به گزارش ايرنا از بنياد ملي نخبگان، اين بنياد طي يكسال گذشته، طراحي مسيركامل طي طريق نخبگاني و تمهيد و تجهيز ايستگاه‌هاي نخبگاني را سرلوحه اهداف خود قرار داده است، از همين‌رو سياست بنياد مبتني بر جامعيت برنامههاي «شناسايي آحاد وگروه‌هاي نخبگاني»، «طراحي مسير هدايت در پرتو تعاليم و آداب اسلامي ـ ايراني»، «تمهيد شرايط به‌كارگيري نخبگان در جهت اثرگذاري»، «الگوسازي از نخبگان و سرآمدان» و «پاسداشت مقام آنان در جامعه» بوده است.
مأموريت اصلي بنياد ملّي نخبگان توسعۀ منابع انساني برگزيده كشور در جهتي است كه بتوانند مديريت تحول كشور را در دست‌گيرند، به همين دليل برنامههاي بنياد به منظور «نخبه شناسي»، «نخبه پروري»، «نخبه‌گزيني» و «نخبه‌گماري» بازبيني شده است.
از جمله وظايف بنياد ملّي نخبگان مي توان به سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي براي «پشتيباني مادّي و معنوي از نخبگان‌كشور»، «شناسايي، هدايت و حمايت نخبگان به منظور ارتقاي توليد علم دركشور»، «كشف، جذب و پرورش استعدادها و حمايت از شخصيت‌هاي جامع‌الشرايط علمي»، «حمايت از نخبگان براي انجام فعاليتهاي تحقيقاتي وكارآفريني» اشاره كرد.
در بدو استقرار دولت يازدهم، بنياد نقش اصلي خود را در اعطاي‌كمك‌هزينه تحصيلي به برگزيدگان كنكور و المپيادها و نيز مخترعان مي‌دانست و پيرو تصويب سند راهبردي كشور در امور نخبگان در شوراي عالي انقلاب فرهنگي و تأكيد مقام‌معظم رهبري و مقام‌عالي رياست جمهوري، بنياد ملّي نخبگان بازنگري در مقررات و نيز فرايندهاي كاري خود را از بدو تشكيل دولت يازدهم در دستور كار قرار داد و تلاش كرد مسير توانمندسازي و هدايت مستعدان‌برتر و نخبگان را براي تبديل شدن به نقطه اتكاي ملّي هموار كند.
يكي از مهمترين توفيقهاي بنياد ملّي نخبگان طي دو سال گذشته، تغيير بينش و چرخش در رويكردهاي اجرايي در زمينه شناسايي اجتماعات نخبگاني و چگونگي پشتيباني از آنان بوده است، به همين دليل شناسايي و هدايت اجتماعهاي نخبگاني عرصههاي مختلف درمسير تأثيرگذاري با اين نگرش كه ارزش نخبه نه صرفاً به هوش و استعداد او بلكه به تأثيرگذاري و نقشآفرينيِ او در عرصۀ ملّي بستگي دارد، در دستور كار قرار گرفت.
براي تحقق اين هدف مي‌بايست چند رويكرد اصلي مورد توجه قرار مي‌گرفت كه گام نخست توجه به تنوع عرصههاي فعاليت نخبگاني (و نه فقط علم) است.
از سوي ديگر بنياد تلاش كرد با پرهيز از برچسبزني به اجتماعات نخبگاني، يكي از آفتهاي جدّي در اين حوزه را از بين ببرد و نظريه «توانمنديبرتر، مسؤوليت بيشتر» و «خدمت بيشتر، ارزش والاتر» را در اجتماع نخبگاني نهادينه كند.
يكي از نكات مهم در برنامهريزيهاي بنياد ملّي، توجه به نقش حاكميتي اين نهاد از يك‌سو و لزوم همكاري و هماهنگي با دستگاههاي ذيربط ملّي از سوي ديگر است به همين دليل اين نهاد تلاش براي همافزايي ميان دستگاهي را در اولويت كاري خود قرار داد و تلاش كرد تا اولاً نقش خود را به عنوان نهادي «سياستگذار، راهبر و ناظر» در سطح ملّي ارتقا دهد و از «تصدّي‌گري» در امور اجرايي بپرهيزد و ثانياً در طراحي برنامه هاي ملّي، از توانمندي ساير دستگاه ها مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزرات بهداشت و دانشگاهها بهره مند شود.
مسئله اول در حوزه نخبگاني، ضعف نظام شناسايي برگزيدگان درحوزه‌هاي مختلف بود كه استقرار نظام شناسايي اجتماعات نخبگاني از طريق تنوع‌بخشي در تعريف سطوح، حوزه‌هاي فعاليتهاي نخبگاني و روش‌هاي شناسايي آنان و همچنين بازنگري و بازتعريف ضوابط و مقررات مربوط به فرايندهاي شناسايي، جذب و پشتيباني از اجتماعهاي نخبگاني در دستگاه‌ها مسؤول تا حد قابل قبولي برطرف شد.
شناسايي و پشتيباني از دانش‌آموزان در قالب اجراي طرح شهاب (شناسايي و هدايت استعدادهاي برتر) در هشت حوزه استعدادي شامل استعداد اجتماعي، استعداد كلامي، استعداد علوم، استعداد حركتي، استعداد رياضي، استعداد هنري، استعداد فرهنگ ديني و استعداد فضايي، توجه به تفاوتهاي فردي و با رعايت اصل عدالت آموزشي و تربيتي در تمامي استان‌هاي كشور و همچنين توجه به ارتقاي سطح كيفي آموزش‌هاي مدرسه‌اي (در همه دوره‌هاي تحصيلي) به منظور پرورش خلاقيت، مهارت حل مسأله، آداب و مهارت‌هاي زندگي در دانش‌آموزان اقدام مهم بنياد ملي نخبگان در حوزه دانش‌آموزي است.
دانشجويان گروهي ديگر از جامعه هدف بنياد ملي نخبگان بودند كه در اين حوزه آييننامه «اعطاي جايزه‌هاي تحصيلي به دانشجويان صاحب استعداد برتر» به منظور هدايت هدفمند دانشجويان صاحب استعداد برتر در دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها و مراكز فناوري كشور و پشتيباني از فعاليتهاي نخبگاني آنان به تصويب و اجرا رسيد.
براساس اين آيين نامه، بنياد ملي نخبگان هرساله به تعدادي از دانشجويان صاحب استعداد برتر در صورت كسب امتياز از فعاليتهاي نخبگاني خود در مقاطع مختلف تحصيلي، جايزه‌هايي را در چهار بخش آموزش، پژوهش، فناوري و فرهنگ در سه مقطع كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري تخصصي به برگزيدگان دانشگاهي اعطا ميكند.
بر اساس مقررات جديد، جايزه‌هاي تحصيلي شامل «اعتبار توانمندي آموزشي»، «اعتبار ارتباطات علمي»، «اعتبار آموزش‌ياري/ پژوهش‌ياري/ فن‌ياري»، «اعتبار اجراي پايان‌نامه/ رساله»، «اعتبار توانمندي كارآفريني»، «اعتبار راتبه دانشجويي»، «هديه ازدواج»، «وديعه اجاره مسكن» و «اعتبار برنامه‌ها و سفرهاي زيارتي وگردشگري» است كه هرساله به برترين دانشجويان دانشگاهها اختصاص مي‌يابد.
افزايش تعداد مشمولان جايزه‌هاي تحصيلي به ويژه در دوره‌هاي تحصيلات تكميلي، تخصيص ظرفيت به دانشگاه‌هاي سراسركشور، ارائه خدمات موردنياز براي انجام فعاليتهاي فردي وگروهي، توسعه هسته‌هاي فعال دانشجويي، رصد رفتار و فعاليتهاي نخبگاني دانشجويان و همچنين ترويج فرهنگ كار و تلاش به جاي ايجاد توقع از جمله مهمترين رويكردهاي آييننامه مذكور است.
يكي از گروه‌هايي كه همواره بايد مورد توجه نظام نخبگاني قرار بگيرند، فارغ‌التحصيلان دانشگاهي هستند. آييننامه «شناسايي و پشتيباني از دانشآموختگان برتر دانشگاهي» در همين راستا با هدف ايجاد چارچوبي براي شناسايي برترين دانش‌آموختگانِ دانشگاهي و ايجاد تمهيدات لازم براي هدايت و به‌كارگيري آنان در اجتماع تخصصي مرتبط با دو محور «هدايت و تواناسازي» و «اشتغال و اثرگذاري» به تصويب رسيد و اجرايي شد.
بر اساس اين آييننامه، دانشآموختگان برترِ دانشگاهها مشمول تسهيلات مختلفي مشتمل بر استفاده از تسهيلات نظام وظيفه تخصصي، جايزه پسادكتري شهيد چمران، جذب در مؤسسههاي علمي، جذب در نهادهاي فناورانه، جذب در دستگاههاي اجرايي و نيز تسهيلات فرهنگي مي‌شوند.
«هدايت و تواناسازي» و «اشتغال و اثرگذاري» دانشآموختگان برتر در اجتماع تخصصي، حمايت از دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها و مراكز علمي براي استمرار نقش تربيتي خود براي دانشآموختگان، پررنگ كردن مجموعه فعاليتهاي نخبگاني دانشآموختگان دانشگاهي، استفاده بهينه از فرصت «خدمت نظام وظيفه» صاحبان استعداد برتر و نخبگان به منظور تمركز بر حل مسائل اصلي دستگاههاي مختلف با همكاري ستاد كل نيروهاي مسلّح مهمترين خروجي‌هاي نگاه جديد بنياد ملي نخبگان است.
يكي از جوامع مهم نخبگاني كشور استادان دانشگاه ها هستند كه بنياد در دور جديد اين قشر را نيز مورد توجه قرار داده است و آييننامه «شناسايي و پشتيباني از اعضاي هيئت‌علمي برگزيده دانشگاهي» به منظور شناسايي و حمايت از اعضاي هيئت‌علمي تلاشگر دانشگاهها، مؤسسات آموزشي عالي و پژوهشي و فناورانۀ كشوربه تصويب رسيد كه البته از ابتداي سال 1395 اجرايي مي‌شود.
بر اساس آييننامه مذكور، بنياد سالانه از ميان اعضاي هيئت علمي مؤسسههاي علمي كشور در دو سطح منطقهاي و ملّي و با در نظر گرفتن فعاليتهاي نخبگاني آنان در زمينههاي آموزش، پژوهش، فناوري، فرهنگ و خدمت، تعدادي را به عنوان «استاد سرآمد» و تعدادي را به عنوان «استاد شامخ» شناسايي كرده و ضمن تكريم از آنان، از فعاليتهاي نخبگاني آنها پشتيباني ميكند.
بر مبناي اين آييننامه، «كرسي آموزش»، «كرسي پژوهش»، «كرسي فناوري و نوآوري»، «كرسي فرهنگ و خدمت» و «كرسي استاد شامخ (جايزه علامه‌طباطبايي)» به برگزيدگان اعطا خواهد شد.
آييننامه «شناسايي و پشتيباني از برگزيدگان قرآني كشور» ديگر آييننامه بنياد ملي نخبگان بود كه با هدف شناسايي اجتماعات نخبگاني در زمينههاي مرتبط باگفتمان قرآني شامل حفظ ، قرائت، تفسير، تربيت منابع انساني، آموزش، پژوهش، تبليغ، فرهنگ‌سازي و ترويج قرآن و معارف اهل بيت عليهم‌السّلام خردادماه سال 94 به تصويب رسيد.
اين آييننامه كه به منظور ترويج فرهنگ انس با قرآن، معارف عترت عليهم‌السلام و اصول و ارزش‌هاي انقلاب اسلامي در بين اجتماع نخبگاني تدوين شده است، در مرحله اجرايي شدن قرار دارد.
تصويب آييننامه «شناسايي و پشتيباني از برگزيدگان ادبي كشور» ديگر اقدامي بود كه با هدف شناسايي اجتماعات نخبگاني در هر يك از حوزه‌هاي ادبي شامل شعر، داستان و تخصص‌هاي زباني و ادبي از جمله نويسندگي، ويرايش، آموزش زبان فارسي، ترجمه، زبان‌شناسي و پژوهش زباني و ادبي به تصويب رسيد.
بر اين اساس بنياد تلاش دارد تا با بهره‌مندي از توان دستگاههاي تخصصي مانند فرهنگستان زبان و ادب فارسي، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي و صاحبنظران حوزه ادبي، برگزيدگان را در هر يك از حوزه‌هاي ادبي در دو رده «مستعد برتر ادبي» و «سرآمد ادبي» شناسايي كند و به منظور تسهيلِ مسير فعاليتهاي نخبگاني آنان، تسهيلاتي را منظور زمينه‌سازي براي رشد مستعدان برتر ادبي و اثرگذاري و الگوسازي از سرآمدان ادبي اعطا كند.
شناسايي و پشتيباني از برگزيدگان حوزوي كشور ديگر رسالت بنياد ملي نخبگان است كه به دليل دستيابي به آن آييننامه «شناسايي و پشتيباني از برگزيدگان حوزوي كشور» به منظور شناسايي اجتماعات نخبگاني در حوزه‌هاي علميه كشور و با در نظر گرفتن فعاليتهاي نخبگاني آنان در ساحت‌هاي پنج گانه آموزش، پژوهش، اخلاق و تربيت، تبليغ و امور فرهنگي و مديريت به تصويب هيئت امنا رسيد.
آييننامه شناسايي و پشتيباني از برگزيدگان هنري كشور نيز با هدف شناسايي اجتماعات نخبگاني در گروه‌هاي هشت‌گانه هنري شامل هنرهاي نمايشي، تجسمي، سينمايي، موسيقي، سنتي، صنايع دستي، معماري و شهرسازي و هنرهاي چندرسانه‌اي به تصويب رسيده است كه از ابتداي سال 1395 اجرايي خواهد شد.
فقدان زيرساخت‌هاي پژوهشي مرتبط با نظام نخبگاني مسئله ديگري بود كه بنياد ملي نخبگان با آن دست به گريبان بود كه با رويكرد توسعه زيرساخت‌هاي پژوهشي و اطلاع‌رساني نخبگان و همچنين ايجاد و ساماندهي زيرساخت‌هاي پژوهشي به منظور تسهيل دسترسي آحاد اجتماع نخبگاني به دستاوردهاي مطالعاتي و پژوهشي كشور تلاش شد بخش زيادي از آن رفع شود.
پشتيباني از پايان‌نامه‌هاي دانشجويان در مقاطع تحصيلات تكميلي، ايجاد مركز اطلاعات و پايش فعاليتهاي نخبگاني و راه‌اندازي سامانه همگام ازجمله اقدامات اين حوزه بود.
علاوه بر آن برنامه‌ريزي براي ايجاد درگاه جامع هدف دستيابي به محيطي يكپارچه و جامع براي دسترسي به اطلاعات بنياد با توجه به سطوح كاربري مختلف متقاضيان، كارشناسان و مديران، تجميع همۀ وبگاه‌هاي موجود، چه در سطح بنياد ملّي و چه در سطح بنيادهاي استاني است كه با طراحي و پياده‌سازي اين درگاه، هر يك از وبگاه‌هاي استاني حكم «زيردرگاهي» از درگاه اصلي را خواهند داشت.
فقدان زيرساخت‌هاي ظهور و بروز خلاقيتهاي نخبگان در عرصۀ اقتصاد دانش بنيان نيز از مشكلات اساسي پيش روي بنياد ملي نخبگان بود كه تلاش شد با توجه به نقشآفريني نخبگان در اقتصاد دانشبنيان و همچنين برنامه‌ريزي كوتاه و بلندمدت براي توانمندسازي افراد و گروه‌هاي نخبه داراي توانمندي توليد محصولات و خدمات رقابتي و كيفي داخلي در حوزه‌هايي كه نياز كشور از محصولات خارجي تأمين مي‌شود، اين معضل نيز رفع شود.
آييننامه «شناسايي و پشتيباني از اختراع‌هاي برگزيده» ديگر اقدام در اين بخش بود كه با هدف توانمندسازي اختراع‌هاي برگزيده به منظور رسيدن به محصولي دانشبنيان، ايجاد بازار براي آنها و تكميل چرخه ملّي نوآوري و تبديل دارايي‌هاي فكري به ثروت از تصويب هيئت امناي بنياد گذشت.
بر اساس اين آييننامه، بنياد هرساله تعدادي از اختراع‌هاي عرضه شده را در سه سطح شناسايي و به منظور هدايت آنها، تسهيلات توانمندساز در قالب «جايزه نقدي» و «تسهيلات توانمندسازي» براي تحقق مواردي نظير ثبت بين‌المللي اختراع، تأسيس شركت دانش بنيان (نوپا)، آشنايي با فرايند سرمايه‌يابي و بازاريابي، تسهيل فرايند نمونه‌سازي (نيمه صنعتي) و شركت در نمايشگاه‌هاي داخلي و بين‌المللي اعطا ميكند.
برگزاري 10 دوره جشنواره «منطقهاي رويش»، بررسي بيش از 12 هزار اختراع در سراسركشور و شناسايي 220 طرح برگزيده براي تواناسازي صاحبان آنها از مهمترين نتايج اجراي ضوابط بنياد در اين زمينه است.
علاوه بر اين همكاري با نهادهاي تخصصي مانند پارك علمي و فناوري پرديس به منظور هدفمندكردن فرايند پشتيباني از صاحبان طرح و همچنين تخصيص بهينه منابع بنياد به طرح‌هاي داراي قابليت براي ورود به بازار از طريق طي مسيرِ طراحي‌شده، از جمله نتايج اجراي مقررات مربوطه در بنياد است.
اما شايد بتوان ضعف نظام شناسايي برگزيدگان در جشنواره‌ها و رقابت‌هاي نخبگاني را از مسائل مهم در حوزه نخبگاني دانست كه تلاش شد با توسعه و تنوع‌بخشي به جشنواره‌ها و رقابت‌ها در زمينه‌ها و سطوح مختلف و همچنين طراحي شاخص‌ها و معيارهاي لازم براي اعتباردهي، اعتبارسنجي و رتبه‌بندي جشنواره‌ها و رقابت‌هاي نخبگاني تا حد زيادي اين مسئله نيز رفع شود.
تصويب آييننامه «شناسايي رويدادهاي نخبگاني و پشتيباني از برگزيدگان آنها» با هدف شناسايي جشنواره‌ها، مسابقه‌ها و المپيادهاي رقابتي و پشتيباني از برگزيدگان آنها يكي از اقدامات اين حوزه به شمار مي آيد.
براساس اين آييننامه، بنياد هر ساله برگزيدگان هر رويداد را متناسب با موضوع رويداد و سطح آن پشتيباني ميكند. چنانچه نتيجه رويداد نخبگاني، گزينش طرح يا فعاليت نخبگانيِ خاصي باشد، پشتيباني از آن با هدف توسعه طرح برگزيده و در قالب تسهيلات توانمندسازي تجاري يا تسهيلات توسعه علمي و فناورانه صورت مي‌پذيرد.
چنانچه نتيجه رويداد نخبگاني، انتخاب فردي خاص بر اساس فعاليتهاي نخبگانيِ وي باشد، پشتيباني از طريق اعطاي تسهيلات «توانمندسازي و تأثيرگذاري فرد برگزيده» صورت مي پذيرد.
شناسايي و پشتيباني از برگزيدگان جشنواره‌هاي بين‌المللي فارابي، بين‌المللي خوارزمي، علوم پزشكي رازي و جوان خوارزمي طي چند سال گذشته از مهمترين نتايج اجراي ضوابط بنياد در اين زمينه است.
بر اساس آييننامه جديد، علاوه بر شناسايي و پشتيباني برگزيدگان رخدادهاي رقابتي، بنياد ملي نخبگان از برگزاري رويدادها نيز پشتيباني خواهد كرد.
علمي**1055**2017
تهران- ايرنا- بازبيني برنامه­ هاي بنياد ملّي نخبگان به منظور «نخبه شناسي»، «نخبه پروري»، «نخبه‌گزيني» و «نخبه‌گماري» و به تبع آن تغيير آيين‌نامه‌ها و حتي شيوه‌نامه حاكي از تغيير نگرش اين نهاد حكومتي به موضوع نخبگان است؛ نخبگاني كه قرار است در آينده‌اي نزديك سكاندار مديريت تحولات كشور باشند.
