روزگاری نه چندان دور از هر كوی و برزن و در هر شهر و روستای استان صدای دف و آوای محلی فرشبافان بلند بود، فرشبافانی كه در كارگاههای كوچك و یا خانگی به خلق آثاری بدیع بر دار قالی مشغول بودند.
امروزه دیگر بافت فرش از رونق افتاده است، دیگر در خانه ها خبری از دار قالی نیست و كارگاهها هم تعدادشان به تعداد انگشتان دست رسیده است.
با وجود برنامه ریزی ها و تلاش هایی كه دست اندركاران برای رونق این صنعت انجام می دهند هنوز مسیر پر پیچ و خمی برای احیای فرش اردبیل در راه است.
بسیاری از كارشناسان صنعت فرش نبود متولی ، نبود بازار فروش در داخل ، از دست رفتن فرصت های صادرات فرش به خارج از كشور ، فقدان حمایت های كافی بیمه ای و مالی مناسب از فرشبافان را بخش كوچكی از مشكلات این صنعت در اردبیل ذكر می كنند ضمن اینكه تولید كنندگان و صادركنندگان فرش درسال های اخیر نتوانسته اند با تحولات و دگرگونی های این صنعت خود را تطبیق داده و مجبور به ترك صحنه تولید و رقابت شده اند.
** بازار فرش دستباف كوچك شده است
مدیرعامل كنسرسیوم صادراتی فرش اردبیل در باره مشكلات صنعت فرش استان به خبرنگار ایرنا گفت: بازار فرش نسبت به گذشته كوچك شده و لازم است تولیدكنندگان فرش دستبافت به سمت تولید فرش هنری و منحصر بفرد كه طرح ، نقشه ، رنگ و مصالح آن جذابیت ویژه ای داشته باشد سوق پیدا كنند.
حسین وثوقی ایرانی افزود: دلیل این امر آن است كه در حال حاضر فرش به معنای زیرانداز جایگاه خود را از دست داده و كالاهای مشابه و رقیب مثل موكت و پاركت جای فرش را بعنوان زیرانداز گرفته است و برای ورود به بازار رقابت باید تولید كنندگان به سمت تولید فرش هنری روی آورند.
وی با بیان اینكه بازار رقابت ما تولید فرش های هنری است، گفت: خوشبختانه فرش اردبیل از گنجینه بسیار غنی در طرح و نقشه برخوردار است اما احساس می شود در طراحی فرش باید تغییراتی ایجاد شود و تولید هم منطبق با علاقه مردم و بازارهای هدف باشد.
وثوقی با گلایه از مسوولان گفت: مركز فرش دستبافت در پایتخت متمركز شده اما غیر از یكسری كارهای رسانه ای ، در ارتباط با موضوع تولید و حمایت های مالی از تولیدكنندگان موفق عمل نكرده و عملكرد حمایتی این مركز از تولید كنندگان فرش دستبافت در مقایسه با شركت شهرك های صنعتی بسیار ضعیف است.
وی با اشاره به بهره مندن نشدن تولید كنندگان فرش دستبافت از تسهیلات ستاد تسهیل و رفع موانع تولید افزود: امسال از این محل 160 هزار میلیارد ریال تسهیلات به كارگاه ها و طرح های راكد در كشور اختصاص یافته كه ریالی از این تسهیلات به تولیدكنندگان فرش دست بافت اختصاص نیافته و دلیل این بی توجهی مربوط به كم كاری مركز فرش دستبافت تهران است.
وی در خصوص كاهش صادرات فرش دستبافت اردبیل نیز بیان كرد: میزان صادرات فرش دست بافت نسبت به سال قبل ثابت مانده اما در مقایسه با 20 سال گذشته كاهش چشمگیری داشته است.
وثوقی ایرانی اضافه كرد: محصولات فرش كشور به دلیل تورم انباشته شده سالیان گذشته از وضعیت مناسبی برخودار نیست بطوریكه میزان صادرات فرش از یك میلیارد و 500 میلیون دلار در دهه 70 به 200 میلیون دلار رسیده و نشانگر كاهش هفت برابری میزان صادرات فرش در ایران می باشد.
وی دلیل اصلی كاهش صادرات فرش را تورم سال های گذشته دانست و گفت: در برابر تورم ، تثبیت نرخ ارز هم باعث شد كه تولید كنندگان از بازارهای جهانی فاصله گرفته و رقبا جای آنها را بگیرند.
وی اضافه كرد: در دولت گذشته این اتفاق برای صادركنندگان فرش ایجاد شد و این امر باعث قطع ارتباط صادركنندگان با بازارهای جهانی شد.
** نابسامانی در حوزه فرش ایران مشهود است
سید حامد عاملی ، رییس سازمان صنعت ، معدن و تجارت استان اردبیل هم با بیان اینكه نابسامانی در حوزه فرش دستبافت ایرانی مشهود است، گفت: با وجود اهمیت این حوزه هنوز برنامه منسجمی برای فرش دستبافت به اجرا درنیامده و لازم است فرهنگ و سلیقه بازارهای هدف شناسایی شده و متناسب با آن تولید انجام شود.
عاملی قیمت تمام شده را یكی از موضوع های دانش بنیان در حوزه تولید دانست و افزود: فرش در واقع آمیختگی دو بخش فرهنگ و صنعت است و به همین دلیل از اهمیت ویژه برخوردار است.
رییس سازمان صنعت ، معدن و تجارت استان با اشاره به ضرورت برنامه ریزی برای راهیابی به بازار جهانی گفت: لازم است در خصوص فرش به خلق ثروت از هنر توجه ویژه شود.
او افزود: 32 هزار بافنده فرش در استان اردبیل شناسایی شده كه نیازمند برنامه و خدمات هستند و باید برنامه منسجمی برای رونق بازار تهیه شود.
** توجه به فرش در كشور كم است
رییس اتحادیه صنف تولیدكنندگان و بافندگان فرش دستباف استان اردبیل هم گفت: در سال های اخیر توجه به صنایع دستی در كشور كم رنگ شده و در این میان فرش نیر مورد نامهربانی قرار گرفته است.
مالك اژدرحسنی بیان كرد: یكی از مشكلات مهم تولید كنندگان فرش دستبافت از جمله در اردبیل نبود بازار مناسب می باشد و ضروری است كه تدابیری اساسی در این مورد اندیشیده شود.
** قطع بیمه فرشبافان، مشكل مضاعف صنعت فرش استان اردبیل
میر اعلا سیدی ، رییس اداره امور فرش و اشتغال اداره كل صنعت ، معدن و تجارت استان اردبیل نیز قطع بیمه تامین اجتماعی 50 درصد از فعالان در بخش فرشبافی تك بافت استان را از جمله مشكلات دیگر این صنعت ذكر می كند.
وی گفت: در حالی كه 12 هزار متقاضی بیمه فرشبافان به تامین اجتماعی معرفی شده اند ، اما بیمه آنها از سال 93 قطع شده و متقاضی جدیدی نیز تحت پوشش بیمه قرار نگرفته است.
سیدی افزود: 14 هزار متقاضی جدید فرشباف برای استفاده از مزایای بیمه فرشبافان در انتظار پذیرش تقاضای خود هستند.
** خوشه صنعتی فرش استان اردبیل و تلاش برای رفع موانع تولید و صادرات فرش
اسحاق رسولی ، عامل توسعه خوشه صنعتی فرش استان اردبیل نیز گفت: خوشه صنعتی فرش در استان فعال شده است ، هدف این خوشه اقدام كارشناسی و علمی در شناسایی عوامل ایجاد كننده وضعیت فعلی و مشكلات حوزه فرش و ارائه طریق برای رهایی از این وضعیت می باشد.
وی افزود: هم اكنون تولیدكنندگان داخلی فرش اردبیل توان رقابت در بازارهای جهانی را ندارند و موانع توسعه و نقاط فشار در خوشه صنعتی شناسایی شده است.
وی نقطه فشار در حوزه فرش اردبیل را بازاریابی دانست و گفت: امروزه فرش باید متناسب با نیاز مشتری تولید شود ، ضمن اینكه لازم است طرح‌های بومی استان نیز شناسایی و معرفی شوند.
او یكی از مشكلات موجود تولید كنندگان فرش دستبافت را نبود بازار داخلی و خارجی مناسب ذكر كرد و افزود: لازم است بازارهای هدف برای فرش اردبیل شناسایی و برای حضور مقتدر در آن برنامه ریزی صورت گیرد.
مدیر عامل كنسرسیوم فرش صادراتی استان اردبیل هم از مطالعات موضوع فروش و صادرات فرش دستبافت در استان اردبیل خبر داد و گفت: در خوشه دستبافت مطالعات مربوط به فروش ، صادرات و طراحی فرش انجام شده و تولیدكنندگان باید این موضوع را بیشتر مد نظر قرار دهند.
حسین وثوقی ایرانی بیان كرد: برای حل مشكل فروش فرش اردبیل ، كنسرسیوم صادراتی در استان تشكیل شده و از سرمایه گذاران خارجی ، هیات های تجاری ایتالیایی و آلمانی هم دعوت شده تا با قابلیت های فرش دستبافت اردبیل آشنا شوند.
وی افزود: علاوه بر این با هیات های تجاری مستقر در تهران برای آشنایی بیشتر با شیوه تولید ، فروش و صادرات فرش استان ارتباط برقرار شده است.
رییس اتحادیه فرش دستباف اردبیل نیز با اشاره به ضرورت حمایت مالی از قالیبافان استان گفت: با این هدف ارائه تسهیلات بانكی به 14 هزار قالیباف در نظر گرفته شده تا از این طریق بتوان از فعالان این بخش حمایت كرد.
مالك اژدرحسنی ضرورت آموزش قالیبافان و دست اندركاران صنعت فرش اردبیل را مورد تاكید قرار داد و اضافه كرد: نیاز است با برگزاری كلاس ها و كارگاه های آموزشی فعالان این صنعت بیشتر با شرایط نوین و ابعاد مختلف این صنعت از جمله طرح ها ، نقشه های جدید ، شیوه های تولید نوین فرش هنری و وضعیت بازار و رقبا آشنا شوند.
وی از برگزاری نخستین دوره آموزشی ارتقای مهارت قالیبافی برای بافندگان با تجربه و فعالان این رشته در 6 شهرستان استان اردبیل خبرداد و افزود: در این دوره آموزشی كه با شركت بیش از 200 بافنده فرش با تجربه برگزار شد شركت كنندگان با شیوه های جدید فرشبافی ، شناخت معایب فرش و چگونگی رفع آن ، حقوق اجتماعی فرشبافان ، نحوه استفاده از مزایای بیمه فرشبافی ، رعایت بهداشت محیط كار و نحوه بازاریابی فرش آشنا شدند.
اژدرحسنی اظهار كرد: اعتبار برگزاری این دوره های آموزشی از سوی مركز ملی فرش ایران تامین شده و سیاست این مركز گسترش دوره های آموزشی ارتقای مهارت قالیبافی در روستاهای استان است كه به زودی این امر محقق شده و فرشبافان روستایی نیز از مزایای دوره های آموزشی ارتقای مهارت بهره مند خواهند شد.
به هر حال احیای جایگاه از دست رفته فرش اردبیل نیازمند برنامه ریزی ، تلاش و همت جمعی همراه با كار كارشناسی دقیق بوده و می بایست تمامی اهالی مرتبط با این صنعت از دولت گرفته تا بخش خصوصی و مجامع علمی در این زمینه با هم تشریك مساعی كنند.
گزارش : یعقوب شاددل ** انتشار دهنده: سیفعلی موسی زاده
6016/7110
اردبیل- ایرنا - فرش دستبافت اردبیل به عنوان زیر شاخه ای از فرش نفیس آذربایجان با وجود سابقه درخشان خود همچنان در پیچ و خم مشكلات بوده و در برزخ ركود و رونق قرار دارد.
