گنجي پنهان و نابغه اي بزرگ براي تمامي اعصار

به گزارش خبرنگار ایرنا از شرق استان تهران، كشور بزرگ و پهناور ایران اسلامی همواره در طول تاریخ، مهد علم، تمدن و هنر با ستارگان درخشانی كه در علوم مختلف سرآمد و زبانزد عام و خاص بوده و در فقه، اصول، فلسفه، تفسیر، فیزیك، شیمی، ریاضیات، ادبیات، هنر و ... تاثیری جهانی داشته اند.

حجت الاسلام والمسلمین 'ابراهیم طاهری' استاد دانشگاه و كارشناس مسائل دینی و مذهبی در شهرستان فیروزكوه

با بیان این مطلب افزود: نام آورانی همچون فارابی، سهروردی، ابوعلی سینا، خواجه نصیر طوسی، شیخ بهایی، میرداماد، عطّار، سعدی، مولوی، حافظ و ثنائی و ... همچون خورشید پر فروغ بر تارك تاریخ علم و فلسفه بشری می درخشند.

حضرت استاد 'سید محمد خامنه ای' در كتاب 'ملاصدرا'، مهجور ماندن وی را ستم تاریخ یاد كرده و می گوید: در میان این چهره های ماندگار، صدرالمتألهین با وجود آنكه از نظر زمانی به ما نزدیك تر است ( قرن 11 ﻫ .ق ) نه فقط در محافل جهانی، بلكه در زادگاه خود و سرزمین آبا و اجدادیش ایران نیز از آوازه و شهرتی چندان برخوردار نیست و این ستمی است كه تاریخ و مورخین كشور ما، در حق او روا داشته و موجب شده اند كه این ستاره تابناك دانش، در هاله ای از بی توجهی ها فرو رود.

و نیز در ادامه آورده است: 'بر عهده آشنایان و یاران اندیشه و خرد اسلامی و ایرانی است كه غبار از چهره این حكیم بزرگ و فرزانه وارسته بزدایند و سهم شایان وی را در معرفی و اثبات عقاید اسلام و امامیه به مخالفان و بیگانگان و نیز برپایی فلسفه ای نو و استوار به جهانیان و دست كم به هم میهنان بشناسانند'.

كارشنای مذهبی فیروزكوه می افزاید: 'محمد بن ابراهیم بن یحیی شیرازی' ملقب به صدرالمتألهین و معروف به ملّاصدار از بزرگان فلاسفه اسلامی و از بزرگان و دانشمندان جهان در حكمت الهی است كه در سال 979 ه.ق (1571.م ) یا 980 ه.ق ( 1572 . م ) در شهر شیراز دیده به جهان گشود.

ملّاصدرا تنها فرزند پسر خانواده ای بزرگ و سرشناس بود كه در شیراز مركز استان فارس می زیستند. نام پدرش 'ابراهیم بن یحیی قوامی' یكی از امرا و بزرگان دولت عصر صفوی بود، مقدمات علوم را زیر نظر پدر در شیراز نزد 'ملا احمد' و 'عبدالرازاق ابرقویی' گذراند و مدتی پس از مرگ پدر در سن 17 سالگی برای ادامه تحصیل و كسب علوم و معارف و فنون متداول عصر، به شهر اصفهان كه در آن دوران كانون علم و معرفت و نیز مركز دولت مقتدر صفوی بود، رهسپار گردید.

صدرا ابتداء نزد 'میر ابوالقاسم میرفندرسكی استر آبادی' تلمّذ نمود و ایشان نیز او را پس از مدتی به نزد 'شیخ بهایی' و فیلسوف زمان 'میرداماد' معرفی كرد. صدرا مدت ها نزد این بزرگان به فراگیری علومی چون حكمت، عرفان، فقه، منطق، معرفه النفس، تفسیر، ریاضیات و نجوم پرداخت تا اینكه خود در آن علوم صاحب رأی و نظر گردید.

صدرالمتألهین، فقه و معرفه النفس و تفسیر قرآن را نزد شیخ بهایی و حكمت و عرفان را خدمت میرداماد و علوم ملل و نحل را نزد میرفندرسكی فرا گرفت.

حجت الاسلام طاهری گفت: ملاصدرا ، شاگردان مبّرز بسیاری را پرورش داد كه هر یك از آنان سرآمد بزرگان و دانشمندان عصر خود شدند. بهترین آنان عبارتند از دو داماد بزرگوار و شهید او حكیم 'محسن فیض كاشانی' و دیگری حكیم عالی مقام 'عبدالرزاق لاهیجی' صاحب 'مشارق الالهام فی شرح تجریه الكلام' و ملا 'محمد ایروانی' می باشند كه هر یك از آنان حتی دانشمندان و فلاسفه معاصر به شاگردی او افتخار كرده و افتخار می كنند.

تولد این حكیم بزرگ در سال 979 ه.ق در شیراز و در گذشت او در سفر حج سال 1050 ه.ق در بصره بوده و نقل است كه وی را در صحن امیرالمؤمنین علی علیه السلام در نجف اشرف بخاك سپردند.

'گودرز نجفی' در كتاب خود كه به همین منظور به چاپ رسانده، آورده است: 'ملّاصدرا در طول عمر پربركتش هفت سفر حج نموده كه اغلب آنها را با پای پیاده طی كرد و در هفتمین سفر، بیمار گشت و در سن 58 سالگی در بصره دار فانی را وداع گفت و در همان جا به خاك سپرده شد'.

به قول حكیم اقبال لاهوری:

چو رخت خویش بر بستم از این خاك / همه گویند كه با ما آشنا بود

ولیكن كس ندانست این مسافر / چه گفت و با كه گفت و از كجا بود

كارشناس مذهبی فیروزكوه در خصوص آثار این گنج پنهان و نابغه بزرگ زمان خود افزود: از این حكیم الهی بیش از 20 جلد آثار ارزشمند برای دانش پژوهان و مشتاقان حكمت بجا مانده است كه از میان آنها مهمترین و بهترین آن می توان 'الحكمه المتعالیه فی الاسفار اربعه العقیله' مشهور به 'اسفار اربعه' نام برد كه در چهار جلد، موجود است.

اسفار نخستین بار در سال 1282 ه . ق به كتابت 'كلبعلی افشار قزوینی' و با حواشی حكیم بزرگ حاج 'ملا هادی سبزواری' به قطع سنگی بزرگ مشتمل بر 559 فصل و 927 صفحه در تهران به چاپ رسیده است.

این كتاب ارزشمند تا كنون به غیر از ملاهادی سبزواری 11 نفر از دانشمند بزرگ بر آن حواشی و تعلیقات نگاشته اند كه می توان به یك نفر از آن بزرگان فیلسوف معاصر مرحوم علامه 'محمد حسین طباطبائی' صاحب تفسیر 'كبیرالمیزان' یاد نمود، و نیز علامه 'حسن زاده آملی' اخیرا بر آن تعلیقی نوشته اند.

'الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوكیه' نیز از جمله آثار این حكیم متعالی است كه برای مبتدیان فلسفه به رشته تحریر در آمده است كه مطالعه آن بسیار سفارش شده است.

استاد دانشگاه فیروزكوه می افزاید: صدرا مدتی مورد بی مهری و ایذاء معاصرینش خصوصا عالم نمایان و متحجّر الفكرهای آن دوران قرار گرفته بود، اما بعدها پس از مرگش با مراجعه به مكتب ارزشمندش، سخن به ستایش و تمجید وی پرداخته اند .

به قول حضرت سعدی:

گر گزندت رسد زخلق مرنج /كه نه راحت رسد زخلق و نه رنج

از خدا دان خلاف دشمن و دوست /كه دل هر دو در تصرف اوست

حكیم اصولی علامه 'محمد حسین اصفهانی' می گفت: 'اگر می دانستم كسی هست كه اسرار اسفار ملاصدار را بفهمد، بار سفر می بستم و به منظور شاگردی نزد او می رفتم گرچه در كشورهای بسیار دور باشد'.

سید 'علی خان مدنی' صاحب 'سلافـه العصر' می گوید: 'در حكمت، دانشمند دوران بود و كلیه فنون را نیك می دانست، او نخستین مدرس فلسفه الهی در سه قرن اخیر در بلاد اسلامی امامی است'.

علامه 'عبدالله نعمه' می گوید: 'این دانشمند عالی مقام بزرگترین فیلسوف اسلام در قرن یازدهم هجری قمری و بزرگترین حكیم اشراقی مسلك است'.

علامه 'مدرس تبریزی' می گوید: '... حكیمی است فاضل، متأله، كامل، عابد زاهد، محقق، مدقق ... و گوی سبقت از اكابر حكمای سلف ربود'.

علامه سید 'محمد باقر خوانساری' می گوید: 'ملاصدرا بر بسیاری از حكمای پیشین تا روزگار خواجه نصیرالدین، برتری داشته و پایه حكمت اشراق را بیش از آنچه انتظار می رفت، استوار كرده ... '.

علامه 'مرتضی مطهری' می گوید: 'فلسفه صدرا از نوع سهل ممتنع است، به ظاهر بسیار ساده است ... اما یك فرد بسیار مستعد سالها باید كار كند تا به مرحله اول برسد یعنی بفهمد كه آن را نمی فهمد ... از این رو توصیف و تحلیل كار صدرا كار هر فلسفه خوانده ای نیست'.

دكتر 'عبدالحسین مشكوه الدین' می گوید: 'این فیلسوف تنها نابغه ایرانی نیست، بلكه نابغه بشریت است و تاكنون هیچ فكری به جامعیت فكر او به وجود نیامده ... فكر صدرا از نوع افكار مغرب است و اصول و فروع فلسفه اش بدون كم و كاست با افكار فلاسفه مشهور اروپا برابرای دارد و می توان گفت اگر چنین شخصی در یكی از كشورهای غرب به وجود آمده بود، مسلما علم مدتی پیش تر به جلو رفته بود'.

امام خمینی (ره) می فرمایند: 'محمد بن ابراهیم شیرازی بزرگترین فلاسفه الهی و مؤسس قواعد الهیه و مجدد حكمت مابعدالطبیعه است، و او اول كسی است كه مبداء و معاد را بر یك اصل بزرگ خلل ناپذیر بنا نهاد و اثبات معاد جسمانی با برهان عقلی كرد و خلل های شیخ الرئیسی را در عالم الهی روشن كرد'.

علامه طباطبائی می گوید: ' ... او حكیم الهی و فیلسوف ربانی بی نظیری است كه حكمت الهی را وارد مرحله جدیدی كرد'.

حجت الاسلام طاهری در خصوص 'اساس فلسفه صدرا' گفت: صدرا اساس فلسفه خود را بر 'وجود' نهاده است. وجود یعنی هستی مقابل عدم یعنی نیستی، ... مسأله وجود اساس فلسفه و اساس دین شناسی و محور اصلی توحید و محور اصلی علم معاد است كسی كه وجود را نفهمد قادر به ادراك فلسفه و فهم دین و توحید و پی بردن به علم معاد نخواهد بود. كسی كه نفهمد وجود چیست؟ از لحاظ فلسفه و دین و توحید و معاد، در جهل باقی می ماند و قادر به فهم بدیهی ترین چیزها نیست.

تا كسی نفهمد وجود چیست؟ نمی تواند بفهمد خدا كیست؟

تا كسی نفهمد وجود چیست؟ و چه می باشد نمی تواند بفهمد چرا انبیاء از طرف خداوند برای هدایت نوع بشریت مبعوث شدند؟

آن شیعه مذهب كه می خواهد بفهمد امام دوازدهم كیست؟ و به چه دلیل امامت او باقی است، باید اول بفهمد كه وجود چه می باشد و آن وقت فهم بقای امامت دوازدهم برایش آسان می شود.

'... اگر دانشمندان، از آغاز درصدد بر می آمدند كه وجود را بفهمند و آن را برای دیگران توصیف كنند، اختلافات فلسفی و دینی به وجود نمی آمدند'.

* كتاب اسفار اربعه از زبان صدرا

'عقل من به اعتبار جوارح ظاهری خود بسط یافت و آبی روان و فیض بخش گردید و به اعتبار باطن تعلقّات خود برای طلب كنندگان حقیقت قبض یافت و بحری مواج گردید، سپس كتابی تصنیف كردم الهی، برای سالكین مشتغل به تحصیل كمال، و حكمت ربانی را برای طالبین اسرار حضرت ذوالجلال و الاكرام جلوه گر ساختم، مطالب این كتاب ( اسفار اربعه ) انواری است كه از مقام رفیع نورالانوار بر من افاضه گردیده است'.

هر نفس نور میشود دنیا و ما / بی خبر از نو شدن اندر بقا

شد مبدل آب این جوی چند بار/ عكس ماه و عكس اختر برقرار

قرن ها بگذشت و این قرن نوی است/ ماه همان ماه هست و آب آن آب نیست.

تهرام/8142/1457/