بحران ارز در آسیای میانه

پول ملی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیكستان، ازبكستان و تركمنستان در سال جاری میلادی بشدت تحت تاثیر ارز خارجی قرار گرفت و ارزش این پولهای ملی كاهش زیادی یافته است.
«تنگه»،«سام»، «‌صوم»، «سامانی» و «منات» به ترتیب واحد پول ملی كشورهای قزاقستان، قرقیزستان ،‌ازبكستان، تاجیكستان و تركمنستان هستند.
در برخی از این كشورها، اگر چه برخی روش های اقتصادی اقتدارگرایانه برای كنترل بازار ارز انجام شده اما این اقدامات هنوز به نتایج ملموس نرسیده است.

**قزاقستان(تنگه)
نرخ ارزش تنگه قزاقستان در برابر دلار آمریكا در یك دسامبر 2015 با نرخ آن در تاریخ مشابه سال 2014 حدود 70 درصد كاهش نشان می دهد. زمانی كه مقامات قزاقستان تصمیم به اجرای طرح نرخ ارز شناور كردند تنها در یك روز ارزش تنگه 30 درصد كاهش یافت و نرخ دلار از 185 تنگه به 254 تنگه افزایش یافت.
باوجود مداخله 1.5میلیارد دلاری دولت در ماه نوامبر برای كنترل نرخ ارز، پول ملی قزاقستان بار دیگر به پایین ترین نرخ تاریخی خود رسید و دسامبر سال 2015 ارزش تنگه در برابر دلار حدود 70 درصد كاهش یافت یعنی هر دلار به 300 تنگه رسید.

**قرقیزستان (سام)
در قرقیزستان، بازار ارز نیز وضعیتی وخیم دارد. در اواخر ماه نوامبر، دلار به ركورد جدید 75 سام رسید این نرخ در پایان سال 2014 ، 16سام برای هر یك دلار بود.
داشتن روابط مستحكم با روسیه و كاهش ارزش روبل روسی در پایین آمدن پول ملی قرقیزستان تاثیر مستقیم داشته است.دولت برای كنترل این مشكل اقداماتی از جمله منع خرید و فروش با دلار را انجام داده است. ارزش سام قرقیزستان طی یكسال گذشته بیش از 30 درصد كاهش یافته است.

**تاجیكستان (سامانی)
سامانی واحد پول ملی تاجیكستان در برابر دلار 50 درصد از ارزش خود را نسبت به سال گذشته از دست داده است.
موسسات مالی دولتی این كشور برای این موضوع تصمیم گرفتند مبادله خرید و فروش ارز را خصوصی وبه شعبه های بانكی دولتی بسپارند. مقامات تاجیكستان اعلام كردند كه دفاتر مبادله ارز نرخ دلار را بالاتر از قیمت واقعی آن نرخ گذاری كرده اند.
برهمین اساس ریاست بانك ملی تاجیكستان اعلام كرد كه تمام صرافی های كشور بسته شده و عملیات خرید و فروش ارز تنها در شعبه های خدمات رسانی و موسسات مالی زیر نظر این بانك انجام خواهد شد.
بانك ملی تاجیكستان اعلام كرده است كه از این به بعد شهروندان، تجار، پیمانكاران، اشخاص حقیقی و حقوقی، ادارات و بنگاههای اقتصادی برای دریافت ارز تنها باید به این تشكیلات مراجعه كنند.
طی یك ماه اخیر ارزش دلار به طور بی‌سابقه ای دراین كشور بالا رفته و هم اكنون نرخ غیررسمی آن به بیش از هفت سامانی و 60 درم رسیده است كه سبب مشكلات اقتصادی زیادی برای این كشور شده است.
بانك ملی تاجیكستان یكی ازدلایل افزایش ارزش دلار درمقابل پول ملی این كشور را روانی ورفتارهای خودفروشنده‌ها و خریداران می داند.
درماه می سال جاری میلادی نیز در پی یك چنین افزایشی، امام علی رحمان رئیس جمهوری این كشور تمام مدیران بانك ملی از جمله رئیس و همه معاونانش را بركنار كرد.
رئیس جدید این بانك در طول چند ماه گذشته توانست تا ارزش سامانی را ثابت نگه دارد، ولی اقتصاددان‌ها می‌گفتند حفظ ارزش سامانی با اقدامات معمولی موقتی است.
طی این مدت ارزش دلار درحدود شش سامانی و 50 درم حفظ شده بود كه طی ماه گذشته مجددا افزایش وهم اكنون به هفت سامانی و 60 درم رسیده است.
هر سامانی تاجیكستان حدود 650 تومان ایران ارزش دارد

**ازبكستان(سوم- soum)
ازبكستان هم در مجموع چنین وضعیتی را دارد. ارزش پول ملی ازبكستان در برابر دلار 66 درصد نسبت به اواخر سال گذشته میلادی كاهش یافته است.
اگرساكنان ازبكستان اوایل سال جاری میلادی می توانستند با چهار هزار صوم (soum) یك دلار بخرند، این نرخ این روزها به بیش از شش هزار «سوم» رسیده است.
این میزان رشد ارزش دلار، موجی از ترس و وحشت را در میان كارآفرینان و تجار محلی ازبكستان ایجاد كرده است.
درازبكستان، نرخ دلار در بانك مركزی این كشور معادل دو هزار و 663 «سوم» و در بازار غیررسمی تقریبا بیش از شش هزار«سوم» است.
ناظران مستقل اقتصادی به این باورند كه رشد ارزش دلار در بازار غیررسمی در ازبكستان با كاهش وجوه ارسالی از كارگران مهاجر در روسیه در ارتباط است.
به گزارش منابع محلی، حجم مبالغ ارسالی از طریق مهاجران كاری در روسیه به ازبكستان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 30 درصد كاهش یافت كه این موضوع در كاهش ارزش پول ملی این كشور بی تاثیر نبوده است.

**تركمنستان (منات)
دراوایل سال 2015 مقامات تركمنستان به طور ناگهانی با كاهش ارزش پول ملی مواجه شدند. تنها در یك روز منات در برابر دلار23 درصد كاهش یافت. نرخ رسمی منات جدید 3.5 در هر دلار به جای 2.84 منات نرخ قبلی بود .
نرخ رسمی ارز تركمن در طول سال بدون تغییر باقی مانده است. اما برای چند ماه در بازار «سیاه »، منات در حال سقوط بود.

** عوامل كاهش ارزش پول ملی نرخ ارز در اسیای میانه
افت اقتصاد جهانی و بی ثباتی بازارهای مالی بین المللی در اروپا و آسیای مركزی كاهش قیمت نفت و كاهش ارز ارسالی مهاجران كاری آسیای میانه از جمله عوامل مهم بروز بحران ارزی در این منطقه اعلام شده است.
كشورهای صادركننده نفت شامل ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان با مشكلات قابل توجهی تنظیم برای كاهش قیمت مواد خام مواجه هستند كه این موضوع به ناچار به كاهش شدید ارزش واقعی ارز محلی همراه شده است، از دست دادن شغل درصنعت ساخت و ساز وبخش خدمات دربازار داخلی، افزایش آسیب پذیری در بخش مالی و كاهش در آمد خانواده ها در این كشورها كه به شرایط ارزش دلار وابسته اند از جمله تاثیرات كاهش شدید ارزش پول ملی در این كشورهاست.
درسال 2014 میلادی گردش مالی حاصل از فعالیت شهروندان كشورهای آسیای مركزی در روسیه حدود 25میلیارد دلار بوده است كه حدود 18 میلیارد و 300 میلیون دلار آن به این كشورها منتقل شده است.
این میزان گردش مال در سال جاری میلادی بشدت كاهش یافته است كه از جمله دلایل مهم آن پایین آمدن ارزش روبل روسی و تحریم شدن روسیه از سوی كشورهای غربی بوده است.
به گزارش اداره خدمات مهاجرت روسیه، چهار میلیون و 877 هزار و 163 نفر از شهروندان جمهوری های آسیای مركزی در روسیه مشغول بكار هستند كه از این تعداد دو میلیون و 551 هزار نفر ازبك، یك میلیون و 170 هزار تاجیك، 555 هزار قرقیز، 580 هزار قزاق و 20 هزار نفر هم تركمن هستند.
ازبكستان 30 میلیون نفر،قزاقستان 15 میلیون نفر ،‌ تاجیكستان هشت میلیون نفر ،‌ قرقیزستان 5.5 و تركمنستان نیز حدود پنج میلیون نفر جمعیت دارد.
گزارش از خسرو حسینی كارشناس آسیای میانه
آساق**1663**1590