در اين گزارش كه در شماره دوشنبه ششم ارديبهشت 1395 به قلم فاطمه مرادزاده منتشر شده، آمده است: با به گل نشستن اولين لاشه نهنگ در سال 95 در سواحل جزيره قشم استان هرمزگان، دوباره موجي از نگراني در ميان دوستداران محيط‌زيست درخصوص ادامه روند مرگ‌ومير پستانداران دريايي همچون نهنگ و دلفين كه از جمله گونه‌هاي جانوري در خطر انقراض خليج‌فارس هستند، آغاز شد.
خبرگزاري‌هاي مختلف روز گذشته از مرگ يك نهنگ بزرگ ده متري در سواحل جزيره قشم خبر دادند؛ خبري كه بسرعت در شبكه‌هاي مجازي نيز انتشار يافت و روايتگر نگراني از باز شدن پرونده مرگ‌ومير اين گونه‌هاي در حال انقراض در اولين هفته‌هاي سال جديد بود.
آن طور كه مسئولان محيط‌زيست استان هرمزگان از جمله صادق رستمي، رئيس اداره حفاظت محيط‌زيست قشم به خبرگزاري صداوسيما گفتند: لاشه اين نهنگ ده متري در سواحل روستاي نقاشه در نزديك اسكله كندالو جزيره قشم به گل نشسته و ماموران يگان حفاظت محيط‌زيست شهرستان قشم طي گشتزني و پايش نوار ساحلي منطقه مذكور با اين لاشه مواجه شدند كه البته كاملا فاسد و تجزيه شده است.
به گفته رستمي، اين نهنگ كه به احتمال زياد از گونه برايد است، مدتي قبل به دلايل نامشخص در دريا تلف شده و توسط جريان و امواج در ساحل كندالو به گل نشسته است.
وي يادآور مي‌شود: اين گونه از نهنگ‌ها در آب‌هاي مناطق گرمسيري و نيمه‌گرمسيري (آب‌هاي داراي درجه حرارت 16 درجه سانتيگراد به بالا) و در اقيانوس‌هاي اطلس، آرام و هند و همچنين در بعضي از درياهاي نيمه بسته مثل خليج‌فارس و درياي سرخ ديده مي‌شوند و سرعت حركت آنها 25 كيلومتر در ساعت بوده و تا عمق 300 متري غوص مي‌كنند.
**علت مرگ؟
گرچه رستمي معتقد است با توجه به وضعيت لاشه امكان تعيين دقيق علت مرگ مقدور نيست، اما محمد غواصي، كارشناس مسئول محيط‌زيست دريايي سازمان منطقه آزاد قشم مي‌گويد كه بررسي‌هاي كارشناسي درخصوص شناسايي گونه و علت مرگ اين حيوان دريايي آغاز شده است هرچند به دليل فساد لاشه، تشخيص گونه و علت مرگ نهنگ، كار راحتي نخواهد بود.
وي يادآور مي‌شود كه براي دستيابي به اطلاعات دقيق در اين زمينه در حال مشاوره با پروفسور كنراد، مشاور بين‌المللي يونسكو در زمينه پستانداران دريايي و مشاور تخصصي محيط‌زيست دريايي سازمان منطقه آزاد قشم هستيم و در مرحله نخست اين تحقيقات، فرآيند نمونه‌برداري و عكسبرداري تخصصي از اين لاشه جهت شناسايي گونه و علت مرگ انجام شده است.
به عقيده وي، در اين مرحله نبايد شتاب‌زده تصميم‌گيري و اطلاع‌رساني كرد و اطلاعات دقيق در اين زمينه پس از بررسي‌هاي كارشناسي اعلام مي‌شود.
كارشناس مسئول محيط‌زيست دريايي سازمان منطقه آزاد قشم به كشف لاشه دو نهنگ ديگر طي چند ماه گذشته در سواحل استان هرمزگان اشاره و خاطرنشان مي‌كند كه تحقيقات براي دستيابي به اطلاعات دقيق درخصوص دلايل مرگ آنها نيز در حال انجام است كه اين تحقيقات مي‌تواند به روند پيشبرد تحقيقات لاشه جديد نيز كمك كند.
**عوامل انساني، مهم‌ترين عامل مرگ پستانداران دريايي كمياب
از آنجا كه فهميدن دليل دقيق مرگ اين نهنگ براي جلوگيري از اتفاقات مشابه ديگر بسيار حائزاهميت است، خبرنگار جام‌جم دليل مرگ اين گونه در حال انقراض را از طريق اداره حفاظت محيط‌زيست هرمزگان پيگيري كرد، هرچند افشين عسكري، رئيس دريايي اداره كل حفاظت محيط‌زيست هرمزگان نيز در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است كه تعيين دقيق دليل مرگ به علت فاسد و متلاشي شدن بيش از حد لاشه امكان‌پذير نيست.
وي البته مي‌افزايد: با تحقيقات در حال انجام فقط مي‌توان به اين تشخيص رسيد كه آيا نهنگ به بيماري خاصي مبتلا بوده و از پاي درآمده يا نه كه در صورت مبتلا نبودن به بيماري، مي‌توان به‌طور قاطع دليل مرگ را عوامل انساني همچون برخورد با شناورها يا خفه شدن به‌دليل گير افتادن در تورهاي صيادي اعلام كرد، اما اين‌كه دقيقا كدام يك از عوامل انساني عامل مرگ نهنگ بوده، قابل تشخيص نيست.
عسكري با اشاره به اين‌كه نهنگ حدود هفت تا هشت روز پيش فوت شده و لاشه آن روز جمعه (سوم ارديبهشت) به ساحل نقاشه بخش كندآلو رسيده است، تصريح مي‌كند: از آنجا كه تاكنون هيچ‌گونه بيماري خاصي در ميان پستانداران دريايي ما در آب‌هاي جنوب مشاهده نشده، مي‌توان از هم‌اكنون دليل مرگ را به عوامل انساني مربوط دانست.
اين مقام مسئول برخورد با پره كشتي‌هاي بزرگ صيادي و تجاري و همچنين شناورهاي كوچك تندرو، گير‌افتادن در تورهاي صيادان از جمله تورهاي غيرقانوني نامرئي و خفه شدن در تور، خفه شدن به‌دليل بلعيدن انواع زباله و پلاستيك، گم كردن مسير و برخورد با شناورها به‌دليل ايجاد اختلال در سيستم جهت‌يابي نهنگ به‌دليل انجام مانورهاي نظامي و تشعشعات زيردريايي‌ها و همچنين آلودگي‌هاي شيميايي و تغييرات آب و هوايي را از جمله دلايل عمده مرگ و مير پستانداران دريايي از جمله نهنگ و دلفين و همچنين لاك‌پشت‌هاي در معرض انقراض در آب‌هاي جنوبي كشورمان عنوان مي‌كند.
**نبود امكانات تشخيص را سخت مي‌كند
عسكري با اشاره به مرگ دو پستاندار ديگر طي ماه‌هاي گذشته در هرمزگان، دليل مرگ يكي را برخورد با شناور و دليل مرگ دومي را به علت متلاشي شدن لاشه نامعلوم عنوان كرده و مي‌گويد: از آنجا كه پستانداراني همچون نهنگ در اعماق دريا زيست مي‌كنند و مرگ و مير آنان در بسياري از اوقات دور از ساحل صورت مي‌گيرد و پس از چند روز لاشه آنان به ساحل مي‌رسد، تشخيص مرگ آنان نيز بسيار سخت است، زيرا به‌دليل نبود امكانات دريايي خاص، امكان پايش اعماق دريا و كشف اين اجساد براي ما وجود ندارد.
رئيس دريايي اداره كل حفاظت محيط‌زيست هرمزگان با اشاره به مرگ سالانه چند پستاندار دريايي در استان هرمزگان، تورهاي صيادي را يكي از مهم‌ترين دلايل عنوان مرگ آنها اعلام كرده و مي‌گويد: با اين‌كه تلاش‌هاي زيادي براي ممانعت صيادان از استفاده از تورهاي صيادي غيرقانوني همچون تورهاي نامرئي شده و صيد به روش تورهاي گوشگير و پرساين،انجام شده، اما متاسفانه از آنجا كه اولا تعداد اين صيادان زياد است و ثانيا مرزهاي ساحلي و جزيره‌هاي ما گسترده و نيروهاي يگان حفاظت شيلات و محيط‌زيست نيز بسيار اندك است، امكان پايش و حفاظت از آب‌هاي ساحلي ما براحتي ميسر نيست.
عسكري تاكيد مي‌كند: تمامي گونه‌هاي پستانداران دريايي موجود در خليج‌فارس و درياي عمان اعم از نهنگ‌ها و دلفين‌ها به‌عنوان گونه‌هاي تحت‌حمايت محسوب و به‌عنوان گونه‌هاي در معرض خطر انقراض جهاني معرفي شده‌اند و به منظور ادامه حيات به‌طور جدي نيازمند كمك هستند.
**جلوگيري از مرگ‌ومير پستانداران دريايي در آب‌هاي جنوب ايران
افشين عسگري، رئيس دريايي اداره كل حفاظت محيط‌زيست استان هرمزگان در گفت‌وگو با جام‌جم به تلاش‌هاي سازمان محيط‌زيست درخصوص حفاظت از گونه‌هاي در خطر انقراض آب‌هاي جنوب از جمله پستانداران دريايي و خزندگاني همچمون لاك‌پشت‌ها اشاره كرده و مي‌گويد: در اين راستا تفاهم‌نامه‌اي بين ابتكار، معاون رئيس‌جمهور و سازمان شيلات به امضا رسيده است كه براساس آن شيلات متعهد شده، صيادان را به استفاده از نوعي تور ماهيگيري مخصوص ترغيب كند كه اين تور به گونه‌اي طراحي شده كه نهنگ يا دلفين مي‌تواند پس از گير افتادن در تور، براحتي از آن خلاص شود.
از سوي ديگر كارگاه‌هاي متعددي در استان هرمزگان و ديگر استان‌هاي جنوبي برگزار شده يا درحال برگزاري است كه در اين كارگاه‌ها به صيادان آموزش‌هايي مبني بر حفاظت و نجات گونه زخمي شده و نيمه جان (در صورت مشاهده) و اطلاع سريع به يگان حفاظت شيلات و محيط زيست داده مي‌شود. مذاكراتي هم با وزارت دفاع صورت گرفته تا درصورت امكان مانورهاي خود را در نقاطي دورتر از آب‌هاي ساحلي انجام دهند يا در صورت مرگ‌ومير پستانداران، مبلغي را به عنوان خسارت پرداخت كنند تا براي محافظت بيشتر از گونه‌هاي دريايي هزينه شود كه البته مورد موافقت وزارت دفاع نيز قرار گرفته است.
*منبع: روزنامه جام جم
**گروه اطلاع رساني**9165**2002
تهران- ايرنا- روزنامه جام جم در صفحه ايران در گزارشي نگراني فعالان حوزه محيط زيست درباره انقراض نهنگ ها و دلفين هاي خليج فارس را منعكس كرد و در گفت و گو با كارشناسان و مسئولان حوزه محيط زيست به بررسي علت هاي مرگ و مير پستانداران دريايي پرداخت.
