به مناسبت 80 سال فعاليت حرفه اي، رسانه اي و پويش خبري ايرنا به بررسي تاريخچه و شناسنامه ي اين خبرگزاري مي پردازيم:
**تاريخچه خبرگزاري ايرنا
سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا)، خبرگزاري رسمي و ريشه دارترين نهاد حرفه اي گردآوري و انتشار خبر در ايران است. اين سازمان بر شالوده ي چند دهه فعاليت خبري و رسانه اي بنا شده و از نظر سابقه و ويژگي هاي حرفه اي، هيچ بنگاه خبري در ايران قابل همسنجي با آن نيست.
بنيان ايرنا در سال 1313 خورشيدي و با تاسيس «آژانس پارس» گذارده شد؛ بنگاه خبري كه در چارچوب سازماني وزارت امور خارجه و با هدف گردآوري، ترجمه و انتشار اخبار ايران و جهان به وجود آمد.
نزديك به چهار دهه بعد، وزارتخانه اي با عنوان اطلاع رساني فعاليت خود را در دولت وقت آغاز كرد و بدين ترتيب در سال 1342، آژانس پارس به «خبرگزاري پارس» با نام اختصاري «پانا» (PANA) تغيير نام داد.
پيش از اين، آژانس پارس براي مدتي به طور مشترك با راديو فعاليت مي كرد و تهيه كنندگي اخبار اين رسانه را بر عهده داشت.
پايه گذاري وزارتخانه تازه «اطلاعات و جهانگردي» در سال 1353 سبب شد تا خبرگزاري پارس نيز از نظر تشكيلاتي دگرگوني هايي را تجربه كند.
در اين دگرگوني ها، خبرگزاري پارس از اداره كل خبرگزاري به سازمان خبرگزاري تبديل و به عنوان يك شركت سهامي دولتي شناسايي شد. اساسنامه آن نيز با 23 ماده و هفت تبصره به تصويب نمايندگان مجلس شوراي ملي رسيد.
سه سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي يعني در دي ماه 1360، با تصميم نمايندگان مجلس، خبرگزاري پارس به خبرگزاري جمهوري اسلامي با نام اختصاري «ايرنا» (IRNA) تغيير نام داد و فصل تازه اي در فعاليت هاي اين رسانه گشوده شد.
**نمايي از ايرنا
همچنان كه گفته شد، گردآوري اخبار ايران و جهان مهمترين كاركرد و وظيفه بنيادين و اوليه اين خبرگزاري بود. اما بعدها كار نگارش گزارش هاي خبري، تحليلي، تفسيري و پژوهشي، مصاحبه هاي تخصصي و نيز انتشار بولتن هاي موضوعي، راهبردي و نظرسنجي را به عهده گرفت كه همچنان ادامه دارد.
تلاش براي بهبود وضعيت كاركردي سبب شد تا خبرگزاري از سال هاي نخستين فعاليت، همكاري هاي خود با بنگاه هاي پرسابقه و مهم خبري غربي همچون «خبرگزاري فرانسه»، «آسوشيتدپرس»، «رويترز» و نيز خبرگزاري «آناتولي» تركيه را آغاز كند و در مسير حرفه اي شدن گام بردارد.
همكاري هاي ايرنا با خبرگزاري هاي جهان پس از انقلاب نيز ادامه يافت و توافقنامه هاي مهمي ميان ايرنا و ديگر خبرگزاري هاي مهم آسيايي و منطقه اي همچون «شينهوا» (Xinhua) از چين، «ريانووستي» (RIA Novesti) و «ايتارتاس» (ITAR TASS) از روسيه، خبرگزاري «قنا» (QNA) از قطر، «يونهاپ» (Yonhap) از كره جنوبي و ... به امضا رسيد.
ايرنا افزون بر همكاري هاي حرفه اي با طيف گسترده اي از خبرگزاري هاي مهم خارجي، عضو بسياري از گروه ها و ائتلاف هاي مهم رسانه اي بين المللي است؛ «خبرگزاري بين المللي اسلامي» (IINA) وابسته به «سازمان كنفرانس اسلامي»، «سازمان خبرگزاري هاي آسيا- اقيانوس آرام» (OANA)، «ائتلاف خبرگزاري هاي غير متعهدها» (NANAP)، «خبرگزاري اكو» (ECONA)، «خبرگزاري اوپك» (OPECNA) و «ائتلاف خبرگزاري هاي درياي خزر» (ACSNA) از جمله گروه هاي رسانه اي است كه ايرنا در آن حضور و نقشي فعال دارد.
اما فرايند تهيه اخبار در ايرنا همچون بسياري از خبرگزاري هاي حرفه اي به دست سردبيران، خبرنگاران حوزه هاي گوناگون و رابطان خبر صورت مي گيرد. افزون بر اين كه ايرنا در همه استان ها و شهرهاي مهم كشور و نزديك به 20 دفتر نمايندگي در سراسر جهان، خبرنگاراني پويا دارد كه كار گردآوري اخبار و گزارش ها و ارسال آن به سازمان مركزي را بر عهده دارند.
در خبرگزاري جمهوري اسلامي بخشي از اخبار در بخش شنود راديو- تلويزيوني شبكه هاي بين المللي و نيز بخش ترجمه اخبار خارجي تهيه مي شود.
در اين پيوند، روابط عمومي سازمان ها و وزارتخانه ها نيز اخبار مربوط به خود را به سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي به عنوان قطب خبري كشور اعلام و ارسال مي كنند.
بخشي از برآيند فعاليت هاي ايرنا در تارنماي آن قابل ديدن و دسترسي است. البته پيش از سال 1376، اخبار ايرنا روي تلكس (دستگاه الكترونيكي ارتباط نوشتاري راه دور) براي مسوولان و ديگر رسانه ها قابل دسترسي بود.
در سال 1376 و پس از انتخاب سيد محمد خاتمي به رياست جمهوري و تشكيل دولت اصلاحات و تقويت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تارنماي ايرنا به عنوان يكي از نخستين تارنماهاي خبري فارسي زبان گشايش يافت.
خبرگزاري جمهوري اسلامي، افزون بر اطلاع رساني و انتشار خبر روي تارنماي خود، تهيه خبرها، گزارش ها، تحليل ها، گفت و گوها و بولتن هاي ويژه و اختصاصي را بر عهده دارد كه براي استفاده در فرايند سياستگذاري ها در دسترس مسوولان كشور قرار مي گيرد.
البته بخشي از بولتن ها نيز در حوزه مسايل گوناگون سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و ... به دست خبرنگاران و پژوهشگران ايرنا تهيه مي شود تا براي بهره وري عمومي انتشار يابد.
در اين ميان بايد به كاركردهاي پژوهشي خبرگزاري نيز اشاره كرد كه بخش عمده آن در اداره كل پژوهش و بررسي هاي خبري ايرنا صورت مي گيرد. در اين پيوند، كاركردهاي پژوهشي ياد شده در كنار توليدات خبري كه در اتاق خبر ايرنا سامان مي يابد، روي تارنماي ايرنا براي بهره مندي عمومي قابل دسترسي است.
تهيه بولتن هاي پژوهشي، نمايه سازي روزنامه ها و نشريات، ايجاد بانك اطلاعاتي- خبري، انجام دادن طرح هاي نظرسنجي و از همه مهمتر مصاحبه هاي عمقي و حرفه يي، تحقيق، تفسير و پژوهش در مورد طيف گسترده اي از اخبار روز و نيز فرايندهاي داخلي و خارجي در حوزه هاي گوناگون در زمره وظايف دفتر پژوهش ها و بررسي هاي خبري قرار دارد.
**دانشكده خبر و موسسه ايران
خبرگزاري جمهوري اسلامي براي تكميل رسالت خبررساني و آگاهي بخشي خود توجه ويژه اي نيز به تربيت خبرنگاران كارآمد و حرفه اي داشته است.
در اين پيوند، «دانشكده خبر» به دليل نياز نظام رو به توسعه رسانه اي كشور و نبود رشته هاي تحصيلي خبرنگاري در مراكز آموزش عالي پايه گذاري شد و از سال 1376، پذيرش دانشجو براي آموزش و تربيت خبرنگاران، دبيران، سردبيران و عكاسان خبري رسانه ها را آغاز كرد.
تاسيس موسسه «فرهنگي- مطبوعاتي ايران» در سال 1373 نيز اقدامي در راستاي تحقق اهداف رسانه اي سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي بود كه زير صاحب امتيازي ايرنا صورت گرفت.
2 سال پس از آغاز به كار موسسه ايران، «روزنامه ايران»، روزنامه «ايران سپيد» به عنوان نخستين روزنامه به خط «بريل» ويژه نابينايان و كم بينايان در سال 1375 انتشار يافت تا پنجره تازه اي رو به خبر را پيش روي آنان بگشايد.
در ادامه، نياز مخاطبان غيرفارسي زبان نيز سبب شد تا موسسه فرهنگي-مطبوعاتي ايران روزنامه هاي «الوفاق» و «ايران ديلي» را به ترتيب به زبان هاي عربي و انگليسي، از سال 1376 منتشر سازد.
ديگر روزنامه ي زير مجموعه موسسه فرهنگي- مطبوعاتي ايران، «ايران ورزشي» است كه سال ها در حوزه خبررساني به ورزشكاران و ورزش دوستان فعاليت مي كند.
يكي ديگر از فعاليت هاي رسانه اي ايرنا، راه اندازي «ايرنا فيلم» در سال 1390 بود كه به عنوان نخستين تارنماي اختصاصي فيلم خبري در ايران شناخته مي شود.
و اما تازه ترين طرح هاي سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي، راه اندازي تارنماي «ايرنا مقاله» و نيز «مدرسه روزنامه نگاري » است كه با هدف تبديل به قطب مهم آموزشي و پژوهشي- خبري كشور در فضاي مجازي صورت گرفته و فعاليت آن ها در شهريور ماه 1393 همزمان با هفته ي دولت آغاز مي شود.
**ايرنا و 80 سال رسالت خبري
همچنان كه گفته شد، خبرگزاري جمهوري اسلامي بر پايه هشت دهه سابقه فعاليت حرفه اي در حوزه خبر و نيز پژوهش، قطب مهم رسانه اي كشور به شمار مي رود.
در طول سال هاي گذشته، به ويژه از سال هاي پس از انقلاب اسلامي، سردبيران، خبرنگاران و كاركنان ايرنا، انجام دادن يا به جاي آوردن رسالت خبررساني و آگاهي بخشي به جامعه با رعايت اصل امانتداري، استقلال نسبي، راستگويي، همه سويه نگري و دوري گزيدن از مصلحت انديشي و اجتناب از محافظه كاري را در دستوركار خود قرار داده اند.
البته در بخشي از تاريخ پويش خبري ايرنا، خبرگزاري با افت و خيزهايي همراه بوده است و آن را بايد ناشي از تلاش برخي گروه ها و دسته هاي سياسي دانست كه براي دستيابي به منافع و اهداف گروهي، از خبرگزاري رسمي دولت به عنوان رسانه اي باندي و تريبوني تك سويه بهره جستند، اما بيشتر نيروي هاي متخصص سازمان تا حد امكان به ارزش هاي ياد شده پايبند و به فعاليت حرفه اي خود وفادار ماندند.
در اين پيوند، شعار «سرعت، صحت و دقت» به عنوان شعار خبرگزاري بر پيشاني فعاليت خبري ايرنا نقش بست تا نشان دهنده اهداف سازمان باشد.
افزون بر آنچه گفته شد، طراحي نشان واره (لوگو) ايرنا نيز نماياننده سياست هاي خبري سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي است. در اين نشان واره، نمادي از خانه خدا با نوار تلكس خبرگزاري با هم تركيب شده تا كارويژه خبررساني حقيقت محور ايرنا را به تصوير كشد.
در طول سال هاي گذشته، نوع فعاليت خبري بسياري از خبرنگاران و كاركنان خبرگزاري با الهام از اين نشان واره به پيش رفته است. ظرف هشت سال دفاع مقدس، 12 تن از خبرنگاران و عكاسان ايرنا به مقام والاي شهادت رسيدند يا اسير شدند تا مهر تاييدي بر اين ادعا باشند.
حركت قافله ي شهيدان ايرنا، حتي پس از سال هاي دفاع مقدس نيز متوقف نشد. شهادت «سپهدار ساجدي رييسي» خبرنگار و «سيد مهدي ميرافضلي» عكاس خبرگزاري جمهوري اسلامي در پانزدهم آذرماه سال 1384 و بر اثر سانحه سقوط هواپيماي سي-130 ارتش جمهوري اسلامي ايران به مقصد چابهار - منطقه برگزاري رزمايش - نشانگر حركت روان اين قافله بود.
و اما هفدهم مرداد ماه، سالروز شهادت خبرنگاري است كه به چهره درخشان فعاليت هاي خبري ايرنا و همچنين جامعه خبرنگاري تبديل شد.
هفدهم مردادماه 1377، «محمود صارمي» رييس دفتر خبرگزاري جمهوري اسلامي در مزارشريف افغانستان به دست گروه طالبان به شهادت رسيد و اين در حالي بود كه اين خبرنگار در آخرين لحظه هاي زندگي خود از انجام دادن وظايف و مسووليت خبررساني غافل نشد.
به اين ترتيب، سالروز اين رخداد در تقويم ملي ايران، روز خبرنگار ناميده و در شناسنامه خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقطه اي درخشان تبديل شد.
**ايرنا در دوره نو
خبرگزاري جمهوري اسلامي پس از حماسه ي سياسي 24 خرداد 1392 خورشيدي و پيروز شدن گفتمان و روش اعتدال گرايي و روي كارآمدن دولت تدبير و اميد، بر بنيان هشتاد سال پويش خبري خود به دنبال تحقق اهدافي تازه است.
در اين دوره، مديران ارشد و سردبيران سازمان، بهره جويي بيشينه از تجربه و كارنامه گذشته را در سرلوحه سياستگذاري ها و برنامه ريزي هاي خود قرار داده اند تا كار ويژه هاي ايرنا را به تناسب شرايط نو به بهترين شكل به انجام رسانند.
از مهمترين محورهاي سياستگذاري هاي تازه و كلان ايرنا، پيگيري ديدگاه ها و انديشه هاي بنيادين بنيانگذار جمهوري اسلامي و رهبر انقلاب و همچنين حركت در مسير سياست ها و رويكردهاي اعتدالي دولت تدبير و اميد است.
در اين راستا، پشتيباني از 2 ركن جمهوريت و اسلاميت نظام سياسي كشور، قانون اساسي و نيز دولت يازدهم از مهمترين نقاط عطف پيمايش مسير ياد شده است.
در برهه تازه، مديران و كاركنان ايرنا برآنند تا زير ساخت هاي لازم براي گسترش فعاليت هاي خبري ايرنا فراهم و موانع سخت افزاري پيش روي تحقق برنامه هاي سازمان برطرف شود.
يكي از اقدام ها در اين پيوند، بهره جويي از فناوري هاي نوين اطلاع رساني و سامان دهي و ايمن سازي دست افزارها و امكانات كار خبررساني است.
ايجاد ارتباط دوسويه بين ايرنا و مخاطب و در واقع برقراري «ارتباطات» به معناي واقعي واژه، از ديگر سياست هاي تازه سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي است.
در دوره نو، مديران و كاركنان سازمان تلاش مي كنند تا بازنگري و اصلاح ساختاري براي تحقق واقعي شعار سرعت، صحت و دقت و پوياتر كردن بخش هاي گوناگون خبري سازمان به بهترين شكل ممكن صورت گيرد.
در اين پيوند، شايسته سالاري، ايجاد انگيزه سازنده در خبرنگاران و كاركنان سازمان و ارتقاي مهارت هاي حرفه اي از مهمترين دستوركارهاي برنامه ريزي شده است.
در سطح جامعه، ايرنا به دنبال تقويت وحدت ملي، ايجاد روحيه نشاط و اميد در كشور و برقراري ثبات، آرامش و اعتمادسازي در افكار عمومي است.
در ادامه، ايرنا در پي انعكاس نظرها و ديدگاه هاي مختلف در زمينه هاي گوناگون سياسي، اجتماعي، اقتصادي و ... و نقد كارشناسانه اين ديدگاه ها است. ضروري تر از نقد و بررسي ديدگاه ها، نقد كاركردها است كه اين مهم با هدف توسعه و پيشرفت كشور مورد توجه قرار گرفته است.
راهبرد ديگر، حركت پوياتر بر محور مفاد چشم انداز 20 ساله و قوانين همپيوند با برنامه هاي توسعه كشور و همچنين تعيين راهكارهاي مناسب براي اقدام هاي اجرايي است.
در دوره نو، گسترش فعاليت هاي مربوط به اطلاع رساني در داخل و خارج از كشور و ارتقاي كيفي و كمي توليدات سازمان به طور ويژه مورد توجه قرار گرفته تا ايرنا را به جايگاه شايسته اش يعني قطب توليد خبر در سطح منطقه نزديك سازد.
گروه اطلاع رساني
پژوهشم**9279**9128**9131
تهران- ايرنا- خبرگزاري پارس و سپس جمهوري اسلامي در 19 مرداد 1313 خورشيدي با هدف توليد و بازتاب اخبار و رويدادهاي مهم ايران، منطقه و جهان شكل گرفت و در 80 سال فعاليت حرفه اي به عنوان رسانه مادر در كشور، برپايه ي سه اصل سرعت، دقت و صحت به وظيفه ي اطلاع رساني خويش جامه ي عمل پوشاند.