مهريز ، باغ شهر تاريخي و فرهنگي استان چشم انتظار مسافران نوروزي

به گزارش روز جمعه خبرگار ایرنا ، شهرستان مهریز درجنوب استان و در سی كیلومتری شهر یزد و در كنار جاده بین المللی شمال ، جنوب كشور( تهران ، بندر عباس و یزد ، كرمان) واقع شده است .

این شهرستان از سمت شمال به بخش مركزی یزد، از شرق به بخش مركزی بافق و بخش مركزی شهرستان شهربابك از استان كرمان، از سمت جنوب به خاتم و سیرجان و از سمت غرب به بخش نیر و شهرستانهای ابركوه و تفت محدود است .

ادامه ارتفاعات شیركوه در بخش غربی این شهرستان موجب تشكیل سفره های غنی آب زیرزمینی و تعدیل هوای آن نسبت به دیگر نقاط استان یزد شده است.

شهرستان مهریز دارای یك بخش مركزی و پنج دهستان به اسامی ارنان، بهادران، تنگ چنار، میانكوه و خورمیز و بیش از 468 آبادی است .

43 روستای بخش مركزی دارای شورای اسلامی و دهیاری مصوب می باشند و تاریخ بنای مهریز و اطراف آن مربوط به پیش از اسلام است.

بنای شهرستان مهریز را به مهرنگاردختر انوشیروان نسبت داده اند و آب و هوای این شهرستان ، معتدل و بیابانی است و این منطقه با شرایط خاص جغرافیایی موقعیت طبیعی (دارابودن سراب ها، قله های برف گیر وآب و هوای معتدل كوهستانی) در حاشیه كویر، از گذشته برای كاروان های تجاری ، شاهراهی حیاتی ساخته است و هم اكنون نیز با قابلیت های تفریحی ، گردشگری از جمله چشمه پرآب و زیبای غربال بیز، منطقه تفریحی كوه ریگ و آثار باشكوه تاریخی خشتی و غیره ، همواره پذیرای خیل كثیری ازگردشگران داخلی و خارجی می باشد.

شهرستان مهریز با داشتن آب و هوای مناسب، شرایط بسیار خوبی را برای كشت انواع محصولات باغی و زراعی از قبیل پسته، گردو، بادام، انجیر، آلو، زردآلو، گندم و جو فراهم آورده است و یكی از مهمترین مراكز كشت پسته با بیشترین میزان در استان تلقی می شود.

مهریز با وسعت 14684بیش از 14هزار كیلومترمربع دارای جمعیتی بیش از 50 هزار نفر است .

از مهم‌ترین صنایع دستی این شهرستان می توان از قالی بافی نام برد و نقشه‌های اصیل فرش مهریز با طرح‌های یزد و كرمان بافته و به بازار عرضه می شود.

از دیگر صنایع اصلی دستی و بومی این شهرستان می توان آهنگری، سریشم ، گیوه بافی، سبدبافی و چاقوسازی را نام برد.

وجود بناهای تاریخی كه سیر تحول و دوره های معماری را در این شهر معرفی می كند همه و همه دال بر غنای فرهنگی و پیشینه آباد تاریخی این منطقه است .

از جمله آنها می توان به بناهای باستانی محوطه غربال بیز در دوره اشكانی، قلعه خورمیز در دوره ساسانی، قلعه ها و كاروانسراهای مربوط به دوره های مختلف معماری اسلامی و وجود بناهای باشكوه اقتصادی و كاروانسراها، باغ ها اشاره كرد .

شهرستان مهریز بعنوان یكی از شهرهای تاریخی و باستانی و از جمله شهرهای بسیار قدیمی استان یزد بشمار می رود و وجود آثار ارزشمند تاریخی در نقاط مختلف این شهر دلیل محكمی بر این مدعاست.

همچنین با توجه به كاوش های چند سال گذشته در منطقه بهادران مهریز و بدست آوردن ظروف مفرغی و نیز سنگ نوشته های بسیار قدیمی می توان تاریخچه پیدایش مهریز را به سال های بسیار دورتر از این در نظر گرفت.

مهریز را منسوب به مهرنگار دختر انوشیروان ساسانی می دانند و از آن شهر به قصبه « مهریجرد » یاد می كنند كه در گذشته « مهرگرد»، « مهریگرد»، مهرجرد»، « مهریجرد»، « میگرد»، « میجرد» نامیده شده است و همچنین خورمیز را بنام « هرمیز» برادر او و دژ دفاعی آن را نیز منسوب به او می دانند.

مهریز دارای دو چشمه بزرگ فصلی و معروف غربالبیز و دامگاهان یا دون گاهون است كه برای كشاورزی این منطقه بسیار مؤثر و حیاتی هستند.

چشمه غربال بیز كه در جنوب غربی و در فاصله سه كیلومتری شـهر و در كنار روستای مدوار قرار دارد از چشمه های بسیار معروف استان است و از ارتفاعات لاخسه سرچشمه گرفته و تقریباً از اسفند الی شهریور ماه دارای آب است و در سال های پرباران آب آن دائمی می گردد.

همچنین چشمه دامگاهان یا دون گاهون هم از محلی به همین نام كه در امتداد ارتفاعات شیركوه می باشد سرچشمه می گیرد و منبع تأمین كننده آن برفهای زمستانی ارتفاعات این كوه است و میزان آب آن بستگی شدید به میزان برف زمستانی ارتفاعات آن دارد.

این چشمه از اوایل بهار تا مردادماه دارای آب نسبتاً فراوانی بوده و بیشترین دبی آن مربوط به فروردین و اردیبهشت است .



**** معرفی تعدادی از این ابنیه تاریخی و فرهنگی در شهرستان مهریز



رباط زین الدین:

رباط زین الدین در60 كیلومتری جاده یزدـ كرمان، حدود 500 متر خارج از جاده قرار گرفته است. فاصله آن تا شهر مهریز حدود 30 كیلومتر است. تاریخ احداث بنا به دوره صفویه (1007 تا 1030 هجری قمری) برمی گردد.

رباط كرمانشاه:

رباط كرمانشاه كه كرمانشاهان هم گفته می شود، آبادی كوچكی بر سر راه یزد به كرمان به فاصله شش فرسخ از رباط زین الدین است كه از قدیم الایام حدفاصل میان خاك این دو شهر بوده است.

رباط نو سریزد:

رباط نو سر یزد در انتهای آبادی سریزد در پایان راه( خیابان) اصلی عبوری در میان آبادی و در مجاورت آب انبار و مسجد جامع سریزد و به فاصله كمی از رباط قدیمی و خشتی موجود قرار گرفته است.

رباط شمس:

این رباط در جاده یزد ـ كرمان واقع شده است. این رباط در عصر صفویه بنا شده و دارای ساختمانی آجری و نقشه ای مربع شكل است و پنج برج دیده بانی دارد. ورودی ساختمان در ضلع غربی قرار دارد و به هشتی منتقل می شود.



كاروانسرای شاه عباسی:

این كاروانسرا در فاصله 35 كیلومتری جاده یزد ، كرمان در روستای علی آباد و در حاشیه شهر مهریز قرار دارد.

پلان این كاروانسرا از نوع پلان چهار ایوانی است كه از آجر ساخته شده و بانی آن« شاهزاده معارف دوست محمد ولی میرزا» پسر فتحعلی شاه بوده است.

مهمترین صنایع دستی شهرستان مهریز عبارتند از:« چاقو سازی، سبدبافی، گیوه دوزی، قالی بافی و نوغانداری» .

درحال حاضر از بین این صنایع و هنرهای قدیمی ماندگار تنها « قالیبافی» در شهرستان مهریز رونق خوبی دارد، بطوری كه حدود 4000 دستگاه دار قالی در سطح شهرستان مهریز وجود دارد.ك4

7541/1968