به گزارش خبرنگار ایرنا ، كشاورزان برنج كار مازندران بر این اعتقادند كه اگر امسال برنج طارم محلی را كمتر از 55 هزار ریال در هر كیلوگرم به فروش برسانند به این معنی است كه دیگر نباید كشت برنج را ادامه دهند زیرا صرفه اقتصادی آن از بین رفته است.
كارشناسان جهاد كشاورزی مازندران هم مانند كشاورزان برنجكار معتقدند كه هزینه های كارگری كشت و كار و قیمت نهاده های تولید برنج در سال جاری به مراتب بیشتر از سال های پیش است و در صورت ادامه این روند، تنها كشاورزانی كشت برنج را در مازندران ادامه خواهند داد كه به علت نداشتن زمینه شغلی دیگر، بناچار مجبور به ادامه كشاورزی باشند.
این كارشناسان می گویند كه حدود 60 درصد هزینه تولید برنج در مازندران را مزد كارگری تشكیل می دهد و اگر غیرت و نیاز نسل گذشته به انجام كار سخت و دشوار كشاورزی به روش سنتی نباشد ، بطور یقین هیچ شالیزاری در مازندران باقی نخواهد ماند.
شالیكاران معتقدند دستمزد ها و هزینه های كارگری در فصل جاری كشت نسبت به دوره قبل، افزایش جهشی و در بعضی موارد، صد در صدی داشته است.
امسال در فصل نشای برنج دستمزد روزانه هر كارگر نشاكار تا 600 هزار ریال رسید و هر كیسه كود شیمیایی 50 كیلویی نیز تا 600 هزار ریال عرضه شد ، قیمت هایی كه برای بسیاری از كشاورزان غیرقابل باور و مایوس كننده بود.
ضرب المثلی در بین شالیكاران مازندران رواج دارد كه می گوید ' برنجكاری زمانی به صرفه است كه محصول آن سبز فروخته نشود ' و این ضرب المثل در واقع اشاره به سلف خری یا سلف فروشی محصولات كشاورزی دارد.
زمانی كه هزینه تولید كشاورزی بویژه بصورت پیش بینی نشده افزایش می یابد ، كشاورز با كمبود یا نبود نقدینگی برای ادامه كار مواجه می شود و برای برون رفت از این وضعیت اقدام به قرض گرفتن پول از دیگران و تعهد بازپرداخت آن پس از برداشت محصول می كند و یا در بعضی مواقع محصول را به صاحبان كارخانه شالیكوبی و یا سلف خرها پیش فروش می كند.
از آنجایی كه اعتبار و اعتماد بین كشاورزان از اهمیت خاصی برخوردار است ، شالیكاران بناچار برای پس دادن دیون خود بلافاصله پس از برداشت مجبور به فروش محصولشان با هر قیمت پیشنهادی در بازار هستند و در این حالت، دسترنج خود را به پایین ترین قیمت ممكن عرضه می كنند تا بتوانند دیون خود را بپردازند.
فصل برداشت برنج بدترین زمان برای فروش محصول محسوب می شود و كشاورزانی كه نقدینگی لازم را دارند تنها اندكی یا بخشی از محصولشان را بلافاصله پس از برداشت به بازار عرضه می كنند و بقیه را انبار كرده و در زمانی كه قیمت به تعادل منطقی رسید، آن را به فروش می رسانند.
با توجه به اینكه از 240 هزار هكتار اراضی شالیزاری فقط حدود 35 هزار هكتار آن تسطیح و یكپارچه سازی شده و در كمتر از 25 درصد آن بصورت مكانیزه كشت و كار می شود، ادامه كشت و كاز فقط از روی ناچاری و نیاز است كه نسل گذشته در پی آن هستند.
در كشت سنتی این پرسش ها همچنان وجود دارد كه آیا خوشه شالی به بار می نشیند ؟ آب بموقع و تا پایان محصول دهی تامین می شود ؟ شرایط آب و هوایی برای ادامه كار مساعد خواهد بود ؟ و با این دغدغه هاست كه به تعبیری، شالیكاران خون دل می خورند تا محصول به بار آید.
در حالی كه خوشه های شالی برنج در آستانه به بار نشستن است ، هم اكنون شالیكاران به فكر برداشت سنتی و هزینه كارگری آن ، فرسوده بودن كمباین برداشت و شالیكوبی ها ، بالا رفتن ضریب شكستگی ، نوسانات قیمت و واردات برنج در زمان برداشت هستند و همه این عوامل موجب كاهش انگیزه كشت و كار در سال بعد خواهد شد.
روند تبدیل شالی به برنج سفید در مازندران یكی دیگر از مشكلات و دغدغه های شالیكاران است، بطوری كه هدررفت و ضایعات در این روند، هزینه تولید را بالا می برد.
مازندران یك هزار و 250 واحد شالیكوبی دارد كه 95درصد آن فرسوده و از رده خارج هستند اما بخش عمده ای از شالی ها در خشك كن های ثابت و سپس در یك روند سنتی تبدیل به برنج سفید می شود.
بالا رفتن ضریب شكستگی 15 تا 25 درصد به عنوان ضایعات یكی از دغدغه های كشاورزان است زیرا برنج شكسته كه همان نیم دانه باشد با 70 درصد كمتر از قیمت برنج اصلی در بازار خرید و فروش می شود و به این ترتیب، بخشی از محصول شالیكاران به این صورت از دسترس آنان خارج می شود.
بالا رفتن قیمت غلات از جمله گندم و به تبع آن آرد و نان مصرفی، شوكی بر تولید كنندگان محصولات كشاورزی از جمله برنجكاران مازندران وارد كرده است و كشاورزان با مقایسه هزینه تولید و قیمت دو محصول استراتژیك گندم و برنج ، كم صرفه و یا در مواری، صرفه نداشتن كشت و كار برنج را مطرح می كنند.
تغییر فرهنگ غذایی در بین اقشار مختلف جامعه از مصرف بیش از حد برنج به نان در سال های اخیر، اكنون در حال معكوس شدن است زیرا با افزایش قیمت نان به نظر می رسد گرایش به مصرف برنج در بین روستاییان بیشتر شده است.
اینكه گرایش روستاییان به مصرف برنج بیشتر شده است بدین معنی است كه قیمت این محصول در بازار به نسبت هزینه تولید، پایین است و كشاورزان به دلیل نداشتن نقدینگی ، به جای خریدن نان ، محصول تولیدی خود یعنی برنج را مصرف می كنند.
بررسی های میدانی و كارشناسی شده از هزینه ها و نهاده های مورد نیاز برای تولید شالی برنج نشان می دهد كه دستمزدها و هزینه های كارگری در فصل جاری كشت نسبت به دوره قبل بصورت غیرقابل قبولی افزایش داشته است.
به گفته شالیكاران قیمت نهاده های كشاورزی از جمله بذرهای گواهی شده ، كود و سم ، گازوئیل ، قطعات یدكی تیلر و تراكتور ، كارمزد تراكتور برای شخم و شیار و آب تخت كردن ، تعمیركاران و دستمزد 600هزار ریالی نشا كاران به نسبت سال پیش حدود 70 درصد افزایش یافته است كه بطور یقین قیمت برنج سفید امسال به نسبت سال پیش، چنین افزایشی را به خود نخواهد گرفت.
امسال برای نشای سنتی یك هكتار زمین حدود هشت میلیون ریال دستمزد پرداخت شد و بطور یقین با توجه به همزمانی برداشت شالی با ماه مبارك رمضان به همین مقدار و حتی بیشتر باید برای برداشت شالی دستمزد پرداخت شود كه در مجموع، هزینه 16میلیون ریالی را فقط برای نشا و برداشت برنج رقم می زند و تنها این رقم برابر با حدود دو پنجم درآمد حاصل از فروش برنج است.
به نظر می رسد كشت و كار برنج در وضعیت كنونی از روی ناچاری باشد زیرا دستمزد هر یك ساعت شخم و شیار با تراكتور از 60 هزار ریال سال پیش به 170 هزار ریال در سال جاری رسید.
كمبود و افزایش قیمت كود شیمیایی و گازوئیل نیز از دیگر عوامل بالارفتن هزینه های كشاورزان بوده است .
شالیكاران معتقدند در حال حاضر هر قرص نان 400 ریالی سال پیش به سه هزارو 500 ریال رسیده است اما قیمت برنج امسال در شالیكوبی ها حداكثر 40 هزار ریال عرضه شد.
همه هزینه های كشت و كار شالی به قیمت فروش برنج سفید در بازار وابسته است و اگر كشاورز نتواند برنج رقم طارم خود را امسال تا 55 هزار ریال به فروش برساند به نسبت هزینه های آن، متضرر خواهد شد.
به نظر می رسد برنامه ریزی 30 هزار هكتار كشت مكانیزه شالی برنج در مقایسه با وجود 240 هزار هكتار اراضی شالیزاری ، بسیار ناچیز باشد و اینكه كشاورزان نسبت به هزینه تولید و به صرفه نبودن كشت و كار گلایه داشته باشند ، امری منطقی و درست است.
دولت برای تشویق شالیكاران به كشت ارقام پرمحصول ، خرید تضمینی را در دستور كار خود قرار داده است ولی به دلیل مهیا نبودن زمینه های كشت و كار و بالاتر بودن هزینه تولید ، شالیكاران نسبت به كشت ارقام پر محصول كمتر رغبت نشان می دهند.
امسال قیمت انواع پلاستیك مواد كهنه و نو برای پوشش خزانه برنج و كرت های شالیزارها از كیلویی 15 تا 25هزار ریال سال پیش ، به 18 تا 32 هزار ریال رسید.
همچنین علاوه بر بالا رفتن 15 تا 20 درصدی قیمت قطعات یدكی تیلر و تراكتور ، دستمزد هر هكتار شخم و شیار از 500 هزار ریال در سال گذشته به 700 هزار ریال در سال جاری رسید.
از آنجایی كه بخش عمده ای از انواع بذر برنج توسط خود كشاورزان تامین می شود ، امسال قیمت بذر طارم محلی تا كیلویی 45هزار ریال افزایش یافت.
قیمت كود شیمیایی اوره ، به عنوان مهم ترین و پرمصرف ترین كود در اراضی كشاورزی ، از كیلویی 900 ریال سال پیش، اكنون به یكهزار و 350 ریال افزایش یافته است.
با این حال، با توجه به نیاز و تقاضای بالای كشاورزان به كود و كمبود شدید در عرضه آن ، این نوع كود در بازار آزاد تا چهار هزار ریال خرید و فروش و مصرف شد.
كارشناسان كشاورزی مازندران نیاز واقعی سالانه انواع كود شیمیایی را 280 تا 350 هزار تن عنوان می كنند در حالی كه سهمیه كود استان از سال 82 تاكنون 105 تا 110 هزار تن بوده است.
از آنجایی كه تولید برنج به عنوان محصول استراتژیك ، كشت قالب در اراضی مازندران است و بر اساس نظر كارشناسان، رقم پرمحصول شالی برنج نیاز بیشتری به كود شیمیایی دارد ، به نظر می رسد كمبود و گران شدن آن ضربه سنگینی به اهداف مربوط به خودكفایی برنج زده است.
ترویج كشت ارقام پرمحصول برنج با تامین بذر گواهی شده و خرید تضمینی آن از جمله برنامه های دولت در حمایت از كشاورزان و رسیدن به خودكفایی این محصول استراتژیك است اما به نظر می رسد هر ساله به صرف چنین اقداماتی، كشاورزان از كار و تولید برنج دورتر شده و تغییر كاربری اراضی دوچندان شود.
از سوی دیگر ، به دلیل اینكه حدود 75 درصد اراضی شالیزاری مازندران بصورت سنتی كشت و كار می شود و مصرف نهاده های كشاورزی نیز هر ساله بالاتر می رود ، روند انتخاب نوع شالی برنج از ارقام پر محصول به ارقام طارم محلی كه زودرس است و قیمت مناسبی دارد ، تغییر كرده است.
كمبود كود شیمیایی و بالا رفتن چندین برابری قیمت كود اوره علاوه بر اینكه هزینه تولید را افزایش داده ، موجب بی انگیزه شدن كشاورزان برای ادامه كار و تغییر انتخاب بذر از ارقام پرمحصول به ارقام محلی می شود كه مزیت زود رسی و هزینه كمتر تولید را دارد و این خلاف اهداف خودكفایی برنج است.
یكی از شالیكاران آملی با بیان اینكه مسوولان جهاد كشاورزی بر كشت نشا بصورت مكانیزه و تهیه نشا از بانك نشا تاكید دارند ، به خبرنگار ایرنا گفت : برای انجام نشای مكانیزه ، اجرای طرح تسطیح و تجهیز شالیزار ضروری است زیرا در غیر این صورت به دلیل كوچك بودن زمین ، كم آبی و یا فراوانی آب و مسطح نبودن زمین ، كشت مكانیزه امكانپذیر نیست.
' ذبیح الله صالحی ' كه مالك یك و نیم هكتار زمین شالیزاری است ، با اشاره به اینكه در اراضی شالیزاری كه طرح تسطیح و تجهیز آن انجام نشده است ، مدیریت مزرعه در آبیاری و سمپاشی در اختیار زارع نیست ، افزود : مدیریت آبیاری مهم ترین بخش شالیكاری است ولی به دلیل نبود زهكشی ، اراضی خشك و یا ماندابی هستند.
وی به بالا بودن قیمت نهاده های كشاورزی از جمله پلاستیك برای پوشش و روكش كردن كرت ها و خزانه كاری شالی اشاره كرد و از بالا رفتن قیمت سوخت گازوئیل و نامشخص بودن سهمیه سوخت كشاورزی ، به عنوان بخش دیگری از مشكلات برنجكاری یاد كرد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی با بیان اینكه در حال حاضر 16 بانك نشا در استان فعال است، گفت : از آنجایی كه با كشت نشای مكانیزه، هزینه تولید برنج تا 50 درصد كاهش می یابد ، افزایش بانك های نشا یك امر ضروری است.
ابطالی افزود : ایجاد بانك نشای برنج زیربنا و لازمه انجام نشای مكانیزه است اما به دلیل نبود حمایت و تامین نشدن اعتبارات ، بیش از 60 فقره تقاضای ایجاد بانك نشا در مازندران همچنان متوقف مانده است.
وی ادامه داد : مسوولان ارشد وزارت جهاد كشاورزی ، امسال به اجرای برنامه های مكانیزاسیون برنج مازندران توجه لازم را نشان ندادند.
وی با اشاره به اینكه معاونان وزارت جهاد كشاورزی در بازدید های مكرر میدانی به اهمیت مكانیزاسیون برنج پی برده و قول تامین 170میلیارد ریال تسهیلات برای ایجا بانك نشا را دادند ، اضافه كرد : با همه توان، اهمیت ایجاد بانك نشا را بین كشاورزان ترویج كردیم اما با بی توجهی برخی از مسوولان این امر مهم محقق نشده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی مازندران گفت : جای تاسف است كه برخی مسوولان وزارتخانه در سفرهای جداگانه به استان قول و وعده هایی را برای مكانیزاسیون برنج كاری استان می دهند ، اما آن قول ها را عملی نمی كنند.
ابطالی خطاب به استاندار مازندران گفت : امروزه حدود 60 درصد هزینه تولید برنج در مازندران فقط بابت كارگر است و اگر غیرت و نیاز نسل گذشته به انجام كار سخت و دشوار كشاورزی كه به روش سنتی صورت می گیرد ، نباشد ، بطور یقین شالیزاری در استان باقی نخواهد ماند.
وی ادامه داد : برنج كاری باید بصورت مكانیزه صورت بگیرد تا علاوه بر كاهش هزینه تولید، شاهد حفظ زمین های شالیزاری نیز باشیم.
وی با بیان اینكه در سال 86 فقط در چهار هزار هكتار از اراضی شالیزاری استان با دستگاه نشا كار انجام می شد، افزود : امسال نشای مكانیزه به 35 هزار هكتار افزایش یافت.
ابطالی گفت : اگر به 60 تقاضای ایجاد بانك نشا در سال زراعی جاری جواب مثبت داده می شد ، بطور یقین نشای مكانیزه به دو برابر می رسید.
وی اظهار داشت : البته برای كشت مكانیزه و استفاده از بوته های بانك نشا ، زمین باید مسطح و غیر ماندابی باشد در حالی كه در حال حاضر بخش عمده ای از اراضی استان ماندابی ، بدون زهكش و غیر مسطح است.
معاون جهاد كشاورزی مازندران به تفاوت هزینه انجام كشت مكانیزه و سنتی در یك هكتار اشاره كرد و گفت : با توجه به بالا رفتن دستمزد نشا كاران ، برای كشت نشای سنتی در یك هكتار حدود هفت و نیم تا هشت میلیون ریال هزینه می شود كه این رقم با استفاده از بوته بانك نشا و كشت مكانیزه به حدود چهار و نیم میلیون ریال كاهش می یابد.
وی افزود : شالیزارهای استان باید تسطیح و سپس كلیه عملیات كشت و كار برنج كاری مكانیزه شود تا شاهد كاهش هزینه تولید و اقتصادی شدن برنجكاری باشیم.
او ادامه داد : نمی توان بالا بودن هزینه تولید برنج سفید به روش كشت و كار سنتی را كتمان كرد و اینكه 50تا 60 درصد هزینه تولید برنج فقط در بخش نشا و برداشت صرف می شود ، واقعیت كارشناسی است.
ابطالی با بیان اینكه افزایش قیمت نهاده های كشاورزی از جمله سوخت و دستمزد كارگران سبب بالا رفتن هزینه تولید شالی شده است ، گفت : امسال 30 هزار هكتار از اراضی شالیزاری استان بصورت مكانیزه نشا شد و به تبع آن، برداشت نیز با كمباین مخصوص دروی شالی صورت خواهد گرفت.
وی با اشاره به اینكه افزایش تولید در واحد سطح ، توسعه كشت دوم و انجام كشت و كار مكانیزه مهم ترین برنامه سازمان جهاد كشاورزی مازندران برای اقتصادی كردن فعالیت های كشاورزی در استان است ، ادامه داد : اعلام بموقع قیمت تضمینی خرید برنج یكی از راهكارهای حمایت از شالیكاران است كه امسال این كار انجام نشد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد كشاورزی مازندران روند استفاده از ماشین آلات كشاورزی برای انجام كشت و كار مكانیزه را كند دانست و گفت: بطور یقین، كشاورزانی كه با استفاده از دستگاه های امروزی نشا و برداشت شالی را انجام می دهند ، نسبت به فعالیت كشاورزی و مقدار تولید راضی خواهند شد.
مازندران با 240 هزار هكتار اراضی شالیزاری هر ساله با تولید یك میلیون 350 هزار تن شلتوك كه از آن حدود 950 هزار تن برنج سفید به دست می آید، 44 درصد برنج مورد نیاز كشور را تامین می كند.ك/4
2585/1654 / 1449
سید رضا هاشمی كرویی
ساري - بالا رفتن هزينه نيروي كار و قيمت نهاده هاي كشاورزي سبب شد تا در سال زراعي جاري انگيزه شاليكاران مازندران براي كشت برنج به پايين ترين حد خود در سال هاي اخير برسد.
