میرزا یونس معروف به میرزا كوچك، فرزند میرزا بزرگ در 1259 هجری خورشیدی در رشت متولد شد.
وی دروس مقدماتی را در مدرسه علمیه حاج حسن آموخت و توانست صرف، نحو و تحصیلات دینی را در مدرسه جامع رشت به خوبی فراگیرد.
دوره زندگی میرزا یونس همراه با استبداد بیگانگان در كشور و به انحراف افتادن جنبش مشروطیت بود، زیرا این جنبش به دلیل منافع سودجویانه برخی مهره های دست نشانده و مخالفت محمدعلی شاه قاجار با آن از مسیر اصلی خود خارج شد.
حكومت محمدعلی شاه و زیاده خواهی های وی، سبب شد تا تمامی مردم شهرهای كشور از جمله گیلان از او ابراز نارضایتی كنند.
مردم گیلان كه حضور قوای قزاق روس را بر نمی تافتند،برای رهایی از این استبداد به قیام و مبارزه پرداختند.
در این میان میرزا كوچك خان با مجاهدان گیلانی، برای سركوب محمدعلی شاه، در فتح تهران و قزوین همگام شد، اما پس از مدتی به دلیل انحراف بعضی عناصر از مسیر اصلی خود، به رشت بازگشت.
وی دست از مبارزه نكشید و برای تحقق اهداف اولیه جنبش مشروطیت كه به دلیل نفوذ سیاست مداران وابسته ناكام مانده بود، به مخالفت با عملكرد نادرست حكام محلی و همچنین حضور قوای متجاوز خارجی پرداخت. این ابتدای راه بود و میرزا برای مبارزه ای جدی علیه استعمار و استبداد، با توجه به جغرافیای منطقه و جنگل های انبوه گیلان، تشكیلات منسجمی را به نام اتحاد اسلامی با شعارهای آزادی، استقلال، عدالت خواهی و توجه به مسائل مذهبی در 1294 هجری خورشیدی ایجاد كرد.
بنابراین در روستای كسما واقع در فومن به همراه نهضت خویش مستقر شد تا بتواند به راحتی در مقابل قوای روس كه نواحی شمالی كشور را به اشغال خود درآورده بودند، مبارزه كند.
میرزا كوچك خان موفق شد در مدت زمان اندكی با تشكیل سازمان اداری و نظامی گسترده ای تحت عنوان كمیته اتحاد اسلام، بخش وسیعی از گیلان و قسمتی از مازندران، طارم، آستارا، طالش، كجور و تنكابن را تحت نفوذ خویش درآورد. این كمیته بعدها به نهضت جنگل و حزب جنگل معروف شد.
وجود میرزا كه خطری بزرگ برای دست نشاندگان استعماری محسوب می شد، آنان را مجبور به فرستادن پیام صلحی مبنی بر تسلیم نیروهای مسلح خویش به دولت كرد.
میرزا این پیام را نپذیرفت، بنابراین تیمور تاش با اختیارات تام از جانب وثوق الدوله به استانداری گیلان منصوب و كلنل استاروسلسكی فرمانده نیروی قزاق، با دخالت نیروهای انگلیسی مامور سركوب نهضت جنگل شد.
پس از این اقدام ها، درگیری های بسیاری میان نیروهای انگلیس و قزاق با نهضت جنگل به وقوع پیوست كه سرانجام نیروهای انگلیسی توانستند با تسخیر رشت، قرارداد صلحی را میان خود و این نهضت امضا كنند، اما این پایان مبارزات نبود.
نهضت جنگل پس از این واقعه بر اقدام های خویش در جهت مبارزه با استعمارگران خارجی افزود و این امر سبب شد تا روسیه ارتشی را تحت عنوان ارتش سرخ برای سركوب میرزا كوچك خان و یارانش وارد بندر انزلی كند.
در این میان نهضت جنگل كه وجود روس ها را به زیان استقلال كشور می دید برای مذاكره با فرمانده ارتش سرخ اقدام كرد و توانست به توافقی سطحی دست یابد. اما این توافق پس از مدتی زیر پا گذاشته و تبلیغات علیه میرزا كوچك خان آغاز شد.
این اقدام ها سبب شد تا میرزا برای اعتراض به لغو كارهای خلاف حزب عدالت رشت را ترك كند. اما دیری نپایید كه دام توطئه برای میرزا كوچك خان جنگلی از طریق یارانش گسترده شد.
یاران وی از جمله خالو قربان به دلیل اختلافات داخلی و عضویت در حزب عدالت تصمیم گرفتند تا با طرح كودتایی نقشه دستگیری و یا قتل این مبارز نستوه را به اجرا درآورند.
میرزا كوچك خان با تیز بینی و درایت از اهداف اعضای حزب و نقشه خائنانه آنان مطلع شد و به جنگل رفت.
در جریان درگیری های خشونت باری كه در جنگل صورت پذیرفت، خالو قربان و بسیاری از اعضای حزب عدالت تسلیم و دستگیر شدند.
این عوامل سبب نشد تا میرزا كوچك خان جنگلی دست از مبارزات خویش بردارد، بنابراین در آخرین اقدام شجاعانه خود، تمام نیروهای خویش را ساماندهی كرد و تا آخرین لحظه حیات به مبارزه با استبداد داخلی و سلطه خارجی پرداخت.
سرانجام مجاهد انقلابی خطه شمال، میرزا كوچك خان جنگلی، در یازدهم آذر 1300 هجری خورشیدی پس از سال ها مبارزه برای احقاق حق؛ سرافرازانه به شهادت رسید و برای همیشه نام وی به عنوان مجاهدی نستوه در تاریخ این مرز و بوم ماندگار شد.
اطلاع**9128**9131
تهران-ایرنا-گروه اسناد و اطلاع رسانی-یازدهم آذر ماه، یادآور شهادت غیورمردی مجاهد از خطه گیلان میرزا كوچك خان جنگلی است؛ سرداری آزاده كه با نثار جان خویش در راه آزادی و استقلال مام وطن نام و یاد خود را در حافظه مردمان این دیار كهن جاودان كرد.
