امیركبیر با تشكیل مدرسه دارالفنون، آموزش سواد را از شكل سنتی به صورت عمومی درآورد. پیش از آن آموزش در مكتب خانه ها و تنها برای گروه خاصی از افراد جامعه صورت می گرفت كه با این اقدام، همگان توانستند از سودآموزی بهره مند شوند.
اما یادگیری خواندن و نوشتن برای بزرگسالان با برپایی رسمی نخستین سازمان سواد آموزی با نام اكابر در 1315 خورشیدی آغاز و بدین شكل به افراد بی سواد آموزش داده شد.
سپاه دانش در این راستا از 1341 خورشیدی با هدف توسعه و آبادانی كشور شكل گرفت. پس از آن كمیته بین المللی پیكار جهانی با بی سوادی به فعالیت پرداخت كه موفقیت چندانی را به همراه نداشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 خورشیدی، امام خمینی(ره) به منظور رشد و توسعه روز افزون كشور، فرمان تشكیل نهضت سواد آموزی را در هفتم دی 1358 خورشیدی صادر كردند و برای تقویت برنامه‌های سوادآموزی، حجت الاسلام محسن قرائتی را به عنوان نماینده خویش در این سازمان برگزیدند.
اساسنامه سازمان نهضت سواد آموزی با هدف تقویت و توسعه برنامه‌های مبارزه با بی سوادی در 1363 خورشیدی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در آن وظیفه اصلی این سازمان، آموزش خواندن و نوشتن به بزرگسالان و آموختن حساب با استفاده از ابزارهای هنری و تشویق بی سوادان و كم سوادان به امر یادگیری عنوان شد.
برنامه های مختلفی از هنگام شكل گیری نهضت سواد آموزی برای كاهش جمعیت بی سواد كشور انجام شده است كه از آن جمله می توان به طرح «بسیج سواد آموزی» اشاره كرد؛ در این برنامه بسیاری از افراد باسواد به صورت بسیج عمومی با حضور در منطقه های مختلف كشور به امر آموزش هموطنان خویش پرداختند.
سازمان نهضت سواد آموزی به دلیل رشد نرخ با سوادی از 1390 خورشیدی به وزارت آموزش و پرورش پیوست و اكنون فعالیت های خود را به عنوان یكی از معاونت های این وزارتخانه ادامه می دهد.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه سالروز تشكیل نهضت سواد آموزی به فرمان امام خمینی(ره) به گفت و گو با «آیت جعفری» معاون سوادآموزی آموزش و پرورش شهر تهران پرداخت.
آیت جعفری با اشاره به اهمیت آموزش های پایه، گفت: اكنون پرداختن به آموزش پایه یكی از عنصرهایی است كه می تواند در حوزه توانمندی های انسان مورد توجه قرار گیرد و برای حركت در مسیر توسعه، گذر از مسیر آموزش پایه، ضروری به نظر می رسد. هر چه افراد یك جامعه در برابر انواع آموزش ها از جمله آموزش های پایه قرار بگیرند و در راه ارتقای یادگیری آنها حركت شود؛ كشور در مسیر توسعه پیش خواهد رفت.
وی درباره شكل گیری سازمان نهضت سواد آموزی، تصریح كرد: دوراندیشی امام خمینی(ره) نسبت به اهمیت سواد آموزی سبب شد كمتر از یك سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان نهضت سوادآموزی با فرمان ایشان تشكیل شود و بخش بزرگی از مردم كشور مورد آموزش های این سازمان قرار گیرند. یكی از منطقه هایی كه در حوزه توسعه نهضت سوادآموزی تلاش كرد؛ شهر تهران بود.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش شهر تهران، اظهار داشت: این آمار نشان می دهد كه در این سال ها پیشرفت های قابل توجهی در زمینه سواد آموزی صورت گرفته است و می توان ادعا كرد كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، قدرمطلق بی سوادی در كشور شكسته شده است. این پیشرفت ها سبب شد تا نهاد نهضت سواد آموزی پنج مدال افتخار را به وسیله مجمع های مختلف بین المللی در این زمینه، كسب كند.
وی در ادامه عنوان كرد: بسیاری از افراد بی سواد كشور توانسته اند با بهره گیری از آموزش های نهضت سواد آموزی نه تنها خواندن و نوشتن بیاموزند بلكه به مدارج بالای علمی دست یابند و در نهادهای دولتی و در سطح دانشگاه به مردم كشور خدمت كنند.
آیت جعفری با اشاره به برخی از فعالیت های سواد آموزی، گفت: اینك آموزش سواد در كشور به صورت كامل رایگان است و دولت نیز وسائل لازم آموزشی را به صورت رایگان در اختیار افراد جامعه قرار می دهد تا از جمعیت بی سواد كشور بكاهد و جامعه را به سمت پیشرفت روزافزون سوق دهد. به دلیل وجود مشكل برای برخی افراد به منظور حضور در كلاس های نهضت سواد آموزی، صدا و سیما در روزهای خاصی از هفته در شبكه آموزش و پنج سیما به ارائه برنامه های نهضت سوادآموزی و آموزش رسانه ای بی سوادان اقدام می كند كه این امر خود كمك بزرگی برای كاهش بی سوادی جامعه به شمار می آید.
او در ادامه افزود: بنابراین سازمان نهضت سواد آموزی در تلاش است تا از راه های مختلف اهرم های لازم را برای افزایش انگیزه این افراد به منظور آموزش سواد ایجاد و با ارائه آموزش به روش های مختلف آنان را به امر یادگیری تشویق كند.
وی درباره طرح های دولت یازدهم برای افزایش سواد آموزی یادآور شد: در تمام دولت ها به ویژه در دولت تدبیر و امید برنامه های متفاوتی برای افزایش انگیزه یادگیری در میان سوادآموزان انجام شده است؛ از آن جمله می توان به طرح دولت در ارائه 20درصد از سرانه آموزشی به عنوان پاداش به افرادی كه سواد می آموزند، اشاره كرد. امری كه در بیش از سه دهه پس از انقلاب اسلامی تا كنون رخ نداده بود.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش شهر تهران، تصریح كرد: سازمان نهضت سواد آموزی توانسته است با كمك دولت به یاری افرادی بشتابد كه به صورت خود محور به امر آموزش همت می گمارند و به وسیله اعضای خانواده خویش مورد آموزش قرار می گیرند. در این طرح انگیزشی كه از سال جاری آغاز شده است، سرانه آموزش این دسته از افراد به خانواده آنها پرداخت می شود. این گونه افراد می توانند پس از احراز سطح مطلق بی سوادی و ثبت در سامانه هوشمند سوادآموزی نسبت به بهره مندی از این طرح اقدام كنند. رسانه ها می توانند این طرح های تشویقی را به اطلاع افراد بی سواد برسانند تا از این راه شاهد حضور بیشتر افراد بی سواد و كم سواد در كلاس های آموزشی باشیم.
وی با اشاره به ظرفیت های شهر تهران برای آموزش سواد، بیان داشت: در تمام منطقه های این كلانشهر از نظر اعتبار و فضای آموزشی مناسب، آمادگی كامل برای پذیرش و آموزش این افراد وجود دارد. تنها مشكل این نهاد مشاركت دستگاه ها و نهادهای مختلف در این امر است كه انتظار می رود به منظور توسعه هر چه بیشتر كشور، همكاری های لازم انجام شود.
آیت جعفری گفت: با تمام تلاش های صورت گرفته مهمترین و موثرترین مانع برای آموزش بی سوادان شهر تهران، نبود انگیزه كافی در میان آنان برای یادگیری عنوان شده كه در این راستا سازمان نهضت سواد آموزی، آموزش اولیای دانش آموزان بی سواد را به عنوان سیاست تازه خود برگزیده است و برپایه آن از این افراد دعوت شد تا در دوره های آموزشی حضور یابند.
وی در ادامه اظهار داشت: تا كنون 30 درصد اولیای بی سواد برای شركت در این كلاس ها اعلام آمادگی كرده اند و آموزش به آنان آغاز شده است. بسیاری از این افراد با وجود شرایط فراهم شده همچنان برای شركت در كلاس های نهضت سوادآموزی مقاومت می كنند و مشكلات معیشتی، اقتصادی و اجتماعی را از دلیل های شركت نكردن خود در این دوره ها عنوان می كنند.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش شهر تهران درباره جامعه هدف نهضت سواد آموزی، عنوان كرد: برپایه مصوبه 595 شورای عالی آموزش افراد 10 تا 49 ساله، مخاطبان آموزش های نهضت سوادآموزی هستند، اما افرادی كه بیش از 50 سال سن دارند، نیز می توانند از خدمات ارائه شده این سازمان استفاده كنند و در كلاس های رسمی و جاری این نهاد حضور بهم رسانند، البته به دلیل این كه جزو جامعه هدف نیستند، هیچ گونه مدركی به این افراد تعلق نخواهد گرفت.
وی در تعریفی از افراد بی سواد و كم سواد گفت: افراد بی سواد مطلق توانایی خواندن و نوشتن ندارند اما كم سواد به فردی گفته می شود كه میزان سواد آنها به اندازه پایان دوره ابتدایی و یا پایه پنجم قدیم است. همچنین بر پایه تعریف نهضت سوادآموزی افرادی كه آموزش های پایه سوم راهنمایی را فراگرفته باشند باسواد محسوب می شوند.
آیت جعفری تصریح كرد: سازمان نهضت سواد آموزی، همواره نگران بازگشت افراد كم سواد به بی سوادی است، زیرا به دلیل در معرض مطالعه قرار نداشتن ممكن است میزان كم سواد خود را فراموش كنند، بنابراین این افراد باید مورد آموزش مستمر قرار گیرند تا یادگیری های آنها به فراموشی سپرده نشود. این نهاد برای جلوگیری از بازگشت به بی سوادی به تدوین كتاب های ساده ای با بیش از 500 عنوان در زمینه های مختلف اجتماعی، ایمنی، سیاسی و اعتقادی اقدام كرده است تا افراد یك سال پس از آموزش پایه سوم با مطالعه آنها، برای حفظ میزان یادگیری های خود بكوشند.
وی عنوان كرد: آموزش كودكان بازمانده از تحصیل از دیگر برنامه های این سازمان برای كاهش بی سوادی است. این گروه، افرادی هستند كه به دلیل های مختلف نتوانسته اند در پوشش رسمی در مدرسه های آموزش و پرورش در دوره ابتدایی قرار بگیرند كه پس از 10 سالگی از نظر قانونی باید زیر نظارت نهضت سوادآموزی مورد آموزش قرار گیرند.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش شهر تهران درباره عملكرد نهضت سوادآموزی از هنگام شكل گیری این نهاد یاد آور شد: بررسی های صورت گرفته در بررسی آمار میزان سواد آموزی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن نشان می دهد كه این نهاد در آموزش سواد به گروه سنی هدف خود موفق عمل كرده است. این نهاد می كوشد تا افراد مقاوم نسبت به آموزش های نهضت سوادآموزی؛ افراد آموزش ناپذیر و كودكان بازمانده از تحصیل را با انجام طرح های روزآمد و مناسب به امر آموزش تشویق كند. امید است تمام افرادی كه در زمینه آموزش به گروه های مختلف مسئولیت دارند، بتوانند نقش و وظیفه خود را با پیگیری و اجرای طرح های كارآمد به انجام برسانند تا از این پس جامعه شاهد تولید افراد بی سواد در كشور نباشد و در سال هایی نه چندان دور ، جشن باسوادی در كشور برگزار شود.
*گروه اطلاع رسانی (مرضیه دهقانی)
پژوهشم**9165**2002**9131
تهران- ایرنا- مقوله آموزش و سوادآموزی؛ امری ضروری و مهم در جامعه بشری برای دستیابی به توسعه و پیشرفت است. ضرورتی انكارناپذیر كه سال ها پیش بر پایه تدبیر امام خمینی(ره) به عنوان وظیفه ای همگانی مطرح و برای دستیابی به این مهم، به دستور ایشان سازمان نهضت سواد آموزی تشكیل شد.
