به گزارش ايرنا سيد جهانگير غلامي 70 بهار عمر خود را در خريد و فروش عتيقه، اشياء قديمي و فرش هاي كهنه دست باف قديمي گذرانده است و در ميان فرش بافان و تجار فرش، فردي با تجربه شناخته مي شود.
او كه بعنوان خبره فرش و با نام سيد جهانگير خان شهرت دارد، براي سخن گفتن از فرش گروس از اعتبار زيادي برخوردار است.
او مي گويد: در نخستين سال هاي بين دو جنگ جهاني به ندرت قالي در اين ناحيه بافته مي شد؛ سپس در اواسط قرن بيستم اين صنعت به تدريج احياء شد. تا در سال 1310كه در حدود هزار دستگاه بافندگي در اين ناحيه مشغول كار بود و توليد سالانه آن به هزار تخته مي رسيد.
به گفته غلامي، پس از آغاز جنگ جهاني دوم، سانحه جنگ در اغلب مراكز قاليبافي اثر زيان بخش نداشت، زيرا تقاضا براي فرش در ميان پايتخت نشينان رو به افزايش بود.
او مي افزايد: متاسفانه بيجار از اين تقاضا سودي نبرد و قالي هاي سنگين و زمخت و درشت بافت آن مورد پسند مردمان پايتخت واقع نشد و بار ديگر ميزان قالي بافي در بيجار به مقدار زيادي تنزل يافت.
وي ادامه مي دهد: در قرن گذشته روسا و خوانين شرق كردستان كه اغلب ترك زبان بودند، برعكس اكثر قبايل ايراني، قالي هاي خود را همچون قالي هاي بيجار دو پوده مي بافند.
اين خبره فرش گروس خاطرنشان كرد: احتمال بسيار دارد كه خوانين ترك زبان شرق كردستان مانند عده اي از افراد خاندان افشار كه هنوز در شمال بيجار مالك چندين روستا هستند و از لحاظ تاريخي با افشار هاي كرمان نسبت دارند، براي كاخ ها و قصرهاي خود، به قالي هاي بزرگ و محكم نياز داشتند.
او مي افزايد: حال چگونه مي توانستند چنين فرش هايي تهيه كنند، آن وقت بود كه كارشان به ديار گروس و كار فرش بافان اين ديار رسيد.
اين فعال بازار فرش هاي قديمي و گرانبها ياد آوري كرد: وقتي اين نياز به بازار ديار گروس رسيد، مالكان بافندگان، دستور دادند فرش ها را به همان شيوه عشايري و با همان گره تركي و دو پوده پشمي تهيه شود.
او با اشاره به اينكه در واقع قالي بيجار مي تواند يكي از خويشاوندان دور قالي و يوشاك تركيه باشد، اظهار كرد: شانه زدن پودهاي پشمي كار دشواري بود بنابراين قالي بافان بيجار علاوه بر شانه سنگين كه از آهن و چوب ساخته شده بود ناگزير ابزار مخصوص ديگري براي اين منظور تهيه كردند و آن شئي شبيه يك پنجه آهني است كه 12 اينچ طول دارد.
به گفته غلامي، قاليبافان اين پنجه را در فواصل نزديك محكم روي پودها مي زنند تا در هر اينچ تعداد كافي از رديف هاي گره به دست آيد كه البته كاري خسته كننده ولي در عين حال ضروري است.
به نظر اين خبره محلي، قاليبافي ابتدا در ناحيه بيجار قديم يك حرفه روستايي بود و اهالي شهر هنوز تمايل لازم را بدست نياورده بودند تا از اين قالي استفاده كنند و نياز خود را در تجارت مي ديدند.
وي افزود: اما به مرور زمان كه بازار فرش رونق گرفت، خانوده هاي شهري نيز به سوي آن گرايش پيدا كردند و اكنون تعداد بافندگان شهري از روستايي بيشتر است.
او خاطرنشان كرد: تا سه دهه گذشته، هيچ نوع كارگاه سازمان يافته قاليبافي در شهر و يا روستاهاي بيجار يافت نمي شد، دستگاه هاي بافندگي قديمي و بدوي بود و اغلب تيرهاي اين دستگاه ها خميده و ناصاف بود كه علت كج شدن قالي هاي بيجار نيز تا حدي همين بود.
غلامي به تشريح وضعيت دار قالي اشاره نمود و افزود: به كاربردن پشم براي تار قالي علت عمده عدم توازن و تقارن به شمار مي رود، چرا كه پشم حالت فنري دارد و كشيدن آن بر دار به طور يكنواخت دشوار است و چنانچه كشش تارها يكنواخت نباشد قالي كج از آب در مي آيد.
غلامي گفت: طرح ها به نوع فرهنگ و آداب برخي روستاهاي خاص بستگي و ارتباط داشت و هنگامي كه مثلاً طرحي در يك روستا متداول مي شد، مردم فقط از همان يك طرح استفاده مي كردند.
وي افزود: براي آشنا ساختن روستائيان با طرح جديد ابتدا قسمتي را كه بايد تكرار شود بر روي تكه اي قالي به اندازه يك پادري كه به آن 'واگيره' مي گفتند، مي بافتند و آن را در اختيار قاليبافان مي گذاشتند تا از آن به عنوان الگو استفاده كند.
وي ادامه داد: با اين روش بازرگانان مي توانستند طرح هاي بهتر را در اندك مدتي رواج دهند و استفاده از روش جديدتر يعني نماياندن طرح بر روي كاغذ شطرنجي توزيع آن را ساده تر و آسانتر كرده است.
وقتي پاي قالي در ميان خانواده هاي شهر باز شد، صنعت و طرح هاي زيبا با راهنمايي بازرگانان و تجار رونق بيشتري يافت و به سرعت هنر، صنعت، تجربه همراه با مواد اوليه مرغوبتر به كمك همديگر آمدند.
فرش بافان هنرمند روستايي با همكاري صاحب هنران جديد شهر بيجار با بافتن فرش نفيس حسينيه شهر به سفارش يكي از بزرگان قبيله اي از قبايل سنتي منطقه گروس، يادگاري بي نظير عرضه نمودند.
تاريخ فرش بيجار گروس بسيار بيشتر از اين چند سطور حكايت دارد و اين توشه اي كوچك از كتاب قطور و خواندني فرش گروس بود، تا مشتاقان فرش، خود به تكميل ديگر مطالب آن كمك كنند.
اكثريت مردم شهرستان بيجار كه در شرق استان كردستان واقع شده است به زبان كُردي گروسي سخن مي گويند. تنها بخش كُراني (حسن آباد و روستاهاي اطراف آن) معمولا به زبان تركي تكلم مي كنند.
7350/6108
سنندج- ايرنا- هر از گاهي از زبان بافندگان بومي و مردم تعاريف زيادي از فرش بيجار شنيده مي شود؛ اما اين بار از زبان كسي كه در ميان بازار حضوري فعال داشته است تاريخ فرش بيجار را مي شنويم.
