به گزارش ایرنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی، كمیت تولید علم تنها یكی از شاخص های رشد علمی است اما در سند سیاست های كلان علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری به مرجعیت و دیپلماسی علمی و اثرگذاری اقتصادی علم تولید شده، اهمیت چند برابری داده شده است.
امروزه كیفیت پژوهش اصلی ترین علت افزایش مرجعیت علمی است، دیپلماسی علمی نیز باعث افزایش كیفیت پژوهش و مرجعیت آن می شود و اثرگذاری اقتصادی نیازمند تولید علم كاربردی است بنابراین تكیه صرف به كمیت تولید علم باعث توسعه علمی نخواهد شد.
مقالات برتر (Top papers) به گروه اندكی از مقالات اطلاق می شود كه تعداد استنادهای زیادی را دریافت كرده اند. این مقالات را مقالات یك درصد و یك دهم درصد برتر نیز می نامند.
مقالات برتر به دو دسته مقالات داغ (Hot papers) و مقالات پراستناد (Highly cited papers) تقسیم می شوند. مقاله داغ به مقاله ای گفته می شود كه از لحاظ تعداد استنادهای دریافتی در رشته موضوعی خود در زمره مقالات یك دهم درصد برتر قرار گرفته است، در حالیكه مقاله پراستناد در زمره مقالات یك درصد برتر قرار می گیرد.
بازه زمانی برای محاسبه مقالات داغ دوماهه و برای مقالات پراستناد 10 ساله است، بنابراین با توجه به متوسط تعداد استنادها در هر رشته، تمامی مقالات داغ، مقاله پراستناد نبوده و همچنین عكس این حالت نیز صادق است.
مقالات پراستناد و داغ بیانگر پژوهش هایی هستند كه مسیر توسعه علم بین الملل را نشان می دهند.
بعد از انجام یك پژوهش، اینكه سایر پژوهشگران تا چه اندازه به آن توجه كرده و آن را مبنای تحقیقات بعدی خود قرار دهند نشان دهنده اهمیت آن پژوهش بوده و در واقع پژوهش هایی هستند كه جبهه های تحقیق جدید را در دنیای علم می گشایند.
هر چند لفظ مقالات برتر مصطلح است اما مدارك مختلفی كه در حوزه های علمی تولید می شوند، می توانند به مقالات برتر یا مدارك برتر تبدیل شوند و شاید علت استفاده از لفظ مقاله برتر به این دلیل است كه مقالات نسبت به سایر مدارك استناد بالاتری دریافت می كنند و همچنین مدرك غالب هستند.
بر اساس بند 9 ماده 2 اساسنامه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) مصوب جلسه 623 شورای عالی انقلاب فرهنگی، ISC موظف است كه پراستنادترین دانشگاه ها و مقامات علمی، افزایش رشد كیفی مقالات علمی كشور و دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی دارای برترین مقالات بین المللی را گزارش دهد كه در ادامه به روند مقالات برتر ایران در 10 سال گذشته می پردازیم.
اطلاعات این گروه از پژوهش ها از پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI) استخراج می شود كه همواره اطلاعات 10 سال اخیر را پوشش می دهد.
**افزایش 19 برابری تولید مقالات برتر محققان ایرانی در یك دهه گذشته
بر اساس گزارش پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و اطلاعات پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI) مجموع كل مقالات برتر تولید شده توسط پژوهشگران كشور در 10 سال اخیر تا پایان شهریورماه سال 1394 برابر با 956 مورد گزارش شده كه از این تعداد 853 (89 درصد) را مقالات پژوهشی و 103 عنوان (11 درصد ) از مقالات برتر شامل مقالات مروری می شود.
براین اساس تعداد مقالات برتر جمهوری اسلامی ایران در 10 سال گذشته به طور مرتب افزایش یافته است به طوریكه در سال 2005 میلادی تنها تعداد 13 مقاله برتر موجود بود و این تعداد در سال 2006 میلادی به 32 و در سال 2007 میلادی به 57 مورد افزایش یافت.
در سال 2011 میلادی پژوهشگران كشور موفق شدند تعداد 89 مقاله را در مجموع مقالات برتر دنیا جای داده و در سال 2012 میلادی این رقم به تعداد 111 عنوان افزایش یافت.
در سال 2013 میلادی تعداد مقالات برتر كشور به 153 عنوان و در سال 2014 میلادی به 245 عنوان رسیده است.
با مقایسه تعداد مقالات برتر در سال 2005 میلادی نسبت به 2014 میلادی مشخص می شود كه تعداد این دسته از مقالات 19 برابر شده است.
همچنین از ابتدای سال 2015 میلادی تاكنون تعداد 68 مقاله پراستناد توسط پژوهشگران كشور در طلایه داران علم به ثبت رسیده است.
**پزشكی بالینی، صدرنشین جدول مقالات برتر دنیا
بر اساس اطلاعات پایگاه ISI، رشته های پزشكی بالینی، شیمی، فیزیك، مهندسی و علوم اجتماعی پنج رشته موضوعی هستند كه بیشترین تعداد مقالات داغ و پراستناد دنیا در آن ها تولید شده است.
در مقابل اقتصاد و بازرگانی، میكروبیولوژی و علوم هوا و فضا دارای كمترین تعداد مقالات داغ و پراستناد هستند.
**جایگاه نخست مقالات مهندسی در بین مقالات برتر ایران
پژوهشگران ایرانی در برخی رشته های موضوعی قوی تر از دیگران ظاهر شده اند.
این قیاس تنها با نگاه به میزان مقالات پراستناد در یك رشته قابل انجام نیست بلكه باید به تعداد پژوهشگران كشور در آن رشته موضوعی و همچنین سهم آن رشته موضوعی از كل مقالات پراستناد دنیا نیز نگریست.
آمارهای جهانی نشان می دهد پژوهشگران كشور در حوزه مهندسی موفق شده اند 351 مقاله پراستناد در سطح بین المللی تولید كنند كه برابر با 3.53 درصد (سه و پنجاه و سه صدم درصد) از كل مقالات پراستناد دنیاست.
هر چند محققان شیمی با تولید تعداد 117 مقاله پراستناد و ریاضیات با تعداد 113 مقاله پراستناد دارای بیشترین تعداد مقالات از این نوع بعد از رشته موضوعی مهندسی هستند، اما وضعیت این دو رشته با یكدیگر متفاوت است. پژوهشگران حوزه ریاضی 3.19 درصد (سه و 19صدم درصد) از كل مقالات پراستناد دنیا ولی پژوهشگران شیمی موفق شده اند تا حدود 0.81 درصد (هشتاد و یك صدم درصد) از كل مقالات پراستناد دنیا در این زمینه را تولید كنند.
در حوزه علوم اجتماعی هم تنها 10 مقاله پراستناد توسط پژوهشگران ایرانی تولید شده كه 0.12 درصد (دوازده صدم درصد) از كل مقالات دنیا در این حوزه است.
به طور كلی از گزارش های منتشر شده می توان نتیجه گرفت كه سهم مقالات داغ و پراستناد كشور از كل مقالات دنیا از سهم تولید علم كشور در سال 2014 میلادی پیشی گرفته است.
در طول یك دهه گذشته همواره سهم كمیت تولید علم كشور از سهم مقالات پراستناد و داغ دنیا كمتر بوده، اما داده های سال 2014 میلادی نشان می دهد كه این روند اكنون برعكس شده است.
علمی**1055**1440
تهران - ایرنا - بر اساس اطلاعات پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI)، محققان جمهوری اسلامی ایران در سال 2005 تعداد 13 مقاله برتر تولید كردند كه این تعداد در سال 2014 با افزایش 19 برابری به 245 عنوان رسیده است.
