دسترنج خرماكاران سیستان و بلوچستان در جیب سودجویان

كشاورزان سیستانی و بلوچستانی با تحمل زحمات و گرمای فراوان و طاقت فرسا بهترین و كیفی ترین خرما را تولید می كنند اما با قیمتی اندك به دلالان و تجار خارجی و سایر استان های داخلی می فروشند و آنان نیز پس از بسته بندی با برند دلخواه و قیمت گزاف در بازارهای ایران و جهان به فروش می رسانند و در واقع سود اصلی عاید این افراد می شود.
سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان كشور در منتهی الیه جنوب شرق ایران بزرگ قرار دارد كه با دارا بودن آب و هوایی گرم و خشك در طول سال و بارندگی های محدود از كم بارش ترین استان های كشور محسوب می شود.
این استان با داشتن تنوع آب و هوایی انواع میوه های گرمسیری، نیمه گرمسیری و سردسیری را تولید می كند، یكی از عمده ترین محصولات كشاورزان استان كه به صورت انبوه نیز كاشت و برداشت می شود خرما است و در شهرستان های ایرانشهر، سراوان، دلگان، سیب سوران، مهرستان، نیكشهر، سرباز، زاهدان، خاش و چابهار تولید می شود.
سیستان و بلوچستان با سطح زیر كشت 52 هزار و 710 هكتار و تولید 217 هزار تن از لحاظ سطح زیر كشت خرما رتبه نخست كشور و از نظر تولید محصول رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
این استان از مهمترین تولید كنندگان و صادر كنندگان و زودرس ترین خرما در میان استانهای كشور محسوب می شود.
70 رقم خرما در سیستان و بلوچستان تولید می شود كه مهمترین آنها ربی،مضافتی،زاهدی، دسكی، رنگنو، هلیله، كلگی، شكری و سنگ شكن است.
خرمای ربی یكی از مهمترین و بهترین ارقام خرمای سیستان و بلوچستان است كه هم اینك بیش از یك چهارم تولید این محصول در استان یعنی حدود 59 هزار تن را به خود اختصاص داده است و این رقم جزو اقلام گوشتی و نیمه خشك طبقه بندی می شود كه نیاز به سردخانه ندارد.
همچنین ارقام مضافتی سیستان و بلوچستان بیش از یك دوم سطح خرما یعنی حدود 131 هزار تن و سایر ارقام نیز یك چهارم یعنی حدود 28 هزار تن باقیمانده نخیلات استان را شامل می شود.
برند مشخص و بسته بندی مناسب یكی از مهمترین فاكتورها برای دستیابی به فروش مناسب هر محصول است كه متاسفانه به دلیل نبود برند مشخص و كمبود شركت های بسته بندی مناسب در سیستان و بلوچستان شاهد هستیم دسترنج كشاورزان استان یا توسط تجار سایر استان ها خریداری و با نام و نشان دیگر و یا توسط تجار كشورهای دیگر به صورت فله ای خریداری و بعد از بسته بندی با برند دلخواه با قیمت های بالا در سطح دنیا و كشور عرضه می شود.
رییس سازمان جهاد كشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: 70 نوع خرما در سیستان و بلوچستان كشت می شود كه 86 درصد آن به ارقام مضافتی و ربی اختصاص دارد.
رضا نجفی اضافه كرد: 14 درصد از نخلستان های استان با 11 هزار هكتار نیز زیر كشت سایر ارقام خرما رفته است.
وی اظهار داشت: 22 هزار و 500 هكتار از باغات خرما سیستان و بلوچستان به كشت خرمای مضافتی با تولید سالانه 129 هزار و 600 تن و 19 هزار هكتار از نخلستان های استان به كشت خرمای ربی با تولید 63 هزار تن اختصاص دارد.
وی گفت: در مجموع 52 هزار و 710 هكتار از باغات سیستان و بلوچستان را نخلستانهای خرما تشكیل می دهد كه سالانه 217 هزار تن محصول خرما از آنها برداشت می شود و زمینه اشتغال 50 هزار نفر را فراهم كرده است.
نجفی افزود: بیشترین نخلستان های استان در شهرستان های سراوان، ایرانشهر، نیكشهر و سیب و سوران واقع شده است.
وی با بیان اینكه سیستان و بلوچستان بیشترین سطح كشت خرمای كشور را دارد خاطر نشان كرد: خرمای تولید شده استان علاوه بر سایر استانهای كشور به كشورهای حوزه خلیج فارس، كشورهای اروپایی و روسیه صادر می شود.
رییس سازمان جهاد كشاورزی استان گفت: متاسفانه خرمای تولید شده استان به دلیل نبود صنایع بسته بندی و سایر مشكلات توسط تجار دیگر استان ها خریداری و با نام و نشان دلخواهشان به فروش می رسد و مقادیر زیادی از خرمای تولیدی استان نیز بوسیله تجار خارجی به صورت ارزان و فله ای و با قیمت نازل خریداری و پس از انتقال در دیگر كشورها با نام و نشان جدید و با قیمت های گزاف در بازارهای جهانی عرضه می شود.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: این استان با وجود تولید بهترین خرما متاسفانه به علت نبود سرمایه گذاری مناسب و مشاركت كمرنگ بخش خصوصی جایگاه مناسب و بالایی در بازارها ندارد در حالی كه استان هایی با رتبه پنجم و ششم تولید خرما، به سبب بسته بندی و فرآوری وضعیت مناسب تری در مقایسه با این استان دارند.
نادر میرشكار بیان كرد: در سیستان و بلوچستان هم اینك بیش از 45 واحد صنعتی در زمینه خرما در حال فعالیت هستند كه از این تعداد 39 واحد سردخانه 100 تنی تا پنج هزار تنی با ظرفیت 51 هزار و 850 تن،13 واحد بسته بندی 400 تا هشت هزار تنی با مجموع ظرفیت 36 هزار و 750 تن و دو واحد فرآوری شیره و شكلات خرما با ظرفیت 10 هزار و 200 تن فعالیت دارند.
وی ادامه داد: متاسفانه به دلیل نبود برند مشخص و بسته بندی محصول خرمای تولیدی، قسمت عمده خرمای استان به صورت فله به كشورهای حوزه خلیج فارس و بعضی از كشورهای همسایه منتقل و پس از بسته بندی به نام همان كشورها به اقصی نقاط دنیا صادر می شود كه این امر ارزش افزوده ای را كه بایستی نصیب باغداران و صنعتگران ایرانی كند به جبیب بازرگانان خارجی سرازیر می كند.
وی گفت: بسته بندی محصول و داشتن برند مشخص در صنعت فروش و صادرات اهمیت زیادی دارد كه متاسفانه به دلیل كمبود شركت های بسته بندی مناسب در استان شاهد بسته بندی نامناسب این محصول در كارگاههای محلی هستیم.
وی مهمترین چالش های پیش روی خرمای سیستان و بلوچستان را ابلاغ نكردن تسهیلات طرح خرید توافقی خرما از سوی سازمان توسعه تجارت ایران در سالهای گذشته كه باعث به وجود آمدن مشكلات عدیده برای تولید كنندگان، خریداران و صادر كنندگان شده، نرخ بالای تسهیلات اعتباری بانك ها و مستهلك شدن وام در كمتر از یك سال، نداشتن بنیه مالی تولید كنندگان و وثیقه سنگین برای دریافت تسهیلات بانكی، شست و شوی نامناسب، ضدعفونی غیر اصولی و تعدیل نكردن رطوبت خرما ذكر كرد.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان ادامه داد: نداشتن بنیه قوی مالی خریداران و صادر كنندگان استان مبنی بر خرید توافقی قبل از عمل آوری محصول كه سبب كاهش قدرت رقابت با دیگر تجار شده، بسته بندی های موجود كه به صورت حلبی، كیسه، سبدی و كارتن انجام می شود، افزایش هزینه های تولید، پشتوانه محدود مالی باغداران، عدم بستر سازی مناسب برای ذخیره سازی و خرید كه سبب می شود تولید كننده اجبارا محصول را در بازده زمانی خاص به فروش برساند و افزایش هزینه های حمل و نقل و ضایعات خرما به دلیل فقدان سردخانه و نبود مراكز بسته بندی در نزدیكی مزارع از دیگر چالش های خرمای سیستان و بلوچستان است.
وی تصریح كرد: از دیگر موانع و چالش ها كمبود فناوری و تجهیزات پیشرفته در سیستان و بلوچستان كه این مهم تولید انواع بسته بندی را برای محصولات جانبی مانند شیره، سركه، شهد، عسل، تمبر، الكل و شكلات خرما با مشكل روبه رو كرده، سنتی بودن تمامی مراحل تولید از گرده افشانی تا برداشت و وجود نداشتن قوانین بازدارنده از عرضه فله ای خرما به كشورها و استان های همجوار كه باعث فروش خرما بر روی نخیلات شده و صادر كنندگان آن را به صورت فله به كشورها و استان های همجوار صادر و به همین دلیل ارزش افزوده حاصله به صادر كننده تعلق نمی گیرد.
میرشكار گفت: این سازمان برای رفع مشكلات موجود و جلوگیری از خرید فله خرما توسط تجار كشورهای خارجی و كسب سود و منافع و نیز به منظور كمك به فعالان این عرصه پیشنهاد می دهد گمركات و بازارچه های مرزی استان از ترخیص خرمای خام فاقد گواهی استاندارد جلوگیری كنند.
وی ادامه داد: ابلاغ زود هنگام تسهیلات از سوی بانك های عامل و پایین آوردن نرخ سود تسهیلات، اجرای برنامه حمایتی از فعالان بخش خرما و ارائه مشوق ها و حمایت های مورد نیاز نظیر اختصاص یارانه حمل و نقل و جوایز صادراتی به صادر كنندگان، تاسیس اتحادیه انجمن صادر كنندگان خرما با نظارت و كمك انجمن خرمای استان به منظور خرید خرمای كشاورزان و باغداران و حمایت از آنها برای جلوگیری از ضرر و زیان فعالان، احداث سردخانه های اختصاصی در كنار باغات بزرگ خرما در همه شهرستان های خرما خیز استان و برگزاری كلاس های آموزشی منظم برای افراد جدید الورود و تجار فعال خرما پیشنهاد می شود.
وی گفت: اعلام قیمت های جهانی خرما به تجار سالی دوبار، اعلام اطلاعات مورد نیاز تجار و صادر كنندگان به منظور افزایش صادرات توسط انجمن خرمای استان، ثبت اطلاعات مورد نیاز در وب سایت اتاق بازرگانی استان به منظور دستیابی به اطلاعات مورد نیاز صادر كنندگان و تجار ایران، اطلاع از آمار و وضعیت تولید و صادرات كشورهای خرما خیزجهان و تعیین استراتژی های قیمت و صادرات بر اساس آن و ایجاد ارتباط با نمایندگی بارزگانی كشورمان در كشورهای هدف صادرات به منظور كمك به بازاریابی محصولات استان می تواند در رفع مشكلات موثر باشد.

طاهره هامون نورد ناظر گمركات استان سیستان و بلوچستان و مدیر كل گمرك زاهدان گفت: سال گذشته 24 هزار تن خرما به ارزش 29 میلیون دلار از استان صادر شد كه از نظر وزنی نزدیك به 200 درصد و ارزشی 420 درصد رشد را در هشت سال اخیر نشان می دهد.
نماینده مردم چابهار، نیكشهر، كنارك و قصرقند در مجلس شورای اسلامی هم گفت: خرمای مرغوب و با كیفیت بخش لاشار شهرستان نیكشهر خریدار مناسبی ندارد و حاصل دسترنج كشاورزان تنها دهان دلالان را شیرین می كند.
یعقوب جدگال اظهار داشت: متاسفانه عده ای از دلالان با ورود به منطقه بلوچستان خرمای مرغوب و با كیفیت را با قیمت هر كیلوگرم 700 تا هزار تومان خریداری و با چندین برابر قیمت به سایر نقاط كشور و یا به خارج از كشور انتقال داده و به فروش می رسانند.
وی گفت: مسوولان ذیربط باید تمهیدات لازم را برای خرید تضمینی خرمای شهرستان نیكشهر بیاندیشند تا كشاورزان متضرر نشوند.
فرماندار نیكشهر نیز با بیان اینكه سه هزار و 850 هكتار نخیلات با بیش از 120رقم خرما در شهرستان نیكشهر كشت می شود افزود: از این سطح زیركشت یك هزار و 800 هكتار نخیلات به بخش لاشار اختصاص دارد كه با توجه به وضعیت آب و هوایی خرمای لاشار مشهور و صرفه اقتصادی دارد.
صاحب گل صالحی گفت: سالانه بیش از 18 هزار تن خرما در این شهرستان برداشت می شود ولی به علت عدم خرید تضمینی، هر ساله كشاورزان متضرر می شوند.
هدایت اله میرمرادزهی نماینده مردم سراوان، سیب سوران و مهرستان در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: با توجه به اینكه خرما محصولی با ارزش افزوده بسیار بالااست به همین جهت مسوولان ذی ربط از جمله وزارت جهاد كشاورزی، اتحادیه ها و تشكل های سازمان تعاون باید با ایجاد صنایع تبدیلی و بسته بندی مناسب زمینه صادرات خرما را فراهم كنند.
مدیر كل دفتر حمایت از مالكیت صنعتی نیز در میز خرمای سیستان و بلوچستان گفت: ثبت جهانی محصولات ایرانی با توجه به اهمیت و جایگاه محصولات مهم و استراتژیك ایران و ضرورت انحصار امتیاز صادرات این محصولات یكی از مهمترین برنامه های این نهاد است.
سید مهدی میر صالحی ادامه داد: خرما از جمله این محصولات است كه وزارت صنعت، معدن و تجارت بر حسب وظیفه خود در حوزه تجارت تصمیم دارد این محصول را در كنار دیگر محصولات ثبت شده كشور در سطح جهانی به ثبت برساند.
وی تصریح كرد: از سال 90 ثبت جهانی كالاهای ایرانی مورد توجه جدی این نهاد قرار گرفت به طوری كه فرش نخستین كالای ایرانی بود كه به ثبت رسید و در همین راستا پرونده ثبت جهانی فرش سیستان نیز به زودی كامل و با برند مشخص به بازار جهانی عرضه خواهد شد.
وی گفت: از آنجایی كه ایران دومین كشور صادركننده خرما دنیا محسوب می شود لذا ضروری است این محصول مهم و استراتژیك با برند كشور به جهان عرضه شود.
مدیر كل دفتر حمایت از مالكیت صنعتی ادامه داد: ثبت جهانی كالاهای ایرانی مزایای مختلفی از جمله حفظ شهرت و جایگاه محصولات داخلی و افزایش درآمد و بهره وری بیشتر برای كشاورزان كشور به دنبال دارد لذا می توان با ثبت جهانی خرما و برند سازی این محصول ضمن معرفی خرمای كشور به دنیا با نام واقعی سبب ارزآوری مناسبی برای فعالان این بخش شد.
میرصالحی از مسوولان سیستان و بلوچستان خواست با تشكیل گروه های كارشناسی ابتدا مقدمات این كار را در استان خود فراهم و بعد از تكمیل، آن را به دفتر حمایت از مالكیت صنعتی ارسال تا این نهاد مقدمات ثبت جهانی این محصول با ارزش و استراتژیك كشور را در دنیا فراهم كند.
7316 / 6081 / 6075
گزارش از : عصمت جهانی