سمندر امپراطور گونه ای از دو زیست رنگی است كه در جنوب رشته كوه های زاگرس در نزدیكی شهبازان لرستان زندگی می كند، اكنون حیات این حیوان زیبا در خطر قرار دارد و جزو گونه های در خطر انقراض در فهرست اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) قرار گرفته است.
باربد صفایی رییس هیات مدیره موسسه خزنده شناسان پارس در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: سمندر امپراطور گونه ای در آستانه انقراض است و تحقیقات نشان می دهد كه اكنون حدود 2 تا پنج هزار نمونه (فرد) از این دوزیست در طبیعت ایران وجود دارد.
وی افزود: در مدت 60 سال گذشته مشكلات زیادی متوجه سمندرها بوده كه آنها را به سمت نابودی كشانده است، در این مدت فقط یك منطقه در استان لرستان به عنوان منطقه حفاظت شده برای سمندرها درنظرگرفته شده كه با نام سمندر، نامگذاری شده است.
این محقق ادامه داد: در حال حاضر 20 زیستگاه سمندر در كشور شناسایی شده كه بخش قابل توجهی از آن یعنی 15 زیستگاه در استان خوزستان و پنج زیستگاه در استان لرستان است.
صفایی تاكید كرد: بخشی از تهدیدات مربوط به این گونه در آستانه انقراض، كم آبی و تخریب زیستگاه است كه در كنار قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی، حیات این جانور را به خطر انداخته است.
** كم آبی
رییس هیات مدیره موسسه خزنده شناسان پارس كم آبی را علت دیگر از بین رفتن سمندرها عنوان كرد و افزود: سمندر دوزیستی است كه 60 تا 70 درصد حیاتش به آب بستگی دارد و تخم ریزی این گونه به طور كامل در آب انجام می شود این در حالی است كه عشایر یا روستاییان برای تامین آب مورد نیاز خود چشمه ها را با سیمان مسدود می كنند و آب را با لوله به منازل خود می برند، با این كار منبع آبی مورد نیاز سمندرها از آنها گرفته می شود.
صفایی ادامه داد: همچنین سمندرها تخم های خود را میان خاشاك درون آب می گذارند در حالی كه عشایر یا روستاییان زمانی كه می خواهند آب را استفاده كنند چشمه ها یا رودخانه ها را از خاشاك پاك می كنند كه در این صورت اگر سمندرها تخم ریزی كرده باشند تخم ها از آب خارج شده و از بین می روند و اگر تخم ریزی نكرده باشند دیگر محل مناسبی برای قرار دادن تخم ها نخواهند داشت.
وی گفت: هر سمندر در هر فصل تخم ریزی بین 25 تا 50 تخم می گذارد اما در نهایت شاید دو تا پنج تخم به ثمر بنشیند زیرا دوزیستان و تخم های آنها غذای مناسبی برای انواع گونه های جانوری هستند.
صفایی تاكید كرد: تا زمانی كه سازمان حفاظت محیط زیست، امور عشایری و جهاد كشاورزی برای چشمه ها و منابع آبی دستورالعمل مشخصی نداشته باشند، وضعیت منابع آبی مورد نیاز سمندرها به همین روال خواهد بود، البته این روند فقط به سمندرها آسیب وارد نمی كند بلكه گونه های جانوری زیادی را تحت الشعاع قرار می دهد.
** تخریب زیستگاه
وی افزود: تخریب زیستگاه از دیگر دلایل نابودی سمندر است زیرا همچنان شاهد دامپروری سنتی در كشور هستیم؛ چرای بی رویه دام ها در مراتع موجب نابودی پوشش گیاهی در بسیاری از مناطق از جمله زیستگاه سمندرها شده است.
صفایی تاكید كرد: آموزش نقش بسزایی در حفاظت از گونه های گیاهی و جانوری دارد زیرا تجربه نشان داده است زمانی كه مردم بدانند یك گونه برای آنها مفید است به صورت خودجوش درصدد حفاظت از آن برمی آیند.
** قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی
رییس هیات مدیره موسسه خزنده شناسان پارس، قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی را عامل دیگری عنوان كرد كه حیات سمندر امپراتور را به خطر انداخته است و افزود: در پنج سال گذشته اقدامات خوبی در زمینه مقابله با این مساله انجام شده و در استان های تهران، لرستان و خوزستان نتایج مثبتی به همراه داشته است.
صفایی ادامه داد: خرید و فروش سمندر در روزهای پایانی سال و به مناسبت عید نوروز چند سالی است در كلان شهرها به ویژه تهران گسترش یافته است كه با توجه به اقدامات انجام شده، سال گذشته فقط 6 سمندر در تهران كشف و ضبط شد اما این روند در شهرهای دیگر مانند كرج، مشهد و اصفهان همچنان ادامه دارد.
وی گفت: مساله دیگر در مورد سمندر لرستانی قاچاق آن به كشورهای دیگر برای قرار گرفتن در برخی موزه ها و باغ وحش ها است كه البته در چند سال اخیر برخی باغ وحش های كشورهای دیگر اقدام به تكثیر این گونه كرده اند بنابراین قاچاق آن به كشورهای دیگر تا چند سال آینده متوقف خواهد شد مگر در مواردی خاص كه بخواهند بر روی ژنتیك این حیوان كار كنند.
مجید خرازی مقدم مدیركل دفترحیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این مورد به خبرنگار علمی ایرنا گفت: در حال تهیه برنامه عمل حفاظت از 30 گونه جانوری هستیم كه با توجه به اهمیت حفاظت از سمندر لرستانی برنامه عمل حفاظت از آن تهیه شده است.
وی اظهار كرد: همچنین برنامه عمل گوزن زرد و كروكدیل نیز تهیه شده است و درنظرداریم برنامه عمل هفت گونه جانوری شامل گورخر، سیاه گردن، قوچ و میش، اردك بلوطی، بالابان، هوبره و پلنگ را نیز تهیه و طبق برنامه ریزی صورت گرفته تا 6 ماه اول سال 95 تدوین و اجرایی كنیم.
خرازی مقدم افزود: اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) حدود 76 گونه جانوری در معرض تهدید كشور را در فهرست سرخ خود قرار داده است.
وی گفت: اعلام فهرست گونه های جانوری در خطر انقراض از طرف اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) اقدامی جهانی است و ما برای داشتن برنامه دقیق برای حفاظت، نیاز به فهرستی داخلی داریم بر این اساس تهیه این فهرست در دست انجام است.
علمی(4)**9014**1834
تهران- ایرنا- سمندر كوهستانی لرستان یا سمندر امپراطور فقط بومی ایران است اما اكنون تعداد این دوزیست رنگی در خطر انقراض به دلایلی مانند كم آبی، تخریب زیستگاه و قاچاق به حدی كاهش یافته است كه اهالی لرستان نیز به ندرت آن را بر روی سنگ ها و صخره ها مشاهده می كنند.
