آبیاری موضعی، الگوی بهینه در افزایش بهره وری آب و تولید محصول

آبیاری موضعی كه به نواری نیز شهرت دارد، الگوی بهینه در افزایش ضریب بهره وری آب و تولید محصول سالم است كه در زمره روش های جدید آبیاری نوین قطره ای قرار گرفته و می تواند به عنوان حلقه ای مهم از زنجیره تولید هدفمند در برنامه های اقتصاد مقاومتی دیده شود.
استان مركزی و شهرستان خمین با اقلیم خشك و نیمه خشك در سال های اخیر با پدیده كاهش نزولات جوی در مناطق مركزی مواجه شده است كه این مهم لزوم بازنگری جدی در راهبردهای حوزه كشاورزی، تغییر در الگوی كشت و اصلاحات بهره وری از منابع آب را ضروری كرده و ارتقاء بهره وری آب در این حوزه می تواند زمینه رشد اقتصادی، باروری ظرفیت های كشاورزی، اشتغالزایی پایدار، كاهش هزینه ها وافزایش دامنه تولید و سود برای شاغلان را رقم بزند.
افزایش بهره وری آب به عوامل و شاخص های مختلفی در فرایند تولید وابسته است كه روش آبیاری یكی ازآن هاست و در شرایطی كه محدودیت شدید منابع آبی وجود دارد، بهره گیری از شیوه آبیاری موضعی به عنوان راهكارمنطقی و علمی برای بهینه سازی مصرف آب حوزه كشاورزی در استان مركزی و خمین باید مورد نظر باشد.
استفاده از روش آبیاری موضعی یا تیپ، می تواند تا 95 درصد بهره وری بهینه آب را در كشاورزی ایجاد كند و در شرایطی كه معیشت بهره برداران كشاورزی با ممنوعه بودن دشت خمین و افت شدید آب های زیرزمینی در تنگنا و خطر است، اجرای این روش نه تنها مدیریت منابع آبی و پیشگیری از هدررفت آب را در پی دارد بلكه به دلیل طراحی خاص موجبات تولید بهترو محصول سالم و با كیفیت را نیز فراهم می كند.
در روش آبیاری نواری (نوار پهن)، آب مورد نیاز گیاه از طریق شبكه لوله‌ها در سطح مزرعه توزیع می شود و توسط وسایل خروجی، مستقیم در اختیار گیاه قرار می‌گیرد و فراهم بودن شرایط آبیاری موضعی كه پخش آهسته آب بر سطح یا زیر خاك به صورت قطرات مجزا، پیوسته، جریان باریك یا اسپری ریز را برای گیاه مهیا می كند، امكانی است كه رشد مناسب كشت را ایجاد كرده ضمن آنكه حجم بالای آب كه در روش غرقابی به هدرمی رفت نیز مدیریت می شود.
مدیر جهاد كشاورزی خمین در این خصوص گفت: استفاده از روش آبیاری نوین قطره ای موضعی، مصداق بارز بهره وری بهینه آب است چرا كه بهره بردار تنها به حدكفایت رشد از منابع آبی برداشت می كند و این مهم در شرایط بحرانی منابع آب این شهرستان اهمیت زیادی دارد.
احمد رضا جعفری افزود: استفاده از این روش نوین آبیاری باعث كاهش تراكم علف های هرز و حفظ محیط زیست می شود چرا كه در این روش آب مورد نیاز گیاه از طریق شبكه لوله‌ها به موضع كشت هدایتگری و توزیع می شود و حجم بالای آب كه زمینه رشد علف هرز را مهیا می كند در این روش به حداقل می رسد و بیماری های خاكزی و ریشه ای برای گیاه مهار می شود.
وی ادامه داد: بهره بردار كشاورزی مجبور است به منظور مبارزه با علف های هرز و بیماری های خاكزی كه از روش آبیاری غرقابی حاصل شده، از سموم شیمیائی ،باكتری كش ها و قارچ كش استفاده كند كه این مهم ضمن هزینه بری برای كشاورز با دامنه گسترده ای از آسیب های زیست محیطی همراه است كه اثرات آن تا سال ها در محیط باقی می ماند و بخشی از آن نیز با رسوب در محصول، كیفیت آن را تحت الشعاع قرار داده و سلامت مصرف كننده را به خطر می اندازد.
وی اظهاركرد: با شبكه آبیاری موضعی زمینه آبیاری یكنواخت برای همه بذرها های كاشته شده با تراكم محاسبه شده فراهم می شود و كیفیت در كاشت، كاهش هزینه ها و محصول مطلوب به دست می آید.
جعفری افزود: توسعه آبیاری موضعی و یا نواری در دستور كار وزارت جهاد كشاورزی است و این برنامه به صورت دوسالانه برای محصولات استراتژیك پیش بینی شده است.
وی بیان كرد: بر این اساس شناسایی مزارعی كه قابلیت اجرای این شیوه آبیاری را داشته باشند در دستور كار قرار می گیرد.
وی ادامه داد: در شهرستان خمین 150 هكتار از مزارع مستعد برای اجرای شیوه آبیاری نواری شناسایی شده و امسال در كاشت بهاره و پاییزه تجربه آبیاری به این شیوه كلید می خورد.
مدیر جهاد كشاورزی خمین افزود: در این مزارع محصولات استراتژیك گندم ،كلزا ،لوبیا ،ذرت علوفه ای و سیب زمینی كاشت می شود كه روش آبیاری آن ها موضعی خواهد بود.
وی بیان كرد: در استان مركزی در سال گذشته مزارع گندم در دلیجان و لوبیا در خمین با شیوه آبیاری موضعی تولید شد كه محصولات این مزارع كیفیت و سلامت بالایی داشتند.
كارشناس تاسیسات آبیاری نوین جهاد كشاورزی شهرستان خمین نیز گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی مزارعی كه با شیوه آبیاری نوین نواری محصول تولید كرده اند، تفاوت بارز در كیفیت تولید مشهود است و در كشت گندم 2.5 برابر و در كشت لوبیا 4.9 برابر افزایش محصول رخ داده است.
قاسم فراهانی افزود: اصلاح روش آبیاری، از بارانی به موضعی نیز منجر به افزایش بهره وری آب در محصولات بین 1.63 تا 1.94 برابر بوده است.
وی اظهاركرد: تجهیز مزارع كشاورزی به آبیاری موضعی از لحاظ اقتصاد آب توجیه پذیر است و در صورت نصب كنتور های حجمی و اعمال شیوه های مرتبط، تنها راه مقرون به صرفه بودن كشاورزی درشرایط خشكسالی، استفاده از روش آبیاری موضعی است.
وی افزود: از آنجا كه خشكسالی های اخیر باعث كاهش تراكم مزارع در شهرستان و افزایش پدیده بیابان زایی شده است، در شیوه آبیاری بارانی،حركت باد بر روی مزارع خشك و كشت نشده با گرم شدن بافت خاك و افزایش شدید تبخیر و تعرق و بادبردگی وبه تبع آن كاهش راندمان مزرعه همراه شده است كه آبیاری موضعی این مشكل را حل كرده است.
وی گفت: راندمان انتقال هم، مانند آبیاری بارانی 98 درصد است و می توان گفت كه با روش آبیاری موضعی بهره وری آب در كشت گندم 1.3 كیلوگرم در متر مكعب و برای كشت لوبیا 650 گرم در متر مكعب افزایش می یابد.
رئیس ایستگاه ملی تحقیقات لوبیای خمین نیز گفت: محصول لوبیا با روش آبیاری نوین نواری برای نخستین بار دراستان مركزی در سال گذشته در 11سطح هكتار از مزارع آزمایشی این ایستگاه اجرا شد.
عادل غدیری افزود: با اجرای این روش آبیاری، زمین زیر كشت محصول لوبیا دراین ایستگاه تحقیقاتی از سه هكتار به 11 هكتار افزایش یافت.
وی، افزایش عملكرد محصول لوبیا تا 360 كیلوگرم در هر هكتار، صرفه جویی 75 درصدی درآب كشاورزی و توسعه مزارع تا سه برابر، نیاز نداشتن به كارگر ماهر برای فرایند آبیاری، كاهش مصرف كود شیمیایی و تولید محصول سالم و با كیفیت و استفاده از زمین های شیب دار برای كاشت لوبیا را از مزایای استفاده از آبیاری نوین به روش جدید آبیاری موضعی عنوان كرد.
وی بیان كرد: آبیاری موضعی یا تیپ فقط با خیس شدن خاك پای بوته همراه است و این مهم از رشد گیاهان مزاحم و هرز جلوگیری می كند.
رئیس ایستگاه ملی تحقیقات لوبیای خمین ادامه داد: با استفاده از روش آبیاری نواری در مزارع لوبیا بیش از 9 هزار مترمكعب آب در هر هكتار صرفه جویی می شود ومی توان سطح زیر كشت را سه برابر كرد.
وی بیان كرد: تنش خشكسالی در كشور، كشت محصولات كشاورزی آب بری مثل لوبیا، با چالش هایی مواجه است كه می طلبد الگوی آبیاری نوین نواری در كنار استفاده از ارقام مقاوم به خشكی در دستور كار قرار بگیرد.
تا آخر برنامه پنجم توسعه باید بیش از 14 هزار هكتار از اراضی زراعی و باغی خمین زیر پوشش خدمات آبیاری نوین قرار می گرفت كه تاكنون هشت هزار هكتار از این سهمیه محقق شده و از این میزان، 250 هكتار آبیاری قطره ای در باغات و بقیه آبیاری بارانی در اراضی زراعی است.
بیش از 14 هزار خانواردر بخش كشاورزی خمین فعالیت دارند و مهمترین محصولات خمین گندم، جو ،لوبیا، پیاز، گیاهان زینتی و سیب زمینی است.
گزارش از افسانه آروند
7277/6199/6013/6012