نام چهارمحال و بختیاری از دوره پایانی قاجار به بعد در جغرافیای ایران باب شد ،اما پیش از آن و در طول تاریخ نامهای مناطق این استان بارها در سفرنامه های مهم ایرانی درج شده است.
از این رو مردم چهارمحال و بختیاری از دیرباز تاكنون در طول جشنهای تاریخی آئینی های داشته اند كه برخی از آنها از یادها رفته است.
مردم شهركرد مركز چهارمحال و بختیاری، آداب و رسوم خاص خود در آستانه سال نو و عید نوروز دارند كه برخی از این سنن در گذر زمان رنگ باخته و برخی رسوم دیگر همچنان از سوی مردم این منطقه با آداب خاصی انجام می گیرد.
در همین راستا، آیین های مردم شهركرد در عید نوروز را می توان به سه دسته آیین های استقبال از بهار، آیین های همزمان با تحویل سال نو و آیین های بعد از حلول سال و عید نوروز، تقسیم كرد.
گزارشگر ایرنا در شهركرد با یكی از پژوهشگران درباره آداب و سنن مردم این منطقه از ایران در نوروز به گفت وگو نشسته است.
********
خانه تكانی از جمع كردن بساط كرسی تا سفید كردن خانه ها
بابك زمانی پور، از محققان و پژوهشگران تاریخ در چهارمحال و بختیاری ،با اشاره به آیین های قبل از سال نو و استقبال از بهار، گفت: مهمترین این سنت ها كه از ابتدای اسفند ماه آغاز می شود،خانه تكانی است به نحوی كه در گذشته به شكل جمع كردن بساط كرسی و سفید كردن اتاق خانه ها كه به واسطه دود چراغ سیاه شده بود انجام می گرفت.
وی ادامه داد: تعویض طاقچه پوش ها، تعمیر چراغ های خانه و تعویض پیراهن چراغ های گردسوز، شستن قالی و تمییز كردن محوطه خانه از دیگر آداب خانه تكانی در روزگار قدیم در این شهر بوده است.
زمانی پور، پخت نان و كاكولی مورد نیاز ایام نوروز را از دیگر آداب و سنن قبل از تحویل سال برشمرد و تصریح كرد: در گذشته زنان هر خانواده ضمن خرید مایحتاج خانه از جمله، خوردنی ها و پوشیدنی ها، به پخت نان و كالولی برای تمام 13 روز عید نوروز می پرداختند، به گونه ای كه در ایام عید هیچ خانواده ای به پختن نان مبادرت نمی كرد و اعتقاد داشتند باید نان موردنیاز این ایام قبل از تحول سال نو پخته شود.
این محقق و پژوهشگر چهارمحال و بختیاری، سبزه انداختن را از دیگر سنن مردم شهركرد دانست و اظهار كرد: مردم این شهر در گذشته از هفت نوع غله سبزه می انداختند و اعتقاد داشتند كه سبزه هریك از غله ها كه خوب درآمد آن سال مزرعه خود را به كشت آن غله اختصاص دهند.
زمانی پور ادامه داد: همچنین برخی دیگر از مردم به طور موروثی یك نوع غله را سبزه می انداختند و معتقد بودند آن نوع سبزه برای آنها خوش یوم است.
وی با اشاره به اجرای آیین چهارشنبه سوری در گذشته، گفت: در گذشته مردم با روشن كردن بوته هایی در پشت بام ها و یا در حیاط خانه خود، این آیین را گرامی می داشتند و از روشن كردن آتش در معابر به جد پرهیز می كردند.
زمانی پور، زیارت اهل قبور در پنجشنبه آخر سال را از دیگر این آداب برشمرد و خاطرنشان كرد: عیدی گرفتن برای مردگان و زنده نگه داشتن یاد آنها با بردن سبزه، روشن كردن شمع و شست و شوی قبور آنها با گلاب انجام می شود.
*** طبخ كوفته محلی در شب عرفات
این پژوهشگر تاریخ، آیین شب عرفات را از مناسك مهم مردم این منطقه عنوان كرد و افزود: مردم اعتقاد دارند كه در این شب برای یك بار در سال ارواح مردگان به خانه های خود سركشی می كنند كه دو نوع غذای مخصوص كوفته محلی و قیمه ریزه در این شب می پزند.
زمانی پور تصریح كرد: در یكی از كوفته های پخته شده یك تخم مرغ آب پز قرار می دادند كه این كوفته نصیب هریك از اعضای خانواده كه می شد برای آن فرد خوش یوم بود.
*** آیین چراغ بران سنت دیرینه مردم شهركرد
این محق و پژوهشگر چهارمحال و بختیاری با اشاره به آیین چراغ بران در آستانه سال نو، اظهار كرد: مردم شهركرد قبل از سال نو به زیارت امامزادگان حلیمه و حكیمه خاتون می روند و چراغ های خود را در این بقعه متبركه روشن كرده و به خانه می برند و تا زمانی كه سوخت چراغ تمام نشود چراغ را خاموش نمی كنند.
زمانی پور، سیاه برداشتن را از دیگر آداب قبل از تحویل سال نو دانست و گفت: قبل از سال جدید مردم اهتمام ویژه ای به این موضوع داشتند كه به خانه افرادی بروند كه عزیز خود را از دست داده و لباس مشكی آن را بردارند كه برای آقایان پراهن رنگ روشن و برای خانم ها روسری تدارك می بینند.
وی با بیان اینكه در گذشته حمام قبل از سال نو را یك سنت واجب به شمار می رفت، تصریح كرد: در گذشته اعتقاد بر این بود كه باید با پاكیزگی و طهارت وارد سال جدید شد.
زمانی پور خاطرنشان كرد: مردم شهركرد در زمان تحول سال جدید و پس از آن از گذشته تاكنون سنتهای متعددی به جای می آورند كه انتظار می رود سنتهای كم رنگ شده احیا و حفظ شود و در انتقال آن به نسل های آینده اهتمام ویژه ای به كار گرفته شود.
به گزارش ایرنا،تاكنون هفت سنت دیرینه مردم چهارمحال و بختیاری در ایام نوروز شناسایی و معرفی شده است.
گزارش از خاطره حسین زاده
7363/2097
شهركرد- ایرنا-چهارمحال و بختیاری در طول تاریخ گذرگاه جنوب به مركز ایران بوده است به گونه ای كه ناصر خسرو بارها در سفرنامه خود بدان اشاره كرده است.
