابسته هستند.
جنگ‌های نیابتی افغانستان را دچار مشکلات کنونی کرده است
استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی به نتیجه جنگ‌های نیابتی در افغانستان اشاره کرده و می‌گوید: نتیجه جنگ‌های ۵۰ ساله نیابتی در افغانستان این کشور را دچار فقر، محرومیت، مشکل زنان، مواد مخدر، خشکسالی، بد آموزشی و ... کرده است. البته اینها برای افغانستان مسائل دسته دوم و سوم هستند. مساله اصلی در این کشور نقش جنگ‌های نیابتی است که شکل نرم آن به صورت احزاب و گروه‌های وابسته در کشورهای مختلف و موسسات خیریه وجود دارد و شکل سخت آن هم به صورت جنگ تبلور یافته است.
وی معتقد است: کشورهای دیگر همواره در افغانستان مداخله می‌کنند و تا زمانی که این مداخله وجود داشته باشد، صحبت کردن در مورد مسائل دسته دوم و دسته سوم افغانستان بیهوده است. تجربه ۲۰ ساله امریکا در افغانستان نشان داد که مداخله نظامی در افغانستان قضیه را بدتر خواهد کرد. بنابراین کشورهای همسایه افغانستان، می‌بایست موضوع جنگ‌های نیابتی را مورد توجه قرار دهند.
هنوز برنامه دقیق بومی افغانی نداریم. آن چیزی که در افغانستان به نام برنامه اجرا می شود نیابتی بوده که از بیرون به آن تحمیل شده است
افغانستان نیازمند یک برنامه اصلاحی بومی است
استاد پیشین دانشگاه آکسفورد مهمترین کمبود افغانستان را فقدان برنامه بومی دانسته و می‌گوید: بدون داشتن یک برنامه، هر کاری برای افغانستان چه به نام اصلاح، چه به نام لیبرالیسم و ... محکوم به فاجعه است. ما هنوز برنامه دقیق بومی افغانی نداریم. آن چیزی که در این کشور به نام برنامه اجرا می شود نیابتی بوده که از بیرون به آن تحمیل شده است.
به گفته وی، بنابراین برای حل بحران افغانستان می‌بایست یک برنامه اصلاحی بومی تهیه شود. این برنامه می تواند به افغانستان کمک کند. اگر مدیریت داخلی فراگیر ملی به وجود نیاید هر کار دیگری منجر به همان تجربه ۵۰ ساله اخیر خواهد شد.
موسوی در پایان به برنامه‌های جمهوری اول افغانستان اشاره کرده و یادآوری می‌کند: این برنامه مدیریت خوبی داشت، اگرچه با کمبودهایی هم مواجهه بود اما قابل اصلاح هستند. در صورتی که مدیریت‌های نیابتی قابل اصلاح نیستند. بنابراین بهتر است که همسایگان نزدیک و دور افغانستان کوشش کنند که در این کشور حکومت فراگیر ملی تشکیل شود. در شرایط کنونی در افغانستان یک نوع مدیریت نظامی بیرونی تحمیل شده است، این حاکمیت، نه سیاسی، نه ملی، نه فراگیر است و برنامه اصلاحی هم ندارد.
ادامه دارد...
نظر شما