سلول های بنیادی: افقی جدید در درمان بیماری ها
#
تهران،خبرگزاری جمهوری اسلامی 11/11/85
داخلی.علمی.گزارش.پزشکی.سلول بنیادی.
گزارش از:مهری میردریکوند
از فناوری سلولهای بنیادی به عنوان دومین انقلاب در زیست شناسی و
پزشکی بعد از فناوری زیستی یاد می شود و این امید وجود دارد که طی یک دهه
آینده "سلول درمانی" جایگزین "دارو درمانی" شود.
استفاده از سلول های بنیادی در مراحل اولیه خود بسر می برد اما در
آینده، این سلول ها کاربرد وسیعی در پزشکی خواهند داشت و بدون شک سلول
درمانی تحولی بزرک در علم پزشکی ایجاد خواهد کرد.
سلول های بنیادی سلول های اولیه ای هستند که می توانند به انواع سلولها
تبدیل شوند و آنها را می توان از سه منبع شامل سلول های بنیادی بزرگسالان،
سلول های بنیادی خون بندناف و سلول های بنیادی جنینی به دست آورد.
عمده اندام های بدن انسان دارای سلول های تمایز نیافته هستند که
قابلیت تمایز و تکثیر سایر سلول ها را دارند که به اینها سلول های
بنیادی بزرگسالان گفته می شود.
بر اساس مطالعات و یافته های نوین علمی مشخص شده است خون بند ناف
نوزاد، سرشار از سلول های بنیادی با توان تبدیل شدن به انواع مختلف
سلول ها است به این دسته از سلول ها سلول های بنیادی بندناف گفته می شود.
نوع دیگر سلول های بنیادی سلول های بنیادی جنینی است که از توده
سلولی داخل جنین حاصل می شوند.
فناوری سلولهای بنیادی در مطالعات زیست شناسی تکوینی یا جنین
شناسی، توسعه داروسازی، ناهنجارشناسی، سم شناسی و مطالعه عملکرد ژنها در
موجود زنده دارای اهمیت است.
اما مهمترین ارزش این سلولها در طب پیوند است و محققان امیدوارند که
بتوان روزی با کمک این سلولها در جهت درمان بسیاری از بیماری های صعب
العلاج گام برداشت.
سلول بنیادی، چشم انداز بازسازی اعضای از کارافتاده بدن و درمان
بیماری هایی را که به شیوه های رایج مبتنی بر دارو مقاوم هستند، به روی
بیماران گشوده است اما همواره یادآوری این نکته ضروری است که استفاده از
این سلول ها هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و استفاده درمانی آنها
نیازمند انجام مطالعات بیشتری است.
دکتر "حسین بهاروند" محقق سلول های بنیادی در گفت و گو با خبرنگار
علمی ایرنا گفت در آینده سلول های بنیادی کاربرد وسیعی در علم پزشکی
خواهند داشت و می توان پیش بینی کرد که در آینده این سلولها در درمان
بیماری های مختلف مورد استفاده قرار گیرند.
سلول های بنیادی (cells Stem) می توانند به انواع سلول های اختصاصی از
جمله سلول های عضله قلب، سلول های عصبی و سایر سلول ها تبدیل شوند.
ترمیم بافت های آسیب دیده قلب، ترمیم بافت های استخوانی،ترمیم سوختگی
و ضایعات پوستی، ترمیم پانکراس و تولید انسولین، توسعه طب پیوند و تولید
عصب از جمله کاربردهای سلول های بنیادی است.
یکی از کاربردهای سلول های بنیادی، در درمان نارسایی های قلبی و
ترمیم بافت های آسیب دیده ماهیچه قلب بعد از سکته های قلبی است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در این زمینه می گوید استفاده از
سلول های بنیادی در درمان بیماری های مختلف یکی دیگر از مباحث نوین در
مورد این نوع از سلول ها است که در تمام دنیا به عنوان روشی جدید مطرح
شده است.
دکتر "محمدحسن کلانتر معتمدی" که فوق تخصص جراحی قلب و عروق است در
گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار علمی ایرنا گفت استفاده از سلول های
بنیادی و نقش آنها در درمان نارسای های قلبی بسیار امیدوارکننده است.
وی با بیان اینکه امروزه یکی از معضلات و مشکلات مهم در حیطه سلامت مردم
نارسایی های قلبی است افزود بیمارانی که دچار سکته قلبی می شوند قسمت
زیادی از ماهیچه های قلبی شان از بین می رود و به دنبال آن به نارسایی های
حاد قلبی مبتلا می شوند.
دکتر کلانتر معتمدی اظهار داشت نارسایی قلبی یکی از مهمترین عوامل
مرک و میر در تمام جوامع است که تا امروز درمان قطعی و موثری برای
آن ارایه نشده و یکی از روشهای درمانی دراین زمینه استفاده از
روشهای پیوند قلب است که در تمام دنیا و در ایران از این روش استفاده
می شود.
وی اضافه کرد استفاده از روش پیوند قلب همواره با مشکلاتی از جمله
هزینه سنگین و کمبود افراددهنده عضو مواجه است که به همین خاطر مشکلاتی
را برای بیماران به دنبال داشته است.
فوق تخصص جراحی قلب و عروق تصریح کرد به همین خاطر کشورهای مختلف
دنیا و از جمله ایران در زمینه تحقیقات پژوهشی در رشته سلول های بنیادی
فعالیت هایی را آغاز کرده اند که توانسته اند موفقیت هایی را هم به دست
بیاورند.
به گفته دکتر کلانتر معتمدی استفاده از سلول های بنیادی و نقش آنها
در درمان نارسایی های قلبی بسیار امیدوارکننده است.
وی گفت با استفاده از سلول های بنیادی امکان ایجاد ماهیچه های قلبی که
بر اثر سکته های قلبی از بین رفته اند وجود دارد به اینصورت که با تزریق
این سلول ها در ماهیچه تخریب شده عضله زنده قلب ایجاد می شود.
دکتر کلانتر ادامه داد یکی از نکات قابل توجه در این زمینه این است که
همزمان با عمل عروق کرونر و قرار دادن عروق جدیدی بجای عروق مسدود
شده قلب، امکان تزریق سلول های بنیادی در ماهیچه ای که دچار مشکل شده است
نیز وجود دارد به این ترتیب که حین عمل عروق کرونر فردی که دچار نارسایی
قلبی است، می توان با تزریق سلول های بنیادی در آن قسمت از ماهیچه قلب که
بر اثر سکته از بین رفته است، عضله زنده قلب ایجاد کرد.
دکتر کلانتر معتمدی گفت در یک مطالعه محدود در مرکز قلب تهران،
تاکنون روش جدید روی 19 بیمار که بر اثر سکته قلبی قدرت ماهیچه قلب آنها
کاهش چشمگیری پیدا کرده بود به کار گرفته شد که نتایج امیدبخشی داشت.
وی اضافه کرد در این روش بیمارانی که دچار سکته قلبی شده بودند
همزمان با عمل عروق کرونر از سلول های بنیادی برای ترمیم ماهیچه قلبی
آنها استفاده شد که نتایج مثبتی به دست آمد.
دکتر بهاروند عضو هیات علمی پژوهشکده رویان در زمینه نقش سلول درمانی
در نارسایی های قلبی می گوید تحقیق و مطالعه در مورد نقش سلول های بنیادی
در درمان نارسایی های قلبی از سال 2001 شروع شد و در سال 2003 مطالعات
بیشتری روی همین مساله انجام شد.
عضو هیات علمی پژوهشکده رویان در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود
این مطالعات در دو سال اخیر به اوج خود رسید به طوری که بیش از 50 مقاله
در اواخر سال 2005 و اوایل سال 2006 فقط در رابطه با پیوند سلول های
بنیادی به عضله قلبی منتشر شد.
یکی از روش های درمان یک بیمار سکته قلبی که ماهیچه قلب او از کار
افتاده است، جایگزین کردن بافت های پیوندی است ولی این کار مشکلاتی را
ایجاد می کند از جمله اینکه ماهیچه قلبی خاصیت انقباض دارند در حالی که
بافت پیوندی این قابلیت را ندارد.
به گفته دکتر بهاورند با توجه به مشکلاتی که بافت پیوندی ایجاد خواهد
کرد راهکارهای دیگری از جمله استفاده از سلول درمانی در مطالعات مختلف
مورد بررسی قرار گرفت و از جمله این راهکارها استفاده از سلول های
بنیادی بود.
دکتر بهاروند گفت خوشبختانه در کشور ما مطالعاتی دراین زمینه شروع
شده و پژوهشکده رویان فاز اول این کار را با همکاری مرکز قلب تهران به
انجام رسانده و فازهای بعدی این مطالعه را با همکاری مرکز قلب شهید
رجایی و بیمارستان بقیه الله بصورت طرحی ملی شروع کرده و امید است بعد از
دو سال نتایج کامل پیوند سلول های بنیادی ارایه شود.
به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده رویان آنچه تا کنون در ایران و
سایر کشورها انجام شده بصورت کارهای تحقیقاتی درمانی بوده است ولی این
امیدواری وجود دارد با توجه به نتایج تحقیقات بیشتر، سلول درمانی بیشتر
مورد استفاده قرار گیرد.
دکتر بهاروند اضافه کرد از جمله کارهای تحقیقاتی درمانی با استفاده
از سلول های درمانی علاوه بر سلول درمانی در عضله قلب، پیوند سلول های
بنیادی به سلول های کبدی با همکاری مرکز تحقیقات گوارش و کبد دانشگاه
علوم پزشکی تهران است که فازاول آن به پایان رسیده و در فار دوم خود
قرار دارد.
از دیگر کارهای تحقیقاتی انجام شده در این زمینه پیوند سلول های
بنیادی لیمبال چشم، از چشم سالم به چشم معیوب برای درمان بعضی از
بیماریهای قرنیه است که نتایج مثبتی داشته است.
دانش آغاز مطالعات سلولهای بنیادی به حدود چهار دهه پیش برمی گردد،
اما از سال 1988 که سلولهای بنیادی جنینی تولید شدند، اهمیت این سلولها
بیشتر مشخص شد.
دکتر بهاروند در خصوص سلولهای بنیادی جنینی می گوید سلول بنیادی
جنینی از توده سلولی داخلی بلاستوسیت یعنی جنین پیش از لانه گزینی در رحم
(در موش 3 روز پس از لقاح و در انسان 5-7 روز پس از لقاح) به دست می آید.
در این مرحله جنین 100 تا200 سلول دارد و به صورت کره توخالی است که
در آن مجتمعی از سلول های حدود 20 تا30 سلولی به نام توده سلولی داخلی
وجود دارد.
دکتر بهاروند تصریح کرد: سلول های بنیادی جنینی که توان تبدیل به
تمامی سلول های بدن انسان را دارند، نامیرا و پایدارند.
دکتر بهاروند افزود سلولهای بنیادی بزرگسالان نوع دیگر سلول های
بنیادی است که در اغلب بافتهای افراد بزرگسال نظیر مغز استخوان، ماهیچه،
پانکراس ، کبد و مغز دیده می شوند که توان تقسیم و تمایز این سلولها نسبت
به سلولهای بنیادی جنینی محدودتر است.
وی با بیان اینکه کاربرد بالقوه سلول های بنیادی جنینی و سلول های
بنیادی بالغ ساخت سلول های مختلف و تا حدی ساخت بافت است یادآور شد: در
حال حاضر از سلولهای بنیادی یا "بن یاخته ها" می توان برای ترمیم بافت ها
و اندام های آسیب دیده استفاده کرد.
پژوهشکده رویان پیشگام انجام تحقیقات سلول های بنیادی در ایران است
این پژوهشکده در سال 1380 در راستای مطالعات سلول های بنیادی به تشکیل
گوروه پژوهشی سلولهای بنیادی اقدام نمود.
تحقیقات و فعالیت های پژوهشکده رویان بر روی این سلول ها در چند
محور تولید سلول های عضلانی قلب، تولید سلول های عصبی، تولید سلول های خون
ساز و تولید سلول های مولد هورمون انسولین بااستفاده از بن یاخته های جنینی
در محیط آزمایشگاهی متمرکز است.
این پژوهشکده با بهره گیری از متخصصان در زمینه های گوناگون و هم
راستا با سایر کشورهای جهان به تحقیق در زمینه سلول های بنیادی اقدام
نمود و اینک در ردیف 10 کشور برتر جهان بر روی سلول های بنیادی مشغول
به تحقیق است.
پژوهشکده رویان با دارا بودن گروه های تخصصی جنین شناسی، ژنتیک
ناباروری، ناباروری مردان، ناباروری زنان و بهداشت اپیدمیولوژی در زمینه
ارایه خدمات درمانی به زوجهای نابارور نیز فعالیت می کند.
علمی/1920/1786
