موازنه گرایی در رفتار قدرت های بزرگ همواره بعنوان یكی از راهبردهای اصلی جهت شكل دهی به مناسبات و ترتیبات منطقه ای بوده است به ویژه اگر این راهبرد از سوی یك قدرت بزرگ فرامنطقه ای در منطقه ای دیگر و با حضور قدرت بزرگ منطقه ای اعمال گردد.
با اعلام راهبرد جدید دفاعی آمریكا در بهمن ماه 1390، نشانه هایی از ادراك جدید آمریكایی درباره وزن ژئوپلتیك شرق آسیا بروز یافت. در این راهبرد جدید، تاكید بر وزن راهبردی منطقه آسیا-اقیانوس آرام و افزایش حضور نظامی در این منطقه از تحولات جدید به شمار می آمد.
در این مسیر، جهت یابی سیاست خارجی آمریكا نیز بر اساس راهبرد «ثقل گرایی آسیایی» (Pivot to Asia) اعلام گردید. در این میان، بسیاری از صاحبنظران عرصه روابط بین الملل و سیاست خارجی شاید انتظار حركتی خیزشی از سوی واشنگتن جهت برهم زدن تعادل و توازن نیرو به نفع خود در منطقه شرق آسیا داشتند، اما نه تنها آمریكایی ها دست به حركتی سریع در این زمینه نزدند بلكه با به دست گیری ابتكار عمل در خاورمیانه و حركتی آرام در شرق آسیا تا حدودی نشان دادند كه به سمت رفتارهای برهم زننده تعادل در منطقه آسیا نخواهند رفت.
با این وجود واشنگتن طی این سال ها بطور كامل بیكار هم ننشست و ظرف سال های گذشته كار روی ایجاد یك سپر دفاع موشكی در شرق آسیا را آغاز كرد.
آمریكا پس از آنكه كره شمالی در سال 1377، هفت موشك را به سوی ژاپن پرتاب كرد؛ اولین موشك های پاتریوت خود را در این كشور مستقر كرد. همچنین واشنگتن توانسته طی این سال ها پس از استقرار موشك های پاتریوت موضوع استقرار یك سپر دفاع موشكی به واسطه همین موشك ها و پایگاه های نظامی را در این منطقه رسمی سازد.
آمریكا در ژاپن و كره جنوبی دارای 6 پایگاه دریایی- هوایی است كه از سال1998 (1377) نیروهای آمریكا در آن مستقر هستند.
بطور عمومی واشنگتن در همه سال های حضور خود در منطقه شرق آسیا به دنبال ایجاد تعادل و توازن منطقه ای و البته با حضور قدرتمندانه خود بوده و در اصل با حمایت از كشورهای شرق دور نظیر ژاپن و كره جنوبی تلاش كرده ترتیباتی جهت حركت به سمت توازن منطقه ای ایجاد نماید.
در این قالب و در مسیر سیاست‌های آمریكا برای بهبود موقعیت واشنگتن در آسیا، 'جو بایدن' معاون رییس جمهوری این كشور از روز دوشنبه یازدهم آذر، سفر آسیایی خود به سه كشور ژاپن، چین و كره جنوبی را آغاز كرد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، وی سفر خود به منطقه آسیا-اقیانوسیه را آغاز كرد تا تعهد آمریكا به ایجاد توازن در این منطقه را ابراز دارد. اما شاید بتوان نقطه ثقل این سفر را سفر روز چهارشنبه سیزدهم آذر بایدن به چین دانست كه در این سفر با 'شی جین پینگ' رییس جمهوری و 'لی یوآن چائو' معاون رییس جمهوری چین، دیدار كرد.
رییس‌جمهوری چین و معاون رییس‌جمهوری آمریكا روز چهارشنبه در خصوص منطقه دفاع هوایی جدید اعلام شده از سوی چین، با یكدیگر گفت وگو كردند.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، در مذاكرات انجام شده میان رییس‌جمهوری چین با معاون رییس‌جمهوری آمریكا، در شهر پكن، نشانی از پیشرفت برای حل تنش‌های به وجود آمده بر سر مساله منطقه دفاع هوایی اعلام شده از سوی چین در دریای چین شرقی دیده نشد.
جو بایدن مذاكراتی پنج ساعته با جین پینگ داشت و چنین نشست طولانی میان یك معاون رییس‌جمهوری و رییس‌جمهوری چین بسیار غیرمعمول است. اگرچه بایدن نگرانی عمیق آمریكا و دیگر كشورها از بابت اقدام چین را اعلام كرد، اما رییس جمهوری این كشور نیز استدلال‌های جدی خود را برای اقدام چین مطرح كرد.
اما فراتر از مساله توازن منطقه ای، آنچه بایدن را به منطقه شرق آسیا رساند، مناقشه پكن با توكیو بر سر مالكیت جزایر دریای شرق چین است، منطقه‌ای جدید و جنجال‌برانگیز كه این كشور در هفته گذشته آن را 'منطقه شناسایی دفاع هوایی' عنوان و اعلام كرد كه هرگونه پرواز هوایی از جمله هواپیماهای مسافربری بر فراز دریای شرق چین، مستلزم اطلاع قبلی به این كشور و گزارش برنامه و مشخصات پرواز، حفظ ارتباط رادیویی دو طرفه و اعلام شفاف ملیت خواهد بود.
از دیگر سو، صعود مسالمت آمیز چین به جرگه كشورهاي مطرح نظام بین الملل به یك واقعیت غیرقابل انكار طی دو دهه اخیر تبدیل گشته است. از سال 1978(1357) رهبران چین توجه خود را به این نكته معطوف كردند كه براي پایه گذاري قدرت و كسب اعتبار جهاني، پایه گذاري یك اقتصاد پویا و 'بین الملل محور' ضروري است.
در چنین فضایی، نخبگان چینی انتخاب راهبردی خود را انجام دادند و این انتخاب 'تداوم توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی' در داخل و 'راهبرد همكاری' برای كسب منافع اقتصادی در حوزه بین المللی بود. اما برای پكن شرق آسیا و برقراری هژمونی خود در این منطقه یك انتخاب راهبردی مهم محسوب می شود و چینی ها همواره اهمیت گسترده برای حوزه های پیرامونی خود قایل بوده اند.
از اینرو بر اساس چنین منطق راهبردی، چینی ها نیز تنها مسیر برای ایجاد ثبات و آرامش در این منطقه را در قالب موازنه گرایی می بینند.
چینی ها در چارچوب موازنه گرایی چینی و براساس درك خود از مسایل و نیز ترتیبات امنیتی، تلاش می كنند تا با حفظ فضای راهبردی خود در منطقه و همكاری با آمریكا، این موازنه و تعادل را حفظ كنند.
اما چینی ها در موردی همچون مورد جزایر 'سنكاكو' و یا 'دیائویو' بسرعت و با نگاهی امنیتی وارد عمل شدند و این نشان از وجود یك رقابت مشخص میان آمریكا و چین در این منطقه دارد، چراكه واشنگتن همواره خود را بعنوان حامی امنیتی ژاپن در منطقه نشان داده و همواره بر مسوولیت خود در قبال این كشور تاكید داشته است.
بنابر این، آمریكایی ها نیز همواره از چینی ها خواسته اند كه بعنوان یك 'سهامدار مسوول' در منطقه شرق آسیا عمل نماید. از این منظر، چین به میزان سهمی كه در نظم بین المللی دارد باید مسوولیت منطقه ای خود را در قبال ایجاد نظم ایفا كند.
براین مبنا، از دید دو طرف، مسوولیت پذیری چینی و تعادل گرایی آمریكایی می تواند شاكله موازنه گرایی شرقی را در این منطقه بسازد.
از این منظر، آمریكا به عنوان یك قدرت فرامنطقه ای و چین به عنوان یك قدرت منطقه ای چارچوب های همكاری خود را بیش از چارچوب های رقابت برقرار خواهند ساخت، اگرچه در مسیر چنین روندی مشكلات و نگرانی های زیادی نیز نهفته است.
در نهایت، منطقه شرق آسیا، یكی از مناطقی است كه آمریكایی ها همواره تلاش كرده اند حضور منطقه ای خود را در جهت ایجاد توازن منطقه ای و محدودسازی چین حفظ كنند و در این زمینه، سفر منطقه ای اخیر بایدن به شرق آسیا و به ویژه چین را می توان در مسیر راهبرد ثقل گرایی آسیایی واشنگتن، كاهش تنش ها و متوازن سازی مناسبات منطقه ای دانست.
از سهراب انعامی
تحقیق**2040**1358
تهران- ایرنا- گروه تحقیق و تفسیر خبر- سفر منطقه ای «جوزف بایدن» معاون رییس جمهوری آمریكا، به شرق آسیا در حالی میان تنش های چین و ژاپن صورت می گیرد كه این سفر را می توان در مسیر راهبرد ثقل گرایی آسیایی واشنگتن، كاهش تنش های اخیر و متوازن سازی مناسبات منطقه ای مورد تحلیل قرار داد.
