پناهگاه دشت ناز ساري به وسعت 55 هكتار در حدود 30 كيلومتري شهر ساري واقع است كه در حال حاضر به مهمترين زيستگاه و زادآوري اين حيوان منحصر به فرد در كشور تبديل شده است.
اين پناهگاه به عنوان مهمترين مركز نگهداري گوزن زرد ايران در كشور به شمار مي رود كه تعداد 40 راس گوزن را در خود جاي داده است .
پناهگاه دشت ناز ساري به دليل موقعيت خوب زيست محيطي و سازگاري خوب گوزن زرد ايراني در اين منطقه باعث شده كه اين حيوان در اين پناهگاه ضمن زندگي بستر خوبي براي زاد آوري فراهم شود .
علاوه بر اين عوامل ، مراقبت هاي ويژه و مستمر دامپزشكي ،گشتهاي مداوم و كنترل از طرف اداره حفاظت محيط زيست و رفع عوامل برهم زننده امنيت همچون حيوانات درنده و وحشي ، تامين غذا در مواقع كمبود باعث شده كه گوزن زرد ايراني پناهگاه دشت نازساري را به عنوان يك پناهگاه دايمي براي خود انتخاب كند.
گوزن زرد ايراني زيرگونه‌اي از گوزن زرد اروپايي است كه در حال حاضر از گونه هاي در معرض خطر در فهرست سرخ اتحاديه بين المللي حفاظت از جمعيت و منابع طبيعي قرار دارد .
برنامه احياي نسل گوزن زرد ايراني با استفاده از روش اسارت در تكثير از سال 1343 در پناهگاه حيات وحش ساري آغاز شد و اين مجموعه بعنوان قديمي ترين سايت تكثير گوزن زرد ايراني در كشور شناخته شد .
در حاليكه در آنزمان اتحاديه بين المللي حفاظت از گوزن زرد ايراني ، بدليل نگراني از تعداد كم گوزن زرد ايراني، براي مدت‌ها اين حيوان را در وضعيت در معرض خطر و آسيب‌پذير اعلام كرده بود و امروز با فراهم شدن بسترهاي خوب پرورش و شرايط مطلوب زيستي ، تعداد اين حيوان افزايش يافته است و حتي از پناهگاه دشت ناز ساري به پناهگاه هاي حيات وحش ديگر استان هاي كشور نيز انتقال داده شد .
رييس اداره نظارت بر امور حيات وحش مازندران به خبرنگار ايرنا گفت : با ديده شدن تنها باقيماندگان گوزن زرد در حاشيه رودخانه كرخه و دز و خطر انقراض نسل اين حيوان روش اسارت در تكثير در پناهگاه حيات وحش ساري آغاز شد .
كوروس ربيعي ادامه داد : از سال 1343 بمدت سه سال شش راس گوزن زرد از حاشيه رودخانه كرخه و دز به پناهگاه حيات وحش ساري انتقال يافت .
وي با اشاره به قدمت فعاليت بيش از نيم قرن حيات وحش دشت ناز ساري در زادآوري و پرورش گوزن زرد ايراني، گفت : مي توان ادعا كرد كه 400راس گوزن زرد ايراني موجود در عرصه هاي محصور شده سه هزار و 500هكتار حيات وحش 10 استان كشور نتيجه تلاش هاي صورت گرفته در پناهگاه دشت ناز ساري است .
رييس اداره نظارت بر امور حيات وحش مازندران ادامه داد : پس از موفقيت پناهگاه دشت ناز ساري براي پرورش و حفاظت از گونه درمعرض خطر انقراض گوزن زرد ايراني ، براساس برنامه سازمان محيط زيست كشور 14 سايت حيات وحش در 10 استان كشور براي ادامه اين روند حفاظت و تكثير در اسارت اجرا شد .
وي با اشاره به اينكه پناهگاه دشت ناز ساري بعنوان موفق ترين مركز روش اسارت در تكثير كشور به شمار مي رود ، افزود: 30 سال قبل و با راه اندازي مركز روش اسارت در تكثير اروميه گوزن هاي زرد ايراني از پناهگاه دشت ناز ساري به اين مركز انتقال يافت.
ربيعي عنوان كرد : روند انتقال گوزن هاي زرد ايراني از پناهگاه دشت ناز ساري به ديگر سايت هاي حيات وحش ادامه يافت بطوريكه در سال هاي 72 ، 73 و 85 به ترتيب 20 ، 15 و 85 راس ازاين حيوان به اين سايت ها انتقال داده شد .
وي تعداد گوزن هاي زرد ايراني كه سالانه در پناهگاه حيات وحش دشت ناز ساري افزايش مي يابد را پنج الي شش راس اعلام كرد و گفت : شرايط آب و هوايي سازگار و سازش محيطي خوب باعث شده تا اين حيوان در دشت ناز ساري وضعيت مطلوبي داشته باشد .
رييس اداره نظارت بر امور حيات وحش اداره كل حفاظت از محيط زيست مازندران ادامه داد: اعمال مديريت نسبت جنسيتي گوزن هاي زرد پناهگاه دشت ناز ساري يكي از اقدامات موثر در موفقيت نگهداري و افزايش جمعيت اين حيوان است .
وي افزود : در ابتداي پرورش اين حيوان در پناهگاه دشت ناز ساري تعداد زياد نرها و جنگ آنان براي تصاحب جنس ماده موجب تلف شدن برخي از اين حيوانات مي شد.
به گفته ربيعي بطور مثال در سال 1372 بخاطر ازدياد نرها و جدال آنها 20 راس گوزن زرد ايراني نر در پناهگاه دشت ناز ساري تلف شد و پس از آن و با انجام اقدامات مديريت نسبيت جنسيتي از سال 89 تاكنون تلفاتي در اين خصوص نداشتيم .
وي گفت : با اقدامات انجام در مديريت نسبت جنسيتي و لحاظ كردن تعداد نرها به اندازه تعداد ماده هاي گوزن زرد از بروزتلفات در اين بخش جلوگيري شده است .
وي همچنين به تدبير براي تامين غذاي موردنياز به عنوان ديگر اقدام در خصوص حفظ اين حيوان برشمرد و گفت :بخشي از زمين هاي پناهگاه دشت ناز ساري براي رفع اين كمبود ها به كشت ذرت علوفه اي و يونجه اختصاص يافته است .
رييس اداره نظارت بر امور حيات وحش اداره كل حفاظت از محيط زيست مازندران به حضور مستمر يك دامپزشك در پناهگاه ساري اشاره كرد و ادامه داد : با حضور اين دامپزشك نسبت به كنترل سلامت و رفع بيماري از گوزن زرد ايراني پناهگاه اقدام مي شود.
وي از مبتلا نشدن به هيچ گونه بيماري طي سالهاي نگهداري و پرورش گوزن زرد ايراني در پناهگاه دشت ناز ساري بعنون دستاورد حضور دامپزشك برشمرد و گفت: با وجود ابتلا گوزن هاي زرد ايراني برخي پناهگاه هاي حيات وحش كشور به بيماري ، ولي با نظارت و كنترل خوب در پناهگاه ساري موردي از اين بيماري ديده نشد .
رييس اداره نظارت بر امور حيات وحش مازندران ايجاد سايت هاي جديد حيات وحش ، رهاسازي اين گونه در حيات وحش طبيعي را به برنامه هاي موردنياز براي تقويت وضعيت گوزن زرد ايراني اعلام كرد .
وي ادامه داد: گونه هاي حيواني درمعرض خطر كه پس از تكثير در اسارت به مرحله اي از پشتوانه سازي جمعيتي برسند كه اطمينان از افزايش آن در حيات وحش باشد مي بايست رهاسازي در حيات وحش طبيعي انجام شود .
ربيعي ابراز اميدواري كرد تا بابازگشت گوزن هاي زرد ايراني در زيستگاه تاريخي طبيعي (كرخه و دز ) احياي كامل اين گونه درمعرض خطر انقراض را شاهد باشيم .
گوزن زرد ايراني زيرگونه‌اي از گوزن زرد اروپايي است كه از 140 سال قبل فرايند انقراض آن آغاز شد بطوريكه زيستگاهش در كشورهاي سوريه ، عراق ، اردن ، تركيه و فلسطين اشغالي ازدست رفت و تنها در 60 سال پيش 25 گونه از اين گوزن در آخرين مكان در حاشيه رودخانه كرخه ودز در ايران ديده شد . ك/4
2096/1899
گزارش از فاطمه قنبري قاديكلايي
ساري-ايرنا- امنيت پايدار،شرايط مطلوب زيستي و تامين نيازهاي غذايي زمينه ماندگاري وبقاي گوزن زردايراني در پناهگاه دشت نازساري رابوجود آورده است بطوريكه باازدياد جمعيت علاوه بر عبور از مرحله خطر انقراض ، امكان انتقال اين حيوان به ديگر پناهگاه هاي حيات وحش كشور فراهم شده است .
