امام حسن عسكری(ع)؛ منادی مكتب انتظار

امام حسن عسكری(ع) در 232 هجری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و در محضر امام هادی(ع) پدر بزرگوار خویش با بهترین صفت های انسانی و سیره ائمه معصومین(ع) آشنا شد و اینگونه در سال های بعد پیشوایی شیعیان را بر عهده گرفت. «هادی، خالص، زكی، سراج، تقی و عسكری» از جمله لقب های امام یازدهم شیعیان(ع) و «ابومحمد» كنیه ایشان است.

این امام همام، رسالت سنگین امامت را با شهادت امام دهم شیعیان(ع) در 254 هجری بر عهده گرفت. امام هادی(ع) درباره پیشوایی امام حسن عسكری(ع) می فرماید: «فرزندم ابو محمد، اصیل ترین چهره خاندان نبوت و استوارترین حجت(خدا) است. او بزرگِ فرزندانم و جانشین من است و امامت و احكام به سوی او بازمی گردد.»

خلیفه های بنی عباس كه همواره امامان معصوم(ع) را مانعی برای دستیابی به خواسته های نادرست خود می دانستند، از هیچ تلاشی برای ایجاد فشار و اختناق بر آنان دریغ نمی كردند و پیروان و اطرافیان آنان را نیز زیر نظر می گرفتند. این سخت گیری ها در دوره امام حسن عسكری(ع) بیش از پیش افزایش یافت به گونه ای كه این امام معصوم(ع) در دوره امامت شش ساله خویش متحمل رنج بسیاری از حكومت عباسیان شد.

روشنگری های امام یازدهم(ع) در میان مسلمانان و كوشش های ایشان برای گسترش دین اسلام و برقراری عدالت؛ كینه خلفای بنی عباس را بیشتر كرد و به همین دلیل چندین بار امام(ع) را زندانی كردند اما با وجود این اعمال دستگاه حكومت، امام حسن عسكری(ع) همواره با تدبیر و درایت در برابر حاكمان ظالم و مستبد می ایستاد و در آن شرایط سخت، وظیفه روشنگرانه خویش در بیداری مردم و آشنایی آنها با اسلام حقیقی را انجام می داد.

نظارت شدید حكومت بنی عباس بر ارتباط های امام حسن عسكری(ع) سبب شد تا دوستداران و پیروان ایشان به سختی بتوانند با امام(ع) ارتباط برقرار كنند. به همین منظور یازدهمین پیشوای شیعیان علاوه بر ارتباط پنهانی با شاگردان خویش، نمایندگانی را از شخصیت های برجسته جهان اسلام در شهرهای مختلف بر می گزید تا ارتباط خود را با پیروان و مسلمانان از این راه ادامه دهد.

سرانجام معتمد عباسی روشنگری های آن امام والامقام را برای اعتلای دین اسلام برنتافت و تصمیم به قتل ایشان گرفت و سرانجام امام حسن عسكری(ع) را در هشتم ربیع الاول 260 هجری مسموم كرد و به شهادت رساند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت امام حسن عسكری(ع) با «حجت الاسلام جلیل جعفرزاده» مدرس دانشگاه قم و نویسنده كتاب های دینی و مذهبی به گفت وگو پرداخت.

حجت الاسلام جعفرزاده درباره سال های كودكی امام یازدهم(ع)، گفت: امام حسن عسكری(ع) در مدینه پا به عرصه وجود گذاشت و علم و دانش را از محضر امام دهم(ع) آموخت و در دامن پر مهر مادرش كه از وی به نام های سلیل، حدیثه و سوسن یاد شده است، رشد و پرورش یافت. این امام همام(ع) در نوجوانی به همراه پدر خویش و به دستور متوكل عباسی رهسپار عراق شد و به زندگی در این دیار ادامه داد.

امام حسن عسكری(ع) با بهره گیری از دریای فضل و دانش امام هادی(ع) خود را برای عهده دار شدن رسالت امامت در آینده آماده ساخت و پس از شهادت پدر در 254 هجری، زمام پیشوایی شیعیان را در حكومت متوسل عباسی به دست گرفت و در سامرا و زیر نظر حكومتی مستبد، تلاش خویش را برای روشنگری مردم، تبیین دین اسلام و آیین پاك رسول اكرم(ص) به كار بست.

این مدرس دانشگاه اظهار داشت: امام(ع) تا زمان حكومت معتمد عباسی و شهادت خود در سامرا و در محله ای به نام عسكر به معنی لشكرگاه زندگی كرد. خلفای عباسی ایشان و پدر بزرگوارشان امام هادی(ع) را به این منطقه آورده بودند تا بهتر بتوانند آنها را كنترل كنند و زیر نظر داشته باشند. آن نواحی به دلیل نظارت شدید ماموران حكومت به صورت پادگان درآمده بود و به همین علت امام یازدهم(ع) به عسكری مشهور شد. این مراقبت ها آن چنان بود كه امام حسن عسكری (ع) هیچ گاه نتوانست به سفر حج برود و از سامرا خارج شود.

وی تربیت شاگردان برجسته را یكی از رسالت های مهم امام حسن عسكری(ع) در حفظ و شناساندن دین اسلام دانست و تصریح كرد: ایشان توانست با وجود نظارت شدید و سختگیری های حكومت، 200 شاگرد خاص را كه از سرزمین های مختلف در محضر آن بزرگوار حضور می یافتند، تربیت كند، افراد دانش آموخته ای كه بسیاری از آنان در شهرها و كشورهای خویش به ترویج دین اسلام پرداختند. آن طور كه در كتاب های تاریخی نقل شده است، برخی از آنها از شاگردان امام هادی(ع) بوده اند كه پس از شهادت امام دهم(ع) به ایشان پیوسته اند و چون امام یازدهم(ع) زیر نظر حكومت عباسی بود شاگردان خود را به شكل های گمنام و پنهانی پرورش می داد و «داوود بن قاسم بن اسحاق و احمد بن اسحاق قمی» از برجسته ترین آنها محسوب می شوند.

حجت الاسلام جعفرزاده در ادامه افزود: تربیت چنین افراد شایسته ای یك جنگ نرم به شمار می رود كه از دوره امام سجاد(ع) ایجاد شد و ایشان توانست افرادی عالم را با علم خویش پرورش دهد، مسیری كه به وسیله امامان معصوم پس از این امام معصوم(ع) پیش گرفته شد و امام یازدهم(ع) نیز با ادامه این راه به عنوان سنتی پسندیده یك حركت بزرگ علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به انجام رساند.

این مدرس دانشگاه از دیگر خدمت های آن امام همام را به جامعه شیعیان، مبارزه های روشنگرانه ایشان با فرقه های مذهبی دروغین اشاره كرد و گفت: در زمان امام حسن عسكری(ع) و پیش از ایشان نیز مذهب های دروغین زیادی ایجاد شده بودند كه تلاش داشتند مسلمانان را به گمراهی بكشانند اما هر یك از ائمه معصومین(ع) در دوره امامت خویش اجازه این كار را به آنان نمی دادند و با تبیین آخرین دین الهی كوشش خود را برای معرفی دین حق به مردم به كار بستند. پیشوای یازدهم شیعیان(ع) نیز در این راستا كوشش های فراوانی انجام داد و به وسیله شاگردان خویش مذهب جعفری را به مردم شناساند.

وی با اشاره به فراهم سازی شرایط غیبت امام زمان(عج) به وسیله امام یازدهم(ع)، یادآور شد: بحث غیبت حضرت مهدی(عج) از زمان پیامبراكرم(ص) مطرح شد و حدیث های زیادی از آن دوره تا هنگام تولد ایشان موجود است. بیشترین فعالیت برای فراهم آوردن زمینه غیبت امام دوازدهم(عج) در دوره امام هادی(ع) و امام حسن عسكری(ع) صورت پذیرفت. زندگی كردن این دو امام معصوم در تبعیدگاه باعث شد بسیاری از مردم نتوانند آنان را از نزدیك ببینند. این امر كمك بسیاری كرد تا مسلمانان حتی اگر امام خویش را نتوانند مشاهده كنند باز هم وجود ایشان را قبول داشته باشند. گاهی وقت ها نیز امام دهم و یازدهم(ع) با استفاده از ولایت تكوینی كه به وسیله خداوند متعال به ایشان داده شده بود، خود را در میان مردم غیب می كردند تا آنان با غیبت آشنا شوند و این امر را در هنگام غیبت امام زمان(عج) غیرممكن ندانند.

حجت الاسلام جعفرزاده با اشاره به تربیت و آموزش چهار نایب امام دوازدهم(عج) به وسیله امام هادی(ع) و پس از ایشان در محضر امام حسن عسكری(ع)، بیان داشت: این دو امام بزرگوار «ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری، ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی و ابوالحسن علی بن محمد سمری» را با آگاهی از غیبت امام عصر(عج) پرورش دادند تا در دوره غیبت بتوانند پاسخگوی پرسش های مردم درباره این امام همام(ع) باشند و به وسیله آنها ارتباط میان مردم و آخرین امام برقرار شود.

وی درباره سخت گیری های حكومت بر پیشوای یازدهم شیعیان(ع) گفت: فشارهای خلیفه های بنی عباس در دوره امامت امام حسن عسكری(ع) به دلیل قدرت یافتن شیعیان و آگاهی داشتن دشمن از مساله مهدویت بر این امام همام و پیروان ایشان هر روز بیشتر می شد زیرا از یك جهت آموزش های آن امام بزرگوار(ع) سبب شده بود كه مردم با آگاهی بیشتر از امور مسلمانان و شناخت ظلم و ستم بنی عباس هر روز با یكدیگر متحدتر شوند و به انسجام بیشتری دست یابند و از طرف دیگر عباسیان كه بر پایه روایت هایی معتبر در انتظار تولد آخرین امام بودند مراقبت های بیشتری را به عمل می آوردند تا اگر فرزند پسری در خانه ایشان تولد یافت او را از میان ببرند.

این مدرس دانشگاه در پایان گفت: سرانجام خلیفه عباسی كه روشنگری های امام یازدهم(ع) عرصه را بر وی تنگ كرده بود با طراحی یك نقشه امام(ع) را به شهادت رساند اما راه آن امام معصوم به وسیله پیشوای دوازدهم شیعیان(ع) ادامه یافت و روزی خواهد آمد كه بساط ظلم و جور به وسیله ایشان برچیده خواهد شد و صلح و عدالت در جهان برقرار می شود.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مرضیه دهقانی** انتشاردهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9165**2002**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها - پژوهشكده ها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران و جهان*