بازگشت فرش دستباف ایرانی به بازار 80 میلیون دلاری آمریكا

صادرات فرش دستباف ایران به آمریكا در سال 2010 با مصوبه كنگره و تایید رئیس جمهوری این كشور متوقف شد و به این ترتیب صادرات 80 میلیون دلاری در سال پیش از اعمال تحریم ها به صفر رسید.
با توجه به تحولات چند ماه اخیر، بررسی جایگاه فرش دستباف ایران در بازارهای مختلف در گفت وگو با «حمید كارگر» رئیس مركز ملی فرش ایران مورد بررسی قرار گرفت.
وی در این گفت وگو متوسط ارزش صادرات فرش دستباف ایران در دهه های گذشته را سالیانه 500 میلیون دلار ذكر كرد و گفت: بر اثر مشكلات داخلی و خارجی، صادرات فرش در سال های گذشته به حدود 300 میلیون دلار كاهش پیدا كرده است.
كارگر اضافه كرد: در 10 ماه نخست امسال، چهار هزار تن فرش دستباف ایرانی به ارزش حدود 230 میلیون دلار به كشورهای دیگر صادر شده است كه این رقم به هیچ وجه رضایت بخش نیست.
رئیس مركز فرش ایران پایین بودن عدد صادراتی فرش دستباف ایران را محصول عوامل مختلف داخلی و خارجی خواند و به تشریح این عوامل پرداخت.
متن كامل این گفت و گو را در ادامه می خوانید:
** ایرنا: بعنوان سوال نخست، تحریم ها در سال های گذشته چه موانعی پیش روی صادرات فرش دستباف ایرانی ایجاد كرد؟
- كارگر: در شرایط اعمال تحریم های اقتصادی، فرش دستباف از دو منظر در تنگنا و سختی قرار گرفت و صادركنندگان فرش ما در دو بخش متفاوت دچار دشواری شدند؛ نخست، تحریم مستقیمی بود كه توسط كنگره آمریكا تصویب و توسط رئیس جمهوری آمریكا تائید شد.
براساس مصوبه كنگره آمریكا، از سال 2010 ورود فرش دستباف كه مبدا تولید آن ایران ثبت شده باشد به خاك آمریكا ممنوع شد.
صادرات فرش ایران از این زاویه دچار مشكل شد؛ زیرا تا پیش از وقوع این تحریم، آمریكا رتبه نخست واردكنندگان فرش دستباف ایرانی را در دنیا به خود اختصاص داه بود و بیش از 16 درصد صادرات فرش ما به آن كشور صادر می شد؛ در همان سال پیش از تحریم، بیش از 80 میلیون دلار فرش به طور مستقیم به آمریكا صادر كرده بودیم؛ اعمال این تحریم، یكی از بازارهای شاخص و شناخته شده فرش دستباف ایرانی را از ما گرفت.
تحریم های اقتصادی دیگر، كه علیه ایران تحمیل شده بود، اثری به این پر رنگی و روشنی نداشت اما به هر حال مسایلی همچون دشواری در نقل و انتقال ارز، افزایش ریسك صادرات، افزایش هزینه های حمل و نقل و بیمه مرسولات، فعالیت های اقتصادی را دچار مشكل می كرد.

** ایرنا: آیا بجز تحریم ها، عوامل دیگری هم در كاهش صادرات فرش دستباف نقش داشت؟
- كارگر: افت اقتصادی سال های گذشته در حوزه صادرات فرش، محدود به عامل تحریم نبود؛ علاوه بر اعمال تحریم ها، ‌عوامل متعدد داخلی و خارجی دیگری نیز منجر به كاهش صادرات شد كه ‌از جمله آن عوامل می توان به ركود اقتصادی كشورهای اروپایی اشاره كرد.
كشورهای اروپایی بخشی از مشتری فرش ایرانی بودند اما با ركود اقتصادی، فرش به عنوان یك كالای لوكس از سبد خانوار اروپایی ها كنار گذاشته شد.
در كنار ركود اقتصادی، اتفاق های سیاسی دیگر مانند وقوع انقلاب های عربی نیز بخشی از بازارهای ما را متاثر كرد؛ ورود و بروز و فراگیر شدن انواع كف پوش ها مثل كف پوش های ماشینی و صنعتی نیز از عواملی بود كه میزان صادرات فرش را كاهش داد.

** ایرنا: عوامل داخلی نیز در این بین تاثیرگذار بود؟
- كارگر: بله، اتفاق هایی مثل افزایش نرخ تورم سبب شد قیمت فرش داخلی گران شود؛ در كنار افزایش نرخ تورم، اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و پرداخت نقدی یارانه به خانوارها باعث شد بخشی از تولیدكنندگان فرش دستباف ایران به ویژه در روستاها از گردونه فعالیت از حوزه فرش خارج شوند و كاهش بافنده، افزایش دستمزدها را به دنبال داشت و در نتیجه، قیمت تمام شده فرش دستباف ایرانی افزایش یافت.
تغییر در سبك زندگی مصرف كنندگان فرش دستباف و توجه كمتر به فرش و توجه بیشتر به مواردی دیگر مانند كاغذ دیواری، مبلمان و پرده نیز در كاهش تقاضا بی تاثیر نبود.
در كنار این عوامل، ورود فعالانه رقبا نیز بی تاثیر نبود؛ در دوران اعمال تحریم ها، رقبای ما بیكار ننشستند و محصولات خود را مطابق با نیاز و خواست مصرف كنندگان فرش دستباف تولید كردند و به این ترتیب توانستند در بخشی از بازارهای ما نفوذ كنند.
مجموعه چنین عواملی در كنار اعمال تحریم ها، كاهنده عدد صادراتی فرش دستباف در سال های گذشته بود؛ ما بطور متوسط در دهه های گذشته سالیانه 500 میلیون دلار صادرات فرش دستباف داشتیم اما در اثر این فشارها، این عدد به 300 میلیون دلار رسید.
صادرات فرش دستباف ایران در سال 1392 به حدود 314 میلیون دلار كاهش یافت و پارسال به 330 میلیون دلار رسید؛ صادرات فرش دستباف در 10 ماه نخست امسال نیز 230 میلیون دلار برآورد شده است.

** ایرنا: اجرای برجام و لغو تحریم ها چه تغییری در این روند ایجاد كرده است؟
- كارگر: لغو تحریم ها و به فرجام رسیدن برجام، برای جامعه فرش ایران نوید بخش است؛ زیرا لغو تحریم صادرات فرش ایران عملا در برجام گنجانده شده و بطور مستقیم به از سرگیری صادرات فرش دستباف ایران به آمریكا اشاره شده است؛ این اتفاق، نوید بخش رسیدن به اعداد بزرگتری در صادرات فرش است.
با این حال، رفع تحریم ها به این معنی نیست كه بلافاصله بتوانیم در سال 2016 ارزش صادرات فرش دستباف به آمریكا را به 80 میلیون دلار برسانیم؛ زیرا پنج سال با این بازار فاصله داشته ایم و ‌در این سال ها كشورهای رقیب - در صدر آنها هند و سپس پاكستان - حضوری فعال در بازار آمریكا داشته اند.
علاوه بر این، سلیقه مخاطبان ما در آمریكا قابل تغییر بوده و ممكن است در این پنج سال با استفاده از فرش های هندی و پاكستانی، گرایش آنها نسبت به برند «فرش ایرانی» كمرنگ شده باشد.

** ایرنا: در این زمینه چه اقداماتی باید در دستور كار قرار گیرد؟
- كارگر: در این مسیر بی نیاز به تبلیغات نیستیم؛ تبلیغات می تواند تسهیل گر تجارت فرش ما باشد؛ در این زمینه، برنامه گسترده تبلیغاتی فرش ایران با حمایت وزیر صنعت، معدن و تجارت در بازار اروپا در دستور كار قرار گرفته است.
قرار است برنامه گسترده تبلیغاتی، ویژه فرش دستباف ایران در بازار اروپا با محوریت آلمان به عنوان بازار صادرات مجدد فرش دستباف ایرانی و بازار قدیمی و شناخته شده فرش در اروپا از سال 1395 با همكاری اتحادیه وارد كنندگان فرش ایران به اروپا آغاز شود.
هم اكنون كمپین مناسب تبلیغاتی برای این موضوع طراحی شده است كه براساس آن، فعالیت هدفمند فروشگاه های فرش ایرانی، شبكه های اجتماعی، رسانه ها و همچنین حضور در نمایشگاه های مرتبط در كنار حضور هوشمندانه و مسمتر در نشریه های حوزه مد، دكوراسیون و سبك زندگی هدفگذاری شده است؛ قرار است در دو سال 95 و 96 شاهد فعالیت این كمپین باشیم.

** ایرنا: چرا آلمان بعنوان محور بازار فرش اروپا تعیین شده است؟
- كارگر: آلمان همیشه جزو اصلی ترین واردكنندگان فرش دستباف ایران بوده است؛ تجار فرش ایران سال ها به طور سنتی در آلمان و به ویژه در هامبورگ انبارهایی داشتند و آنجا را به قطب تجارت فرش دستباف در اروپا تبدیل كرده بودند؛‌ فرش دستباف ایران به هامبورگ می رود و از آنجا صادرات مجدد می شود.
دو هفته گذشته نمایشگاه دموتكس هانوفر آلمان به عنوان بزرگترین رویداد در حوزه كفپوش ها برگزار شد؛‌ از جمله اتفاق هایی كه در آنجا افتاد مذاكره با تجار آمریكایی فرش ایران بود و به این ترتیب، جرقه اولیه از سر گیری صادرات فرش ایران در آلمان زده شد.
همزمانی برگزاری نمایشگاه دموتكس با اعلام رفع تحریم ها، سبب شد بسیاری از تجار آمریكایی كه تا پیش از این مشتری فرش هندی و پاكستانی بودند، برای رایزنی، سفارش و حتی خرید سراغ فرش ایرانی بیایند.
امیدواریم با تداوم این مذاكرات، بتوانیم با اعزام بازرگانان ایرانی به آمریكا، در نمایشگاه های فرش نیویورك، لس آنجلس و آتلانتا حضور پیدا كنیم و شاهد حضور فعالان حوزه فرش آمریكا به ایران باشیم.
در این ارتباط، مركز ملی فرش ایران قرار است در شهریورماه 95 با همكاری مجله بین المللی هالی (HALI Magazine) یك برنامه بازدید برای مجموعه داران و كلكسیونرهای كشورهای غربی برگزار كند تا آنها ضمن بازدید از موزه فرش ایران و بازارهای سنتی فرش، با كارگاه های تولید، رنگرزی، بافت، طر احی و مرمت فرش ایران در شهرهای مختلف آشنا شوند و خودشان به مبلغان فرش ایران تبدیل شوند.
اقتصام**9189** 2023