آمريكا- روسيه در فضاي رقابت عيني

یافتن یک دستورکار و زبان مشترک میان کشورها به ویژه در حوزه های راهبردی همواره یکی از مسائل اساسی بوده که دولت ها با آن روبه رو بوده اند چرا که در حوزه های راهبردی این دستور مشترک می تواند برآیندهای امنیتی راهبردی به همراه داشته باشد. از این رو کشورها و به ویژه قدرت های بزرگ تلاش می کنند تا به مرحله ای ای از اختلاف در حوزه های راهبردی نرسند و اگر به چنین مرحله ای رسیدند تلاش مداوم برای تنظیم یک دستورکار مشترک داشته باشند. در این زمینه، روز پنجشنبه پنجم خرداد ماه "الکساندر لوکاشویچ" سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، تاکید کرد: زمان برای یافتن زبان مشترک میان روسیه و آمریکا در خصوص سامانه دفاع موشکی به آخر خط رسیده است. به گزارش خبرگزاری شینهوا، الکساندر لوکاشویچ در گفتگو با خبرنگاران در مسکو تاکید کرد: مطمئن هستم که اتخاذ سیاست آشکار و شفاف آمریکا در قبال سامانه دفاع موشکی با هدف گسترش روابط دوجانبه میان آمریکا و روسیه، تضمینی برای امنیت و ثبات منطقه یورو- آتلانتیک است". موضوع سپر دفاع موشکی آمریکا که از سال 2006(1385)- یعنی دوران ریاست جمهوری جورج بوش پسر- تا به امروز یکی از دستورکارهای مشترک آمریکا و روسیه بوده اما این دو کشور تاکنون به یک راه حل مشترک دست نیافته اند و هریک به طور جداگانه سامانه های دفاع موشکی خود را در قالب برنامه های مختلف اجرایی می سازند. در این چارچوب، آمریکا در ژانویه 2007 (دی ماه1386) به لهستان و جمهوری چک پیشنهاد کرد تا یک سامانه دفاع موشکی شامل 10موشک رهگیر در لهستان و یک سامانه راداری در خاک جمهوری چک مستقر کند که این مساله با مخالفت روسیه روبرو شد. به تدریج موضوع استقرار این سامانه در جمهوری چک و لهستان با موانعی روبرو شد و آمریکا با روی کار آمدن باراک اوباما و دولت دموکرات در کاخ سفید (2008) در قالب سپر دفاع موشکی ناتو، رومانی و ترکیه را وارد این طرح کرد و در اجلاس لیسبون (آبان1389) نیز توانست بر سر کلیات طرح با روسیه به توافق برسد. اما از آن زمان تاکنون روسیه و آمریکا و ناتو در چارچوب مذاکرات و گفت و گوهای متعدد هنوز نتوانسته اند به یک مسیر همگرا بر سر این طرح برسند. به نحوی که 'آناتولی سردیوکوف' وزیر دفاع روسیه، در اردیبهشت ماه 1391و در جریان کنفرانس سپر دفاع موشکی در مسکو، هشدار داد که روسیه ممکن است از موشک های تاکتیکی 'اسکندر' برای نابودی اجزای سامانه موشکی آمریکا در اروپا استفاده کند. همچنین، پیش از وی 'نیکلای ماکاروف' رییس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه نیز در همین نشست، به مقام های آمریکایی هشدار داده بود که کشورش ممکن است در صورت بی توجهی ناتو به منافع و دغدغه های کرملین در خصوص سپر دفاع موشکی اروپا، ساختارهای نظامی واشنگتن در قاره سبز را هدف قرار دهد. چنین مواضع و رویکردهایی نشان می دهد که آمریکا و روسیه عملا هنوز نتوانسته اند به یک دستور کار و زبان مشترک درباره مشارکت و یا توافق بر سر این طرح دست یابند. در این میان سوالی که می توان مطرح کرد براین مبناست که چرا آمریکا و روسیه بر سر طرح سپر دفاع موشکی به یک دستور کار مسترک دست نیافته اند؟



** آمریکا و روسیه؛ فقدان یک دستور کار مشترک

---------------------------------------------

طرح سپر دفاع موشکی ناتو و استقرار آن در اروپا موضوعی است که از ژانویه 2006(دی ماه1385) تاکنون به طور جدی میان آمریکا، روسیه و ناتو مطرح بوده است. طرحی که حتی با تغییر دولت ها در دو طرف اصلی یعنی آمریکا و روسیه هنوز بعنوان مساله ای راهبردی تعریف شده و باقی مانده است. هرچند "آندرس فوگ راسموسن" دبیر کل ناتو در اجلاس ناتو در شیگاگو (1 خرداد) اعلام کرد که طرح سپر دفاع موشکی تهدیدی برای روسیه نیست اما روند معادلات راهبردی از منظر روسیه به نحوی است که اجرایی شدن کامل این طرح تا سال2020 (1399) می تواند موازنه راهبردی را بر هم زده و باعث تشدید تنش ها در دیگر مناطق گردد. در این زمینه، 'نیکلای باردیوژا' دبیر کل سازمان پیمان امنیت جمعی، روز سه شنبه دوم خرداد در کنفرانس خبری در مسکو اعلام کرد؛ روسیه در مقام بانی تاسیس سازمان پیمان امنیت دسته جمعی به طرح استقرار سامانه پدافند موشکی ناتو در اروپا پاسخ می دهد. به گزارش ایرنا؛ باردیوژا گفت: "ایجاد سیستم های پدافند موشکی در کشورهای اروپای شرقی باعث نقض و از بین رفتن موازنه قوای موجود و افزایش تنش ها و اختلافات در عرصه بین المللی خواهد شد".در این قالب به نظر می رسد که دو طرف بر اساس متغیرهای موازنه راهبردی، امنیت بین المللی و منطقه ای هنوز نتوانسته به یک دستورکار و زبان مشترک جهت توافق دست یابند. براین اساس دستورکار مشترک معمولا در چارچوب های حقوقی و سیاسی تعریف می گردد که هنوز دو طرف یعنی مسکو و واشنگتن نتوانسته اند حتی بر سر کلیات آن به توافق دست یابند. چراکه روس ها اعتقاد دارند که با وجود اینکه ناتو در بیانیه پایانی اجلاس شیکاگو بر هدف قرار ندادن روسیه از طریق این سامانه تاکید کرده اما مقامات مسکو خواستار ارایه تضمین های حقوقی از سوی آمریکا شده اند. در این زمینه الکساندر لوکاشویچ سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، در گفت و گو با خبرگزاری شینهوا اعلام کرد که چنین بیانیه هایی نمی تواند در جایگاه تضمین حقوقی و بنیانی برای همکاری باشد. البته ایجاد یک دستور کار مشترک متضمن توجه به شاخص ها و متغیرهای گفته شده میان آمریکا و روسیه همچون؛ موازنه راهبردی در مناطق به ویژه منطقه خارج نزدیک و امنیت بین المللی است.



** جمع بندی

-------------

موضوع طرح سپر دفاع موشکی ناتو، امروز به یکی از راهبردی ترین بحث های حوزه بین المللی تبدیل شده است و در این میان هنوز دو کشور آمریکا و رسیه بر سر یک دستورکار مشترک جهت تبدیل شرایط رقابتی به شرایط توافق موفق نبوده اند. اگر بخواهیم به چرایی این شرایط بپردازیم، ابتدا بایستی به موضوع موازنه راهبردی میان این دو کشور توجه جدی نماییم. چراکه آمریکا و روسیه همواره در قالب موازنه راهبردی میان خود روندها و فضای بین المللی را ترسیم می کنند و اقدامات تهدیدزا و محدودکننده برای هر دو نیز در قالب این موازنه تعریف می گردد. براین اساس، روسیه در موضوع طرح سپر دفاع موشکی نیز با توجه ویژه به این مساله تلاش می کند تا از منافع راهبردی خود در هر شرایطی دفاع کند. در این زمینه، روس ها نه تنها تلاش می کنند تا در قالب استقرار سامانه های موشکی خود در نزدیکی مرزهای اروپا موازنه را حفظ نمایند بلکه مسکو در جدیدترین اقدام خود تلاش کرده است تا سامانه های پدافند موشکی خود را در منطقه سیبری نیز مستقر کند. در این رابطه، ستاد پدافند موشکی ارتش روسیه روز جمعه پنجم خرداد اعلام کرد: ارتش روسیه برای مستقر کردن سامانه موشکی "یارسی" در سیبری و ناحیه "کالوگا" آماده است. به گزارش خبرگزاری ریانووستی روسیه، موشک‌های این پدافند قادر است تا برد 11 هزار کیلومتری پرواز کند و جزو گروه موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای محسوب می‌شود. در نهایت به نظر می رسد که دولت روسیه اگرچه تلاش می کند تا موضوع سپر دفاع موشکی را در یک فضای همکاری با غرب و به ویژه آمریکا سامان دهد اما در سوی دیگر تلاش می کند تا در فضای عینی رقابت، موازنه راهبردی با آمریکا را نیز حفظ نماید.

برون مرزي ** 1064 **