به گزارش ایرنا، چوقا تن‌پوش مردانه بختیاری که شکل، طرح، رنگ و جنس آن همه برگرفته از فرهنگ و سبک زندگی غنی مردم ایل بختیاری است.
در طرح چوقا هفت خط مشکی وجود دارد که پنج تای آن در پشت لباس و دو تای آن در جلوی لباس قرار می‌گیرد و بافت این تن‌پوش بدون هیچ الگو، مدل، طرح یا نقشه و تنها بر اساس حافظه ذهنی بافته می‌شود.
برای بافت یک چوقای متوسط حدود یک کیلوگرم نخ پنبه‌ای و یک کیلوگرم خانه پشمی به کار می‌رود. برای همین است که چون جنس چوقا از پشم است سرمای زمستان را دوام می‌آورد و گرمای تابستان را کمی خنک‌تر می‌کند.
از آنجا که یکی از خاستگاه‌های اصلی بافت چوقا، چهارمحال و بختیاری و مناطق عشایری و بختیاری‌نشین آن است این استان درصدد است تا در راستای حفظ و پاسداست این هنر صنعت و معرفی بیش از پیش آن عنوان شهر ملی چوقا را از آنِ خود کند.
کسب این عنوان می‌طلبد تا در ابتدا ظرفیت‌های خود را در این حوزه بیشتر بشناسیم و سپس الزامات کسب این عنوان را مهیا کنیم.
چوقا بخشی از هویت فرهنگی و هنری بختیاری‌ها
یک دکترای پژوهش هنر با اشاره به ویژگی‌های چوقا به خبرنگار ایرنا گفت: چوقا یا چوخا به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و هنری عشایر بختیاری و از زیرگروه بافته‌های داری است که روی دارهای زمینی یا افقی و فقط توسط زنان عشایری بافته و تولید می‌شود.
افسانه قانی افزود: این لباس که جنبه هویتی برای ایل بختیاری دارد، از نظر تکنیک بافت، مواد اولیه، سادگی طرح و رنگ استفاده شده، در نوع خود خاص است، به نحوی که نماد و بازتاب‌دهنده سنت‌های اجدادی، یادگار نیاکان، اندیشه‌ها و باورهای قومی است و این پوشش از نظر ساختاری ظریف و نازک است و در فصل سرما و گرما مورد استفاده قرار می‌گیرد،
این استاد دانشگاه رشته هنرهای صنایع‌دستی افزود: با توجه به قدمت و اهمیت محتوایی که این پوشاک برای بختیاری‌ها و به خصوص مردان دارد، لازم و شایسته است که در کنار ثبت ملی و حتی جهانی آن، یک مرکز یا مکانی برای احیا و زنده نگه‌داشتن این هنر اصیل نیز معرفی شود.
قانی افزود: این معرفی علاوه‌بر اینکه می‌تواند به برند شدن بیشتر در دنیا و افزایش کمی و کیفی چوقا کمک کند، موجب توسعه صنعت توریسم، گردشگری، حفظ، حراست و معرفی بیش‌ازپیش ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی منطقه مورد نظر شود.
الزمات کسب عنوان شهر ملی چوقا
وی به الزامات کسب عنوان شهر ملی چوقا اشاره کرد و گفت: برپایی کلاس‌های آموزشی چوقا و کارگاه‌های تولیدی البته با کاربری‌های جدید و مطابق با سلیقه نسل جوان و سایر مخاطبین و ترویج فرهنگ‌سازی در این خصوص می‌تواند در جهت حفظ و جلوگیری از منسوخ شدن این پوشاک سنتی موثر باشد.
این پژوهشگر برتر حوزه صنایع‌دستی کشور ادامه داد: علاوه‌بر این، استفاده از رویدادها، جشنواره‌ها و فعالیت‌های فرهنگی متنوع و منحصربه‌فرد نیز به عنوان بخشی دیگر از ویژند(بِرند) شدن چوقا در بازفت مطرح می‌شود، این رویدادها و جشنواره‌ها می‌توانند به ترویج هویت فرهنگی، نمایش هنرهای بومی و معرفی ویژگی‌های فرهنگی چوقا به جامعه مخاطبان بیشتر کمک کنند
قانی افزود: از طرفی دیگر تولیدات هنری و بومی هر منطقه به‌عنوان یک رسانه فرهنگی، نقشی مهمی در ارتقای فرهنگ و هنر در آن جامعه و سپس انتقال به جوامع دیگر را ایفا می‌کنند، پس شهر بازفت یا هر مکان دیگر از استان چهارمحال و بختیاری به عنوان شهر ملی چوقا، علاوه‌بر مفاهیم برند شدن، احیاء و زنده نگه داشتن باعث شناسایی، شناساندن و نقل و انتقال هویت فرهنگی آن منطقه به سایر مناطق و مخاطبان خواهد شد.
فرایند کسب عنوان شهر ملی چگونه است؟
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص تلاش‌های صورت گرفته برای کسب عنوان شهر ملی چوقا به خبرنگار ایرنا گفت: شهرهای ملی با توجه به شاخص‌هایی که سازمان جهانی صنایع‌دستی تعریف می‌کند و پتانسیل‌های هر منطقه پیشنهاد می‌شود، بر این اساس رشته‌های بومی که شرایط خاص دارند با پیشنهاد معاونت صنایع‌دستی، فرماندار، شهردار و نماینده مجلس به وزارتخانه پیشنهاد می‌شود و پس از تکمیل فرم‌های مربوطه مراحل بازرسی و ارزیابی از منطقه آغاز می‌شود.
مهراب محمدی افزود: بر اساس فرم‌های مربوطه بازرسان امتیاز می‌دهند و سپس چنانچه آن منطقه امتیاز لازم را کسب کرد آن شهر به عنوان شهر ملی و یا جهانی تایید می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت‌های شهر بازفت برای کسب عنوان شهر ملی چوقا، تصریح کرد: مدیرکل آموزش و ترویج وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از شهر بازفت بازدید کرد و پتانسیل منطقه از نظر کیفیت تولیدات مطلب ارزیابی شد اما ایراداتی نظیر پراکنش کارگاه‌ها و اینکه چوقابافی شغل اصلی مردم منطقه به شمار نمی‌رود و مردم بیشتر برای مصرف شخصی خود این پوشش را می‌بافند مطرح شد که درصدد رفع این معایب هستیم.
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری یادآور شد: مسوولان محلی نیز زیرساخت‌هایی در اختیار دارند که می‌طلبد برای توسعه کلاس‌های آموزشی و کارگاه‌ها اختصاص دهند.
محمدی افزود: نامه‌نگاری و مکاتبات لازم نیز در خصوص آماده‌سازی فضا و مبلمان شهری نیز انجام شده و به شرط همکاری در ایجاد زیرساخت‌ها مشکل خاصی برای کسب عنوان شهر ملی چوقا نداریم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر در حدود یک‌هزار نفر از مردم مناطق بختیاری‌نشین استان به ویژه بازفت مشغول بافت چوقا هستند، اظهار داشت: آموزش مهمترین اقدامی است که در حال حاضر باید در دستور کار قرار دهیم و سپس برای بازاریابی و فروش محصولات برنامه‌ریزی کنیم.
فراهم کردن زیرساخت‌ها در دستور کار
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان کوهرنگ نیز در خصوص قابلیت‌های این منطقه در رشته چوقابافی گفت: با توجه به قدمت بالا و ریشه بافت چوقا در منطقه، بخش بازفت را به عنوان پایلوت چوقابافی انتخاب کردیم و دوره‌های آموزشی، صدور مجوز فعالیت در این رشته، پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت و توسعه زیرساخت‌ها را در این منطقه در دستور کار داریم.
جهانبخش امامی افزود: در حال حاضر در روستای مازه‌رشته بازفت، گزستان و سایر روستاهای بخش بازفت زنان به کار بافت چوقا مشغول هستند و بیشتر آنها فنون بافت این پوشش را نسل به نسل فراگرفته و به نسل‌های بعدی منتقل می‌دهند.
وی از صدور ۱۵۰ مجوز بافت چوقابافی در بخش بازفت خبر داد و گفت: بسیاری از افرادی که اقدام به بافت چوقا می‌کنند بدون مجوز هستند و می‌توان گفت ۷۰ درصد مردم منطقه نسبت به فنون چوقابافی آشنا هستند.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان کوهرنگ، قیمت هر تن پوش چوقا را بین یک و نیم تا پنج میلیون تومان اعلام کرد و گفت: با توجه به مرغوبیت محصول، جنس و اندازه، قیمت چوقا متفاوت است.
امامی تصریح کرد: با برگزاری جشنواره‌های داخلی و خارجی و اتصال به بازارهای فروش، پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت و برگزاری کارگاه‌های آموزشی تلاش خود را برای کسب عنوان شهر ملی چوقا به کار گرفته‌ایم.
برگزاری دوره‌های آموزشی
یکی از الزامات کسب شهر ملی چوقا، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی است که در همین خصوص اداره‌کل آموزش فنی و حرفه‌ای نیز مشارکت دارد.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای چهارمحال و بختیاری در همین خصوص از برگزاری آموزش در پنج روستای شهرستان کوهرنگ خبر داد و گفت: این دوره آموزشی یک ماهه در روستاهای " مورز "، " گزستان "، " مازه رشته "،" تبرک علیا " و " تبرک سفلی " برای زنان روستای با همکاری آموزش فنی و حرفه‌ای و دهیاری‌ها این روستاها در حال اجراست.
علیرضا کریم‌زاده افزود: برای شرکت در این دوره آموزشی کوتاه‌مدت ۲۰۰ نفر از زنان روستایی ثبت‌نام کردند و کلاس‌های آموزشی درمحل دهیاری‌ها برگزاری می‌شود.
وی با اشاره به اینکه برای آموزش این افراد ۲ مربی از مرکز استان به شهرستان کوهرنگ اعزام شدند، گفت: دوره آموزشی بومی هر محله با همکاری دهیاری‌ها در مناطق روستایی شهرستان‌های مختلف براساس نیازهای روز منطقه برگزار خواهد شد.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای چهارمحال و بختیاری افزود: این دوره‌های آموزشی در راستای توانمندسازی در زیست‌بوم برگزار می‌شود تا استانداردسازی حرفه‌ای محلی تهیه و تدوین شود و جوامع محلی مناطق دور دست آموزش ببینند.
حمایت از فعالان چوقابافی
مدیر صندوق کارآفرینی اُمید چهارمحال و بختیاری گفت: این صندوق از جشنواره کسب‌وکارهای بومی و محلی با عنوان کاربوم در راستای ایجاد اشتغال و رونق تولید حمایت و در همین راستا به ۱۵ نفر از برگزیدگان دوره آموزشی چوبافی تسهیلات ارزان‌قیمت خوداشتغالی پرداخت می‌کند.
پژمان نوروزی تاکید کرد: دوره آموزشی چوقابافی به‌مدت یک ماه در روستاهای کمترتوسعه‌یافته شهرستان کوهرنگ مانند مورز، گزستان، مازه رشته، تبرک علیا و تبرک سفلی برای زنان روستا با همکاری فنی‌وحرفه‌ای چهارمحال و بختیاری و دهیاری‌های این روستاها در حال برگزاری است.
وی افزود: صندوق کارآفرینی امید در قالب جشنواره کسب‌وکارهای محلی "کاربوم" از ۱۵ نفر از برگزیدگان این دوره تجلیل و به نفرات برتر تسهیلات ارزان‌قیمت خوداشتغالی پرداخت می‌کند.
به گزارش ایرنا، رشته‌های صنایع‌دستی فعال در استان شامل بافته‌های داری نظیر گلیم، چوقابافی، نواربافی، البسه محلی، گیوه‌دوزی، قلم‌زنی روزی فلز، سافلگری سنتی، زیورآلات سنتی، احجام فلزی، نگارگری و تذهیب، ملیله‌دوزی، خاتم‌کاری، سرمه‌دوزی، صنایع چوب نظیر معرق و مشبک، حجاری سنتی، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی، فیروزه‌کوبی میناکاری، رنگرزی سنتی، نقاشی روی شیشه، پاپیه‌ماشه، گچ‌بری سنتی، بافتنی‌های سنتی، خراطی و چوب، چلنگری سنتی و چاپ قلمکار از مهمترین رشته‌های صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رود.
تاکنون ۴۸ رشته صنایع دستی استان دارای نشان ملی و ۹ رشته موفق به دریافت نشان بین‌المللی شده است.
در این استان ۳۷ تعاونی زیرمجموعه اتحادیه صنایع دستی در استان فعال است و حدود ۷۵۰ هنرمند صنایع دستی نیز ززیر پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دارند.