با وجود بقای شگفت انگیز دین و زبان در تاجیكستان در طوفان ها و حوادث فرهنگی طی سالهای متمادی سیطره نظام كمونیستی ، اما با تغییر الفبای نیاكان به الفبای سریلیك، آسیبی مهم در فرهنگ نوشتار مردم پدید آمد به طوری كه باعث شد تا جریان انتقال فرهنگی و تبادل آثار اندیشمندان بین ایران و افغانستان با تاجیكستان محدود شود.
به خاطر تغییر الفبا امروز تنها درصد كمی از مردم تاجیكستان قادر به خواندن و نوشتن زبان شیرین فارسی با الفبای نیاكان هستند.
در سالهایی كه تاجیكستان در سیطره نظام كمونیستی شوروی سابق بود ، دین و زبان تاجیكان در معرض تندبادها قرار گرفت، اما خللی نپذیرفت. زبان شیرین فارسی لحظه ای از زندگی شان رخت برنبست. رودكی ؛ سعدی ؛ حافظ و بیدل مونس شبهای تارشان بود و پس از سالهای طولانی جدایی دو ملت هم كیش و همزبان ایران و تاجیكستان به هم می رسند و با زبان مولوی و صائب با هم سخن می گویند.
اما امروزه بسیاری از فارسی زبانان در ایران و افغانستان افسوس می خورند كه با تغییر الفبای نیاكان قادر نیستند رابطه فرهنگی مناسبی با برادر كوچكتر خود تاجیكستان برقرار كنند و در مقابل نیز تاجیكستان به خاطر همین مانع از اقیانوس بیكران و غنی فرهنگی ایران بهره چندانی ندارد.
سومین نمایشگاه بین المللی كتاب تاجیكستان كه دو روز پیش خاتمه یافت بخش عمده ایی از غرفه های خود را به محصولات انتشارات ایران اختصاص داده بود اما آشنا نبودن علاقه مندان كتاب و كتابخوانی فارسی زبان تاجیك به خط فارسی باعث شده بود تا فروش كتاب در غرفه های ایرانی از رونق چندانی برخوردار نباشد.
جوانان پسر و دختری كه به نظر می‌رسید دانشجو هستند، چاپ اعلی و زیبای كتب ایرانی را تماشا می كردند، اما می گفتند به دلیل ندانستن حروف فارسی و نفهمیدن محتوا ، خرید این كتابها بی فایده است.
یكی از بازدیدكنندگان به خبرنگار ایرنا گفت: در بیشتر مدارس تحصیلات همگانی و دانشگاه ها الفبای نیاكان یا حروف فارسی آموزش داده نمی‌شود.
به گفته یكی از اساتید دانشگاهی تاجیكستان ؛ در سال 1390 در مدارس تاجیكستان درس ویژه الفبای نیاكان (الفبای فارسی) تدریس می‌شد اما بعدا به دلایل نامعلومی آموزش همگانی حروف فارسی در این مدارس متوقف شد.
سفیر ایران در تاجیكستان كه خود از محققان زبان و ادب فارسی است ، می گوید: در خصوص بررسی لطمات وارده به فرهنگ این كشور براثر تغییر الفبا، سخن بسیار است كه وجود ارتباط فرهنگی بین دو كشور در جهت برخورداری از منابع مكتوب از آن جمله اند.
دكتر علی اصغرشعردوست در گفت وگو با ایرنا می افزاید: در كنار سایر عوامل ، تغییر الفبا باعث شد كه ادیبان معاصر دو كشور نه برای عموم، حتی برای ادبای دو كشور پوشیده بماند و طبیعی است كه شناساندن آثارعلمی و فرهنگی پدید آمده در دو كشور طی سالهای مذكور رسالتی سنگین بر دوش كارگزاران فرهنگی دو كشور می باشد.
وی گفت: در راستای این شرایط ویژه ضرورت حیاتی جامعه بود كه مردم و مسئولین تاجیكستان اقدام سترگ بازگشت به الفبای اسلامی را عملا آغاز كردند كه همت های بلند و تلاش های بی شائبه آحاد مردم در زمینه آموزش الفبای نیاكان افق های روشن را در منظر تاجیكستان قرار داده است.
شعردوست اظهار داشت: به دنبال احساس چنین ضرورتی بود كه از اولین ایام شروع همكاری فرهنگی جمهوری تاجیكستان طرح انتشار آثار مشتركی كه حاوی ادبیات معاصر دو كشور در زمینه های نظم، نثر و ادبیات كودكان باشد، مورد توجه قرار گرفت و مقرر شد كه محققین ایران و تاجیكستان نسبت به جمع آوری و تدوین مجموعه های آثار مشترك اقدام و آثار حاصله در هر دو كشور چاپ و توزیع گردد.
وی گفت: چاپ مجموعه 'پیمان ' و انتشار همزمان آن در ایران و تاجیكستان گامی هر چند ناكافی، در راستای معرفی آثار شعرای تاجیكستان بود.
شعردوست اظهار داشت: پیوندهای رو به رشد الهام گرفته از فرهنگ و ادب غنی فارسی با تكیه بر سه محور اساسی آیین، زبان و خط مشترك روزبه روز استحكام بیشتری می یابد و در این میان سعادت از آن كسانی است كه بتوانند نقش های بیشتر و اساسی تری را ایفا كنند.
اكثر مردم كشور هشت میلیون نفری تاجیكستان به زبان فارسی سخن می گویند اما بیش از 80 سال است كه الفبای سیریلیك ، آنان را از فرهنگ و تمدن كهن پارسی دور نگاه داشته است.
خط فارسی در كشورهای ایران و افغانستان به عنوان خط رسمی محسوب می شود اما در پی تغییر خط در تاجیكستان به لاتین و سپس به سیریلیك از سال 1307 (1928 میلادی)، خط فارسی در تاجیكستان كنار گذاشته شد.
از آن زمان تاكنون تاجیك ها با میلیون ها فارسی زبان در ایران، افغانستان و بعضا در كشورهایی مانند ازبكستان، تركیه ، هندوستان و آذربایجان كه شمار زیادی به زبان فارسی صحبت می كنند ، به خاطر سد خط سیریلیك نمی توانند ارتباط مكتوب مناسب برقرار كنند.
سخنگوی وزارت خارجه تاجیكستان در مورد مشكل وجود سیرلیك برای ارتباط فرهنگی تاجیكستان با ایران به ایرنا گفت: چنین مشكلی بوجود آمده است و باید بگذاریم به صورت طبیعی و به مرور زمان مردم و مسوولان تاجیكستان به الفبای نیاكان گرایش پیدا كنند.
'عبدالفیض عطایف' افزود: سیرلیك نیز جزیی از تاریخ تاجیكستان درآمده است و مردم به این رسم الخط خو گرفته اند و لازم است بگذاریم به طور طبیعی و در گذر زمان تاجیك ها به الفبای نیاكان خود علاقه مند شوند.
هرچند كوشش هایی برای بازگشت خط فارسی به تاجیكستان انجام شده است ، اما عزم جدی و منطقه ای تاكنون نه تنها از سوی خود كشور تاجیكستان انجام نشده ، بلكه سایر كشورهای فارسی زبان نیز در این مورد اقدام جدی انجام نداده اند.
آساق**1663**1392
دوشنبه - مردم فارسی زبان تاجیكستان با وجود داشتن مشتركات عمیق فرهنگی با ایران و افغانستان، اما به خاطر مانعی بزرگ به نام الفبای بیگانه سیریلیك رابطه فرهنگی مناسبی با این كشورها ندارند.
