در این یادداشت آمده است: مخالفان دولت فضای رسمی رسانه را كه قبضه كرده بودند، اندك اندك فعالیت خود را در فضای غیررسمی نیز جدی تر كرده‌اند.
دیگر خبری از حمله‌های هیجانی آنها در فضای مجازی نیست. یا بحثی را كلید نمی‌زنند یا اگر بزنند كاملا با برنامه و هدفمند پیش می‌روند. این افراد كه امروز به مخالفان دولت تدبیر و امید مشهورند، روزگاری كه همفكرانشان بر مسند قدرت بودند با توجه به اینكه اهمیت فضای رسمی رسانه را دریافته بودند اجازه عرض‌اندام به كسی غیر از خودشان نمی‌دادند؛ اما كم كم و با ظهور شبكه‌های اجتماعی نوین از اهمیت كار آنها كاسته شد. چرا كه با ظهور این شبكه‌ها و همچنین دسترسی آسان مردم به اخبار، گزارش‌ها و ... نحوه‌ی كسب اطلاعات مردم از رسانه‌ها وارد فاز جدیدی شد.
با ظهور شبكه‌های اجتماعی و استقبال مردم از این ابزارهای نوین رسانه‌ای، فضای غیررسمی رسانه نیز دارای اهمیتی بیش از پیش شد. فعالیت در این فضا، كمی متفاوت‌تر از فضای رسمی است. فضای غیررسمی رسانه به دلیل ماهیت و كاركردی كه دارد نوعی جسارت خاص به فعالان این عرصه می‌دهد. انسان، بی‌محابا در این فضا فعالیت می‌كند و همین مهم باعث شده كه فضای غیررسمی برای مخاطب جذاب تر از فضای رسمی باشد.
تكلیف وضعیت دولت در فضای رسمی رسانه كه مشخص است. نیك می‌دانیم كه فضای رسمی رسانه به نفع دولت نیست. خود دولت نیز در این فضا دارای ضعف‌های بزرگی است كه بارها و بارها در این خصوص به دولتمردان تذكر داده شده است؛ اما پس از گذشت سه سال و اندی از عمر دولت می‌بینیم كه در هنوز به روی همان پاشنه می‌چرخد. غفلت دولت در فضای رسمی رسانه به سمت فضای غیررسمی نیز كشیده شده است. این خلا كه در فضای رسانه‌ای ایجاد شده، باعث شده است كه فضا برای مخالفان دولت باز شود.
آنها با تشكیل اتاق فكر هم در فضای رسمی فعال هستند و هم در فضای غیررسمی عرض‌اندام می‌كنند. اگر اندك حمایت‌هایی هم از دولت می‌شود كه بعضا می‌بینیم در جامعه نیز بازتاب خوبی دارد توسط حامیان دولت و در فضای غیررسمی رخ می‌دهد. حامیان دولت یا بهتر بگوییم اصلاح‌طلبان با استفاده‌ی صحیح از ابزارهای نوین ارتباطی در این فضا نقش ناجی دولت را بازی می‌كنند؛ اما این كافی نیست و ما برای بهبود شرایط به رفع ضعف‌ها نیازمندیم.
دولت برای خروج از این ضعف رسانه‌ای خود باید چاره‌ای بیندیشد. با وجود اینكه به وفور در خصوص ضعف رسانه‌ای دولت بحث شده؛ اما بازهم این یك موضوع حل نشدنی نیست. برنامه ریزی صحیح و البته تغییر رویكرد دولتمردان در خصوص سیاست‌های رسانه‌ای خود، می‌تواند گره گشا باشد. برای بررسی بهتر موضوع و همچنین تشریح فضای غیررسمی رسانه با چند تن از مدرسان حوزه‌ی ارتباطات و فعالان رسانه‌ای به گفت و گو نشسته‌ایم. متن این گفت و گوها در ادامه می‌آید.
** سیاست و جامعه در حال تلگرامی شدن است
یك مدرس علوم ارتباطات، در تشریح فضای رسانه‌ای غیررسمی به خبرنگار آوای كرمانشاه گفت: فضای غیررسمی رسانه‌ای كه امروزه بیشتر به‌عنوان فضای شبكه‌های اجتماعی از آن یاد می‌شود در واقع محصول فناوری‌های نوین رسانه‌ای است كه عصر دوم رسانه‌ها و ارتباطات را به وجود آورده‌اند.
سید عرفان هاشمی افزود: این فضا با توجه به ساختار فناوری آن شرایطی را در اختیار عموم قرار داده است كه عده‌ای زیادی می‌توانند با یكدیگر گفت و گو كنند و همه شهروندان در فرآیند تولید، ویرایش و انتشار محتوا و پیام فعالیت كنشگرانه داشته باشند كه البته در این شرایط نظارت و سانسور به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد.
وی با اشاره به اینكه فضای غیررسمی رسانه‌ها، ارتباطات عمودی و از بالا به پایین را به ارتباطات افقی و دوسویه تبدیل كرده است در ادامه تصریح كرد: این مهم یكی از مصادیق شكل گیری حوزه عمومی و فضای گفت و گویی است كه در آن تمامی افراد بتوانند در مورد مسائل مختلف و بدون در نظر گرفتن جایگاهشان در اجتماع اظهارنظر كنند.
این مدرس دانشگاه افزود: با توجه به ارزان و قابل دسترس بودن رسانه‌های كوچك، غیررسمی و تعاملی در مقابل رسانه‌های بزرگ، رسمی و غیرتعاملی، امروزه در جامعه فضاهایی برای گفت و گو ایجاد شده كه در این میان یكی از این عرصه‌ها حوزه سیاست و انتخابات است.
وی با ذكر این نكته كه در جهان كنونی تقریباً تمامی حكومت‌ها و صاحبان قدرت به تأثیر و نقش‌آفرینی رسانه‌های كوچك و غیررسمی و ضریب نفوذ آن در بین افراد و جامعه پی برده‌اند در ادامه عنوان كرد: نمونه‌های بسیاری را در این زمینه می‌توان مثال زد.
از اتفاقات اخیر تركیه و نقش‌آفرینی شبكه‌های اجتماعی تا حوادث و اتفاقات گوناگون در نقاط مختلف جهان كه همگی متأثر از همین فضاهای غیررسمی رسانه‌ای هستند.
هاشمی اظهار داشت: این رسانه‌های كوچك و غیررسمی چنان موازی با رسانه‌های رسمی و بزرگ عمل می‌كنند كه در بسیاری از مواقع نیز جلوتر از رسانه‌های جریان اصلی بر جامعه و تحولات آن تأثیرگذار بوده‌اند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به عدم استفاده تبلیغی و خبری دولت از این نوع رسانه‌ها اشاره كرد و گفت: لازم است بیش از هر زمان دیگری به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های این رسانه‌ها توجه ویژه تری داشت. در انتخابات اخیر مجلس فضای مجازی و اپلیكیشن های پیام‌رسانی همچون تلگرام بار تبلیغات انتخابات را به دوش گرفتند و بخش عظیمی از كنشگری در این عرصه اتفاق افتاد و ارتباطات سیاسی «بی‌مكان» و «بی‌زمان» شكل گرفت كه برگرفته از زیست‌بوم ارتباطی كنشگران عرصه رسانه‌های جدید است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: امروزه شاهد تلگرامی شدن سیاست و جامعه هستیم و با توجه به فراگیری، اطلاع‌رسانی آسان و در دسترس بودن و با توجه به محدودیت‌های بالای استفاده از تلویزیون و رادیو، دولت می‌بایست بیش از پیش به حضور پررنگ‌تر در این فضا اهمیت دهد.
وی عنوان كرد: گروه‌های مخالف دولت نیز اهمیت این فضا را به خوبی درك كرده‌اند و به دنبال كمرنگ جلوه دادن دستاوردها هستند كه البته با به‌كارگیری تاكتیك‌ها و تكنیك‌های تبلیغاتی می‌توان بر آنان چیره شد.
هاشمی با اشاره به اینكه این فضا قدرت تكثیر بالایی دارد و مخاطب آن به صورت هدفمندتر انتخاب می‌گردد در دنباله ابزار داشت: این فضا می‌تواند قدرت اقناعی به مراتب بیشتری نسبت به رسانه‌های جریان اصلی داشته باشد كه با توجه به همین قابلیت می‌توان بیش از گذشته از این فضا بهره برد.
وی ادامه داد: در جامعه مخاطبان قابل توجهی هستند كه خوراك رسانه‌ای خود را از طریق رسانه‌های رسمی دریافت می‌كنند. البته بخش تلویزیون و رادیو از دست دولت خارج است؛ اما با ایجاد یكپارچگی و همگرایی در مطبوعات چاپی، این گروه از مخاطبان نیز مورد توجه قرار می‌گیرند.
وی افزود: البته بسیاری از اوقات همین مطبوعات چاپی خوراكی برای شبكه‌های اجتماعی و گفت و گوهای شكل گرفته حول آن می‌گردد.
هاشمی در پایان اظهار داشت: با توجه به كنشگری بالای شهروندان جامعه در عرصه تولید محتوا و پیام، هدفمند بودن مخاطبان، دسترسی راحت، ارزان بودن و تكثیر بالا و بسیاری از ظرفیت‌ها و امكانات رسانه‌های نوین ارتباطی غیررسمی، دولت می‌بایست بیش از گذشته در این عرصه حضور و فعالیت هدفمند و كارشناسانه داشته باشد تا بتواند درروند اقناع و متقاعدسازی به درستی گام بردارد.
**كار شبكه‌های اجتماعی هم یابی هموندان است
یك فعال رسانه‌ای در خصوص نگاه دولت تدبیر و امید به فضای مجازی گفت: دولت تدبیر و امید از زمانی كه در رأس كار قرار گرفت تأكید ویژه‌ای بر نقش فضای مجازی داشت. حتی می‌توان اهمیت دولت بر این فضاها را در كلام رییس جمهور و همچنین دولتمردان مشاهده كرد كه به طور صریح مخالفت خود با بحث فیلترینگ را بیان داشته‌اند.
فرزاد پورمرادی افزود: این نگاه ویژه‌ی دولت به فضای مجازی در حالی اتفاق افتاده كه در دولت قبل این نگاه وجود نداشت؛ دولتمردان قبلی اهمیت فضای رسمی و غیررسمی را درك كرده بودند؛ اما تمام سعی‌شان بر این بود كه نیروهای وابسته به جریان خودشان در این فضاها فعال باشند تا بهره‌برداری لازم را به نفع خود داشته باشند.
وی در ادامه با بیان این مطلب كه كار شبكه‌های اجتماعی هم یابی هموندان است، ابراز داشت: شبكه‌های اجتماعی در توانمندسازی جامعه مدنی نقش ویژه‌ای دارد؛ ما در انتخابات‌های سال 92 و هفتم اسفند 94 مشاهده كردیم كه مردم به واسطه‌ی فعالیت در شبكه‌های اجتماعی و فضای رسانه‌ای غیررسمی چگونه توانستند بر رقبا پیروز شوند؛ و این مهم نشانگر این است كه شبكه‌های اجتماعی در ایران منجر به هم یابی سیاسی شده است.
این فعال رسانه‌ای در ادامه در باره‌ی قدرت شبكه‌های اجتماعی در بازتاب مطالب گفت: شبكه‌های اجتماعی با توجه به كاركردی كه دارند توانسته‌اند بر نشریات غلبه كنند، به گونه‌ای كه بازتاب مطالب منتشر شده توسط ابزارهای نوین ارتباطی بیشتر از انتشار همان مطالب در نشریات است.
پورمرادی تصریح كرد: دولت باید ضمن اصلاح رویكرد رسانه‌ای خود در فضای رسمی، اهمیت بازوهای رسانه‌ای جدید را نیز دریابد و زیرمجموعه‌های خود را از اهمیت فضای رسانه‌ای غیررسمی آگاه سازد؛ هم‌اكنون حامیان دولت و كنشگران سیاسی و اجتماعی بسیار فعال‌تر از تیم رسانه‌ای دولت هستند و این فقط یك پیام را می‌رساند كه دولت باید رویكرد رسانه‌ای خود را تغییر دهد.
وی در ادامه با بیان این مطلب كه دولت در بسترسازی و ایجاد فضای مساعد برای استفاده‌ی همگان از شبكه‌های اجتماعی نقش قابل قبولی داشته است، عنوان كرد: گسترش نفوذ اینترنت در میان روستاییان نیز از دیگر اقدام های مثبت دولت در این زمینه می‌باشد.
پورمرادی با بیان این مطلب كه دولت باید برای بهبود وضعیت رسانه‌ای خود از توان نیروهای متخصص این حوزه بهره ببرد، افزود: غفلت از هر كدام از فضاهای رسمی و غیررسمی رسانه‌ای و همچنین كاركرد ابزارهای ارتباطی نوین ضمن ایجاد یاس در بین آحاد جامعه، باعث می‌شود كه مخالفان دولت آزادانه در این فضاها به بهره‌برداری سیاسی خود بپردازند.
این فعال رسانه‌ای در پایان گفت: كنشگران سیاسی و اجتماعی بدون هیچ چشمداشتی در حال فعالیت در فضای غیررسمی رسانه‌ای هستند و تنها خواست آنها از دولت این است كه آنها بتوانند بدون وجود نگاه امنیتی در فضای مجازی به فعالیت قانونی خود بپردازند.
** بازنگری در تركیب تیم رسانه‌ای دولت
یك كارشناس ارشد ارتباطات در خصوص دلیل ضعف رسانه‌ای دولت به خبرنگار آوای كرمانشاه گفت: افرادی كه مدیریت رسانه‌ای دولت را به عهده دارند، اعتقادی به این دولت ندارند و این عدم همراهی باعث می شود كه دولت این چنین در بخش رسانه‌ای آسیب ببیند.
دلیر محمدی افزود: غفلت دولت از فضای رسمی رسانه‌ای، كار را به جایی رسانده كه عمده فعالیت های دولت در فضای رسانه‌ای غیر رسمی توسط حامیان دولت به سمع و نظر مخاطبان می رسد كه این نیز یك آسیب جدی است؛ چرا كه در فضای غیر رسمی، منبع خبر مشخص نیست و این باعث می شود مخالفان دولت به راحتی بتوانند پردازش های لازم را روی اخبار انجام دهند و آنها را كم اثر كنند.
وی در ادامه با اشاره به كاركرد و تاثیرگذاری صدا و سیما گفت: بخش اعظم جامعه ما مخاطبان صدا و سیما هستند و به فضای رسانه‌ای غیر رسمی دسترسی ندارند. با توجه به اینكه صدا و سیما نیز با دولت تدبیر و امید مهربان نیست كار به جایی رسیده كه بخش عمده ای از مردم جامعه از اقدام های مثبت دولت بی خبر باشند.
محمدی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به كاركرد تلگرام در انتخابات هفتم اسفند تصریح كرد: محدودیت ها و شرایط خاص این انتخابات باعث شد كه دولت و حامیانش از فضای رسمی به فضای غیر رسمی (در اینجا تلگرام مدنظر می باشد) كوچ كنند و دیدیم كه این تغییر عملكرد باعث موفقیت حامیان دولت شد.
وی افزود: كوچ از فضای رسمی به فضای غیر رسمی همانند یك شوك بود و اثرگذاری مقطعی داشت و اگر دولت و حامیانش بخواهند از فضای رسمی رسانه‌ای غافل باشند و به روی فضای غیررسمی سرمایه گذاری كنند، خطای بزرگی را مرتكب شده اند.
این كارشناس ارشد ارتباطات در بخش دیگری از صحبت های خود با بیان اینكه خود رییس جمهور نیز ضعف تیم رسانه‌ای دولت را درك كرده است، عنوان كرد: رییس جمهور به واسطه ی شخصیت كاریزمایی كه دارد، خودش توانسته به عنوان یك رسانه قدرتمند فعالیت كند. وی در سفرهای استانی و همچنین در گفت و گوهای زنده تلویزیونی كه با مردم دارد شفاف و صریح با مردم سخن می گوید كه این یك اتفاق میمون و مبارك است.
وی در ادامه با بیان این مبحث كه مخالفان دولت به صورت هدفمند در فضای رسانه‌ای ظاهر می شوند، تصریح كرد: اگر نخبه های جامعه و حامیان دولت به یك همگرایی برسند، می توانند با بیان واقعیت ها پروژه های مخالفان دولت را خنثی كنند.
محمدی افزود: در اینجا دولت نیز باید از خبرگزاری های همراه و همسوی خود بخواهد كه در بازتاب دستاوردهای دولت بیش از گذشته كوشا باشند؛ این مهم با رایزنی و ارایه مشاوره های صحیح قابل دسترس است.
این كارشناس ارشد ارتباطات تصریح كرد: بازنگری در تركیب تیم رسانه‌ای دولت، استفاده از تجربیات اساتید مجرب رسانه‌ای، تغییر شكل و محتوای رسانه های رسمی از مواردی است كه می تواند ضعف رسانه‌ای دولت را در فضای رسمی پوشش دهد و شور و هیجان موجود در فضای غیر رسمی را به فضای رسمی منتقل كند.
محمدی در پایان گفت: فضاهای رسمی و غیررسمی رسانه‌ای هركدام كاركرد خاص خود را دارند؛ نمی‌توان بر روی یكی از این دو فضا سرمایه‌گذاری كرد و از دیگری غافل بود. این دو فضا به اشكال مختلف بر روی یكدیگر تأثیر دارند و این دولت است كه باید با برنامه‌ریزی صحیح، به‌طور هم‌زمان بهره‌ی لازم را از این فضاها كسب نماید.
8066
كرمانشاه- ایرنا- هفته نامه آوای كرمانشاه در شماره این هفته مطلبی را با عنوان 'فضای غیر رسمی رسانه، جولانگاه مخالفان دولت' به قلم علی پورداراب منتشر كرده است.
