تجلیل از شخصیت‌ها، فرصتی برای بازشناسی دوباره آنان در راستای بهره‌مندی از ظرفیت‌های معنوی نهفته در جامعه است كه از این منظر می توان با الگوسازی های صحیح، راهی برای راهنمایی جوانان گشود تا با افتخار بر داشته های ملی خود ببالند.
یكی از چهره‌های نام‌آوری كه در تاریخ معاصر از او به عنوان شخصیتی صادق و الگویی كم‌نظیر در مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی یاد می شود، میرزا كوچك خان رهبر جنبش جنگل است كه این روزها در آستانه سالگرد شهادتش هستیم.
برگزاری كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی زمینه‌ای شد تا در نشستی با صاحب‌نظران و اساتید دانشگاه، بازشناسی شخصیت و قیام سردار جنگل مورد بررسی قرار گرفته و این حادثه كم‌نظیر تاریخی، دوباره‌خوانی شود.
◄ اهمیت پژوهش‌های علمی در تبیین صحیح نهضت جنگل
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان و پژوهشكده گیلان‌شناسی در خصوص اهمیت پرداختن به واقعیت‌های تاریخی همچون نهضت جنگل می گوید: آنچه تاكنون درباره نهضت جنگل نگاشته شده، بیشتر وقایع نگاری بوده و اغلب در حد داستان‌های احساسی مطرح شده است.
دكتر 'ابوطالب سلطانی' افزود: در برخورد با اینگونه وقایع، اقدامی علمی همراه با نقد صورت نگرفته و این در مورد جنبش جنگل، مشروطه، قیام خیابانی و تقی‌خان پسیان هم تا حدودی صادق است.
وی اظهار كرد: باید در كنار معرفی این اتفاق‌ها، چگونگی آنها نیز مورد نقد قرار گیرد زیرا درس گرفتن از رویدادهای تاریخی چون قیام جنگل و چراغ راه قرار دادن آنها، به جد نیازمند فعالیت‌های پژوهشی است.
معاون پژوهشكده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان هم در این خصوص با تاكید بر لزوم انجام پژوهش های علمی در خصوص انگیزه‌های نهضت جنگل و پرداختن به شخصیت میرزا كوچك جنگلی گفت: این پژوهش ها كمك می كند تا چهره واقعی میرزا و هدف قیام او بیشتر مشخص شود.
حجت الاسلام و المسلمین 'حمید پورعیسی' افزود: قیام میرزا كوچك جنگلی اگرچه از نظر جغرافیایی با توجه به شرایط آن روز در استان گیلان اتفاق افتاد اما اندیشه ای فراتر از یك قیام محلی را به همراه داشت.
وی اضافه كرد: قیام میرزا به‌عنوان یك شخصیت روحانی و دینی مبارز، مبتنی بر آموزه‌های دین مبین اسلام بود و بازشناسی نهضت جنگل با پژوهش‌های علمی می تواند زوایای مختلف این قیام و اثرگذاری آن بر سایر رویدادهای تاریخی پس از آن را روشن‌تر كند.
دبیر كمیته علمی كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی هم با اشاره به وجود ظرفیت های بسیار برای انجام پژوهش های علمی در خصوص نهضت جنگل و شخصیت میرزا بیان كرد: با گذشت حدود یكصد سال از زمان این نهضت، اكنون شرایطی فراهم شده تا به‌دور از برخی ملاحضات احساسی، بر اساس اسناد موجود به این رویداد تاریخی پرداخته شود.
حجت الاسلام و المسلمین 'جعفر پژوم' افزود: انتشار بسیاری از اسناد تاریخی نهضت جنگل از سوی كشورهای مرتبط با این قیام، شرایطی را فراهم آورده تا پژوهشگران بتوانند زوایای مختلف قیام میرزا و تاثیرات آن را در آن مقطع زمانی مورد كنكاش قرار دهند و اكنون زمان قضاوت تاریخی در خصوص آن رویداد است.
وی ادامه داد: همزمان با كنگره ملی میرزا، كتابی 300 صفحه ای از اسناد تاریخی قیام جنگل توسط مركز اسناد ملی و رایزنی فرهنگی كشورهایی چون روسیه، تركیه (عثمانی قدیم) و انگلستان جمع آوری و منتشر شده كه محققان و پژوهشگران را در بازشناسی این نهضت و ابعاد گسترده آن كمك می كند.
◄ میرزا كوچك‌خان و شخصیتی كه باید دوباره شناخت
استاد دانشگاه گیلان با اشاره به شخصیت میرزا كوچك جنگلی اظهار كرد: میرزا از نظر شخصی، فردی مذهبی و معتقد بود اما به لحاظ سیاسی، یك دید ملی البته با ریشه های مذهبی داشت.
دكتر سلطانی افزود: همكارانی كه او در نهضت انتخاب و با ایشان كار می‌كردند، همه مذهبی نبودند و از نظر ایدئولوژی و اهداف انقلابی مورد نظر میرزا در خط او نبودند اما بنا به شرایط خاص، میرزا با آنها همكاری می كرد و ما در این میان چهره هایی چون خالو قربان یا احسان‌الله‌خان و دیگران را می بینیم.
وی در خصوص نگرش میرزا و قیام او و اینكه افرادی این قیام و شخصیت میرزا را به اشكال مختلف ارزیابی می كنند، یادآور شد: اگر نگاهی به مرام‌نامه نهضت جنگل بیندازیم، به خوبی اهداف و اعتقادات قیام جنگل را در آن می بینیم.
به گفته این استاد دانشگاه گیلان؛ با توجه به این مرام‌نامه، جنبش جنگل از لحاظ ایدئولوژی بر این عقیده بود كه ابتدا باید مركز تصمیم‌گیری‌ها در داخل كشور اصلاح شود و به مقام سلطنت كاری نداشتند و حتی در سرلوحه نامه‌نگاری‌ها از آرم حكومتی شیر و خورشید استفاده می كردند.
وی اضافه كرد: اما بعدها وقتی جنبش پیشرفت می كند و این اتفاق همسو با حضور بلشویك ها می شود، به طور ناگهانی تغییری در ایدئولوژی جنگل رخ می دهد و حذف نظام سلطنتی و جمهوری شدن نظام سیاسی مورد توجه قرار می گیرد.
سلطانی یادآور شد: بسیاری همكاری میرزا با بلشویك ها را مورد انتقاد قرار می دهند اما باید به این نكته عنایت داشت كه میرزا با اعتقاد به اصولی كه داشت، تلاش می كرد با توجه به شرایط ایجاد شده، آن را به سود نهضت استفاده كند.
وی افزود: میرزا هیچگاه مرام و اعتقاد بلشویك‌ها را نپذیرفت و همكاری او مصلحتی بود تا بتواند تهران را فتح كند و كشور به دست افراد صالح اداره شود.
وی با تاكید بر ضرورت بازشناسی شخصیت میرزا خواستار پژوهش‌های علمی در این زمینه و پرداختن به تاریخ قیام جنگل شد.
معاون پژوهشكده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان هم با اشاره به اینكه وقایع تاریخی همواره در معرض آسیب‌ها و تخریب افكار و اندیشه‌های دیگران قرار دارد، بیان كرد: تا آنجا كه ما در متون تاریخی می بینیم، تفكر و اندیشه میرزا وابسته به دین و متاثر از اندیشه های اسلام داشت.
حجت الاسلام پورعیسی اضافه كرد: رفتار شخصی میرزا هم دلالت بر این دارد كه ایشان از حلال و حرام خدا دست برنمی داشت و وضعیت جغرافیایی قیام، حضور حكومت مركزی در گیلان، تعامل حكومت مركزی با روسیه و وقایع مختلف دلیل بر این نیست كه میرزا و قیام او در مسیر غیر دینی حركت می كرده است.
وی اظهار كرد: میرزا یك روحانی مبارز بود كه در مقطعی به جای پوشیدن لباس روحانیت، رزم جامه به تن كرد و اسلحه به دست گرفت و برای برقراری دولت اسلامی، كوشید.
معاون پژوهشكده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان تاكید كرد: برای جلوگیری از مصادره شخصیت میرزا، باید جلوی افرادی را كه به دنبال ساختن حاشیه از متن هستند، با پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی گرفت.
دبیر كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی هم با تاكید بر لزوم تبیین شخصیت میرزا، آن‌را الگویی مناسب برای جوانان عنوان و تصریح كرد: با معرفی كامل شخصیت افرادی چون میرزا می توان برای جوانان الگوسازی كرد.
حجت‌الاسلام پژوم افزود: چهره كاریزماتیك و جذاب میرزا موجب شده بود تا او حرف همه اقشار را بشنود و انسان بسته ای نبود كه تنها حرف خود را بزند، اما باید دانست كه میرزا پس از شنیدن سخنان دیگران، در نهایت آن تصمیمی را می گرفت كه براساس اصول فكری و اعتقادی‌اش بود.
وی اظهار كرد: چهره ها و اهداف بسیاری از افراد كه با میرزا كار می كردند، برای او مشخص بود اما آنها را تحمل می كرد و تلاش داشت تا از ظرفیت های افراد برای نهضت استفاده كند.
وی ادامه داد: میرزا در مسیر حركت خود هیچ انحرافی نداشت و این امر، با شهادتش مشخص می شود زیرا اگر انحرافی در مسیر حركت او بود و از عقیده‌اش دست كشیده بود، دیگر به شهادت نمی رسید.
حجت‌الاسلام پژوم گفت: برای تبیین جایگاه نهضت جنگل و آنچه میرزا انجام داد، باید به شرایط زمانی و تاریخی آن مقطع كه دو سال پس از جنگ جهانی اول بود، نیز توجه داشت.
وی ادامه داد: آنچه برای میرزا اهمیت بسیاری داشت؛ كوتاه كردن دست بیگانگان از كشور بود و در این زمان باید شرایط مردم سرخورده از جنبش مشروطه را نیز در نظر گرفت كه در این شرایط، مردی آمد تا با اقدامی جسورانه بتواند دولت را عوض كند.
دبیر كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی خاطرنشان كرد: امروز شرایطی فراهم شده تا براساس اسناد موجود تاریخی، هویت میرزا برای جامعه بهتر شناسانده شود و در این مسیر، انجام فعالیت های پژوهشی امری انكارناپذیر است.
◄ نقش كنگره ملی میرزا كوچك در تبیین نهضت جنگل
معاون پژوهشكده گیلان‌شناسی با اشاره به اهمیت برگزاری مراسم ملی در بزرگداشت شخصیت‌هایی چون میرزا كوچك بیان كرد: اینگونه برنامه‌ها نقش مهمی در برجسته كردن شخصیت های بزرگ دارد.
حجت‌الاسلام پورعیسی افزود: اصل برگزاری كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی بسیار حائز اهمیت است با این وجود باید زمان بیشتری به منظور تهیه پژوهش های علمی در این رابطه اختصاص یابد و نمی توان برای رسیدن به اهداف بزرگی چون تبیین شخصیت میرزا و نهضت جنگل، به یك زماه كوتاه اكتفا كرد.
وی ادامه داد: استفاده از ظرفیت‌های بومی، شخصیت‌های علمی و دانشگاهی و همچنین مراكز پژوهشی می تواند در افزایش سطح كیفی بزرگداشت ها و كنگره ها نقش بسزایی داشته باشد.
معاون پژوهشكده گیلان‌شناسی برگزاری كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی را گامی آغازین در راه شناخت بهتر زوایای نهضت جنگل عنوان و خاطرنشان كرد: این، فرصتی است تا بتوان در آینده اقدامات بهتری در این زمینه انجام داد.
وی مورد توجه قرار گرفتن میرزا و نهضت جنگل در سطح ملی را از ویژگی های این كنگره دانست و از مراكز علمی و پژوهشی و محققان خواست تا در زمینه میرزاشناسی، پویاتر شوند.
دكتر سلطانی استاد دانشگاه گیلان نیز با اشاره به اینكه در كارهای علمی نباید عجولانه عمل كرد، گفت: برای اینكه همایشی، خروجی های علمی قابل قبولی دشته باشد؛ به زمان نیاز دارد تا اساتید و صاحب نظران بتوانند با ارائه مقالات مختلف، به تبیین صحیح بحث مورد نظر بپردازند.
وی اضافه كرد: این كنگره را باید نقطه عطفی برای یك اقدام جدی تر در سال های آینده دانست و صاحب نظران هم باید اهتمام بیشتری نسبت به انجام كارهای علمی در این باره داشته باشند.
دبیر علمی كنگره ملی میرزا كوچك جنگلی نیز اظهار كرد: فراهم شدن زمینه های انجام پژوهش برای بازشناسی شخصیت میرزا و نهضت جنگل از جمله دستآوردهای برپایی این كنگره است.
به گفته حجت الاسلام پژوم؛ مراكز علمی باید از ظرفیت های این كنگره استفاده كنند و از اسناد و مدارك جدیدی كه در این رابطه به دست آمده؛ به منطور تبیین صحیح واقعه تاریخی نهضت جنگل بهره گیرند.
نخستین كنگره ملی میرزا كوچك خان همزمان با نود و یكمین سالگرد شهادت سردار جنگل، یازدهم آذرماه با حضور رییس جمهوری در مجتمع زیباكنار رشت برگزار می شود.ك/4
516/695
رشت - تلاش‌هاي ميرزا يونس معروف به كوچك جنگلي در اواخر حكومت قاجارها و برافراشتن بيرق مبارزه با ظلم در قامت يك روحاني متدين، دورانديش و آزاديخواه؛ پايه‌گذار نهضتي شد كه با وجود گذشت حدود يكصد سال از آن، همچنان نيازمند بازشناسي است تا ابعاد 'نهضت جنگل' دقيق‌تر تبيين شود.
