هنرِ زیر پا مانده

تولید فرش همانند تولد کودک از جسم و روح انسان است که قد کشیدن فرش در مقابل بافنده، با تار و پود وجودش عجین می‌شود و روزی که بافنده محصول خود را برای عرضه به بازار می‌برد، گویی گوشه‌ایی از جان خود را می‌فروشد.

طی چندین دهه گذشته، قیمت گذاری‌های میلی بر روی هنر و دست رنج بافنده های فرش دستبافت بیجار گروس، موجب شده این هنر دست و ذوق هنرمندان این دیار، رفته رفته از دارچوب‌ها پر کشیده و به فراموش خانه، کوچ کند.

فرش بیجار در کنار قدمت تاریخی خود به علت کیفیت، طرح، رنگ به فرش آهنگی مشهور است اما بدلیل عدم توجه کافی بیش از هر هنر دیگری با مشکل مواجه شده و اکنون برای برون رفت از مشکلات نیازمند اجرای برنامه‌ای منسجم به منظور حمایت از هنرمندان این عرصه است.

کارآفرین و تولید کننده فرش دستبافت سنتی بیجار گروس از بی مهری ها و کارشناسی بی علم و آگاهی برخی در مورد این فرش گلایه کرد و گفت: قیمت گذاری ناعادلانه و از روی عدم آگاهی موجب شده میل و علاقه به فرشبافی در بافندگان کم شود.

سهراب جباریان روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: سال‌های کودکی و نوجوانی‌ام را در مغازه فرش فروشی پدرم سپری کردم و از نزدیک هنر و رنج بافنده‌هایی را می‌دیم که به ازای چند هزار تومان پول ناقابل به تاراج می‌رفت.

وی افزود: فرش‌هایی که در گذشته بافته شدند، بدون هدف و هدایت بوده در حالیکه باید برای آینده فرشبافی بیجار، دستور عملی و برنامه بلند مدت از سوی متولیان امور طراحی و اجرا شود تا رونق به این هنر دست مردمان گروس باز گردد.

جباریان ادامه داد: ایجاد یک کارگاه فرشبافی با گزینش زنان هنرمند و آشنا به فنون فرشبافی، طراحی و احیای دوباره نقشه‌های فرش و گلیم با نگاره‌های خاطره انگیزه اصیل گروسی، حمایت از بافندگان و رفع دغدغه ها و نیازهای اقتصادی آنها می‌تواند آینده این هنر را امیدی دوباره بخشد.

این کارآفرین تولید فرش افزود: اگر فرش به قیمت واقعی به فروش برود، هم دلگرمی برای بافنده دارد و هم می‌تواند در مخارج زندگی همیاری مطمئن برای خانواده به همراه داشته باشد چون فرشباف، یک هنرمند است که باید برای نمایش هنر و ذوق خود از بهترین مواد اولیه و ابزار ساخت بهره مند باشد.

وی اظهار داشت: نخ، دارچوب و نقشه فرش، لازمه و نیاز اولیه هنرنمایی بافنده برای نمایش آنچه که در ذهن دارد است و هر چه کیفیت این مواد و ابزار بالا باشد، می‌تواند در پایان کار او، رخ نمایی کرده و ارزش واقعی خود را به نمایش بگذارد.

این تولید کننده فرش که یک کارگاه فرشبافی در منطقه تازه آباد بیجار دایر کرده است، می‌گوید: دوران جوانی خود را صرف پیدا کردن بافنده‌های اصیلی کرده که در کنج خانه و در روستاهای دور افتاده یک دار قالی داشتند، و این روزها با حمایت، سفارش کار و طراحی‌های ما، این افراد به فرشبافی اشتغال دارند.

او می گوید: فرش ۲ مهندسی مهم و اساسی دارد، مهندسی تولید و فروش که رابطه مستقیم و حساسی با یکدیگر دارند، فرشی که تولید می‌شود باید از بازار فروش و مشتری مناسبی هم برخوردار باشد البته هنر فرشبافی، دارای مشکلات و موانع زیادی است که صبر و تحمل می خواهد و در ادامه عرضه به بازار و کشف قیمت مناسب، نیازمند تجربه است.

این تولید کننده فرش که آروزی تولید یک فرش ۲۴ متری را در ذهن دارد، اضافه کرد: از حدود سال ۷۴ تا ۹۴ به علت اشتغال به شغل دیگری، به صورت پاره وقت با فرش و مواد اولیه آن ارتباط داشتم ولی پس از بازنشستگی، تمام وقت و انرژی خود را صرف این هنر اصیل بیجار گروس کرده‌ام.

وی با بیان اینکه کمتر کسی در بیجار با نگاه تعصبی به اصالت فرش آهنین گروس وجود دارد، گفت: به شعاع ۲۵۰ کیلومتری از شهر بیجار، بیش از ۱۳۰ بافنده سنتی و حرفه ایی فرش با کارگاه ما ارتباط داشته و به فرشبافی اشتغال دارند.

جباریان با تشریح موانع و مشکلات زیادی برای رسیدن به این نقطه پشت سر گذاشته است، یادآور شد: با امید به آینده و رسیدن به آرزوهای‌ می‌توانیم با همت و تلاش به جلو گام برداریم که در همین راستا حمایت‌های مالی دولت در چند مرحله در قالب تسهیلات کمک حال‌مان شد.

وی با بیان اینکه تاکنون ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال تسهیلات ارزان قیمت دریافت کرده ایم،  اظهار داشت: تمام تسهیلات دریافتی را برای توسعه و حمایت از بافنده‌های فرش اصیل بیجاری هزینه کردیم البته کارگاه فعلی هم در آینده توسعه خواهد یافت.

این کارآفرین ادامه داد: تولید نخ خام، تهیه رنگ طبیعی، چله کشی، طراحی نقشه، تولید فرش و ساخت چارچوب در این کارگاه انجام می شود که از نظر کیفیت کار اطمینان خاطر بافندگان را جلب کرده است.

جباریان افزود: ظلم زیادی به فرش و طراحی نقش و نگارهای زیبای آن در بیجار شده که در تلاش هستیم با همت فرشبافان اصیل گروسی، فرش گذشته را به چالش بکشیم و فرش واقعی که حاصل هنر و ذوق هنرمندان این دیار است را به نمایش بگذاریم.

او با توضیح اینکه فرش متولد ذهن هنرمند است، تاکید کرد: تولید یک فرش همانند تولد انسان است، فرش در مقابل دیدگان بافنده رشد می‌کند و بزرگ می‌شود، فروش این پاره تن، برای هر بافنده‌ایی سخت و از سر ناچاری است.

این تولید کننده فرش می‌گوید: طی سال‌ها فرش در سایر شهرهای استان کردستان هم تولید و به نام فرش بیجار به بازار عرضه شده که ضمن تخریب اصالت فرش بیجار موجب رکود فروش این فرش هم شده است.

وی با بیان اینکه آرزو دارد روزی فرا رسد که در بیجار و موزه فرش، فرش آهنین گروس با تار و پود و رنگ طبیعی نمایش داده شود، اظهار داشت: با نمایش فرش دستباف بیجار در فضای مجازی، هم اکنون از کشورهای خارجی همچون هلند وآمریکا سفارش کار داریم.

جباریان یادآور شد: بافندگان این کارگاه همگی تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند و هر سال عیدی و سنوات به صورت کامل و براساس مقررات اداره کار به آنها پرداخت شده و یک روز تاخیر در پرداخت دستمزدها نداشته‌ایم ضمن اینکه بافندگانی که به این حرفه اشتغال دارند یا بد سرپرست و یا سرپرست خانوارند که به این شغل و درآمد نیاز واقعی دارند.

بیجار قطب تولید فرش اصیل است

رئیس اداره فرش بیجار نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بیجاری ها بیشترین اشتغال به تولید فرش را دارند و سایر مواد اولیه تولید این صنعت دست در این دیار وجود ندارد یا به میزان کافی در دسترس نیست.

داراب خاطری افزود: در کهن دیار گروس طراحی و رنگ رزی نخ و سایر مواد اولیه طرفدار ندارد و بافندگان برای تهیه این موارد نیازمند تولیدات سایر شهرهای استان هستند.

وی یادآور شد: تولید فرش دست بافت نیازمند هزینه بالایی است که همین موضوع باعث شده کیفیت فرش کاهش یابد و به تناسب درآمد حاصل از فروش آن هم صرفه زیادی نداشته باشد.

این مسوول با بیان اینکه بهای کافی به تولید فرش دستبافت از مواد اولیه طبیعی و سنتی در گذشته داده نشده است، تاکید کرد: اکنون سایر شهرهای استان و در تبریز مواد اولیه تولید فرش تهیه می‌شود که کیفیت مناسبی ندارند.

او گفت: در گذشته مادران و خواهران ما در پای دارچوب فرش و گلیم سختی بسیاری می‌کشیدند ولی بدلیل عدم ارزش گذاری واقعی توسط خریداران و هدر رفت دسترنج شان در ازای بهای اندک، امروز به فرزندان خود توصیه می‌کنند زیر بار فرشبافی و گلیم بافی نروند.

خاطری اضافه کرد: ورود تابلو فرش‌ها و گلیم‌های تزئینی کوچک موجب شده صنعت و بازار برزگ فرش اصیل بیجار توسط سایر شهرها و کشورهای دیگر مصادره شود.

وی افزود: اکنون حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر به صورت سنتی و اصیل فرشبافی را در این دیار زنده نگهداشته و امیدواریم با گسترش کارگاه‌های فرشبافی و ارزش گذاری واقعی آن توسط فروشندگان، به تعداد بافندگان و علاقه مندان این صنعت افزوده شود.

این مسوول با اشاره به اینکه اداره فرش بیجار با بافندگان فرش دستبافت قرارداد خرید تضینی تولید فرش تنظیم کرده است، گفت: بطور متوسط هر بافنده با همیاری اعضای خانواده در طول سال می تواند ۲ تخته فرش تولید کند و این اداره در قالب خرید تضمینی مبلغ مناسبی را به آنها بابت خرید فرش می‌پردازد.

او با تشریح اینکه تولید فرش در جهان یک صنعت مهم به شمار می رود، اظهار داشت: تولید فرش دستباف بیجار این روزها در کشور چین کپی شده و این ضمن ضربه زدن به اصالت فرش بیجار، موجب رکود بازار فروش این محصول در کشور و صادرات آن خواهد شد.

خاطری با اشاره به اینکه در شهر تبریز مردان بسیاری به حرفه فرشبافی اشتغال دارند ولی در بیجار بافندگان فرش زنان سرپرست یا بد سرپرست هستند،  یادآور شد: زنانی که به حرفه فرشبافی اشتغال دارند در کنار آن مجبورند به سایر وظایف خانه‌داری و تربیت فرزندان هم توجه داشته باشند.

این مسوول با بیان اینکه زنان بیجاری به صورت فصلی به فرشبافی اشتغال دارند، اضافه کرد: بافندگان فرش بیجار که در روستاها بیشتر به این هنر اشتغال دارند در فصول سرد سال که کارهای خارج از منزل کم است فرصت هنرنمایی روی دار قالی پیدا می‌کنند.

او گفت: بافندگان فرش بیجار بیشتر از روی نقشه‌های قدیمی و ذهنی کار می‌کنند و نقشه جدید و زیبا به تاجران سایر شهرهای استان عرضه می شود یعنی اینکه اصالت طراحی فرش بیجار نصیب دیگران می‌شود بطوریکه در نمایشگاه‌های فرش که در استان برگزار می‌شود، فرش بوکان با طرح و نقشه بیجار عرضه می‌شود که جای بسی تأمل دارد.

رئیس اداره فرش بیجار تاکید کرد: حمایت دولتی از فرشبافان کمتر شده و بیمه قالی بافان دارای شرایط و ضوابط سخت گیرانه‌ای است که موجب شده ریزش زیادی در حوزه اشتغال فرش داشته باشیم.

وی افزود: فرش‌هایی که توسط بافندگان طرف قرارداد اداره فرش بیجار تولید می‌شوند، دارای شناسنامه ملی با درج کلیه مشخصات شامل نام بافنده، محل بافت، مواد مصرفی و تاریخ تولید است و سپس به شرکت فرش ایران ارسال می‌شود.

۱۲۴۰ نفر در بیجار دارای کارت عضویت فرش بافی هستند

رییس اتحادیه فرش بافان بیجار هم در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: تعداد بیمه شدگان قالی بافی که دارای کارت عضویت اتحادیه باشند در این شهرستان یک هزار و ۲۴۰ نفر است.

اسدالله حاتم زاده با بیان اینکه در بیجار گروس با پیشینه تاریخی فرش آهنین تنها ۲ واحد صنفی رنگرزی دارای پروانه کسب دارد،  افزود: در شهرستان بیجار متقاضی تولید مواد اولیه فرش بافی همچون رشته رنگ رزی، کم است و فقط چهار نفر فعالیت دارند که آن هم به صورت سنتی و طبیعی در این حرفه مشغول هستند.

رییس اتحادیه فرش بافان بیجار یادآور شد: در شهرستان ۱۵ واحد کارگاه متمرکز در این حوزه فعالیت دارند و به صورت غیر متمرکز ۲۸ کارگاه در تولید فرش فعال هستند.

او با اشاره به اینکه تنها مجتمع تولیدی فرش دستبافت در بیجار به علت مشکلات اقتصادی غیر فعال شده است، یادآور شد: ورود فرش ماشینی و کاهش قدرت خرید مردم موجب شده متقاضیان فرش دستباف کم شوند.

موزه فرش بیجار محلی برای عرضه فرش آهنین بیجار

رئیس میراث فرهنگی،  گردشگری و صنایع دستی بیجار هم در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با احداث و بهره برداری از موزه فرش می‌توان اصالت و تاریخچه فرش بیجار را در کشور بار دیگر احیا کرد.

محمد مرادی گفت: موزه فرش بیجار برگفته از نقشه فرش اصل گروس در زمینی به مساحت ۱۱ هزار و ۹۱۲ متر مربع و چهار هزار و ۴۰۰ مترمربع زیربنا در منطقه محمودآباد احداث می‌شود که فاز اول آن در مرحله تکمیل فنوداسیون است.

وی افزود: پروژه موزه فرش بیجار تاکنون ۲۵ میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل فاز اول هزینه شده است و که تا پایان سال ۹۹ نیز حدود ۲ میلیارد ریال اعتبار جهت فاز دوم پروژه جذب خواهد شد.

او با بیان اینکه با برآورد اعتبار اولیه برای تکمیل این پروژه حدود ۱۷۰ میلیار ریال است، تاکید کرد: نمی‌توان زمان دقیقی را برای بهره برداری این پروژه عظیم بدلیل مشکل تامین اعتبارات اعلام کرد.

شهرستان ۸۹ هزار نفری بیجار در ۱۴۲ کیلومتری شرق شهر سنندج مرکز استان کردستان قرار دارد.