علل و درمان دومین عامل نابینایی درجهان

به گزارش روز چهارشنبه گروه اخبار علمی ایرنا، به دلیل اهمیت این بیماری، شیوع بالا و احتمال نابینایی مبتلایان به آن، هشتم مارس مصادف با 18 اسفندماه از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان روز جهانی آب سیاه (گلوكوم) نامگذاری شده است تا به این طریق توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان كشورهای مختلف به اعمال روش های پیشگیرانه در این خصوص معطوف شود.
اختلال آب سیاه به دلیل اختلال در جریان خون اعصاب بینایی بوجود می‌آید و با مرور زمان پیشرفت می‌كند. این عارضه معمولا با افزایش فشار چشم مرتبط است. مطالعات نشان می‌دهد آب سیاه ریشه ژنتیكی دارد و ممكن است تا پایان عمر علامتی نداشته باشد. بر اثر افزایش فشار داخل چشم، اعصاب بینایی انتقال دهنده تصاویر به مغز آسیب می‌بینند و بینایی به مرور كاهش می‌یابد. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به نابینایی شود. معمولا بیماری درمراحل اولیه بدون علامت و درد است، بنابراین به افرادی كه در خانواده سابقه این بیماری را دارند و افراد میانسال و مسن توصیه می‌شود به طور دوره‌ای و حداقل سالی یك‌بار توسط چشم‌پزشك چكاپ شوند. علاوه بر سابقه خانوادگی، دیابت نیز یكی از مهمترین فاكتورهای خطر این عارضه است.

*** چه عواملی باعث بروز گلوكوم می‌شوند
آب سیاه زمانی اتفاق می افتد كه فشار مایع داخل چشم افزایش یابد و این مایع آن طور كه باید در چشم گردش ندارد. به طور طبیعی بین قرنیه و عدسی چشم مایعی به نام زلالیه وجود دارد كه از مویرگ‌ها ترشح می‌شود و تامین‌كننده مواد غذایی و اكسیژن برای عدسی و قرنیه است و از طرفی مواد زاید را از طریق خون دفع می‌كند. زلالیه همراه با زجاجیه فشار درونی چشم را ثابت نگه می‌دارد و شكل كروی چشم را حفظ می‌كند. در صورتی‌كه در تصفیه زلالیه اختلالی به‌وجود آید و مایع به همان سرعتی كه ترشح می‌شود بازجذب نشود، فشار چشم افزایش می‌یابد و عارضه آب‌سیاه رخ می‌دهد. علاوه بر عوامل ارثی، عفونت شدید چشم، مواد شیمیایی، بیماری‌های التهابی و انسداد عروق خونی داخل چشم نیز از عوامل غیر شایع آب سیاه هستند. بیماری آب سیاه معمولا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ اما ممكن است در یك چشم شدید‌تر باشد.

** انواع گلوكوم
- گلوكوم زاویه باز
این حالت شایع‌ترین نوع بیماریست. در این حالت مكانیسم بازجذب مایع زلالیه كاملا طبیعی است؛ ولی گردش مایع در چشم طبیعی نیست.
- گلوكوم زاویه بسته
شیوع این حالت در آسیا بیشتر از غرب است. در این حالت بازجذب مایع چشم به دلیل باریك بودن بیش از اندازه زاویه عنبیه و قرنیه به درستی صورت نمی‌گیرد. این حالت علاوه بر آب سیاه، می تواند منجر به دوربینی و آب مروارید شود.

**چه افرادی بیشتر در معرض آب سیاه قرار دارند
-افراد بالای 40 سال
-بیماران مبتلا به دیابت
افرادی كه در خانواده سابقه ابتلا به دیابت دارند
-استفاده از برخی داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون
-ضربه ناگهانی به چشم
-افرادی با دید ضعیف

*** مهمترین علایم گلوكوم چیست
-كاهش یا از دست دادن بینایی
-دیدن هاله در اطراف نور متمركز مانند چراغ
-قرمزی چشم
-چشم درد
-تهوع یا استفراغ

***آمار قابل تامل در مورد آب سیاه
- بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، گلوكوم دومین علت اصلی نابینایی در جهان است.
- بر اساس آمار، بیش از 60 میلیون نفر در سراسر جهان مشكوك به این عارضه هستند.
-گلوكوم زاویه باز رایج ترین شكل این بیماریست.
- بیش از سه میلیون نفر در آمریكا به این عارضه مبتلا هستند كه نیمی از آنان از مشكل خود بی اطلاعند.

** مصرف سبزیجاتی كه برگ پهن سبز رنگ دارند، احتمال ابتلا به آب سیاه را 30 درصد كاهش می دهد
این مطالعه كه به همت محققان دانشكده پزشكی هاروارد صورت گرفته نشان می دهد رژیم غذایی حاوی سبزیجات برگ پهن مانند كاهو و اسفناج، احتمال ابتلا به آب سیاه را 30 درصد كاهش می دهد. سبزیجات برگ پهن حاوی مقادیر بالای اكسید نیتریك هستند. اكسید نیتریك یك عامل مهم در تنظیم جریان خون چشم است. از طرفی، این سبزیجات حاوی دو آنتی اكسیدان قوی به نام های لوتئین و زیگزانتین هستند كه احتمال ابتلا به بیماری های مزمن چشم از قبیل گلوكوم، آب مروارید و انحطاط ماكولا را كاهش می دهند.
محققان توصیه می كنند در صورتی كه در خانواده سابقه بیماری آب سیاه وجود دارد، سبزیجاتی مانند اسفناج، كاهو، كرفس، كلم پیچ، كلم بروكلی، نخود فرنگی و جوانه كلم بروكسل، بیشتر مصرف شود. این مطالعه نشان می دهد نقش سبزیجات در بهبود بینایی، موثر تر از هویج است.

***** پیشرفت‌های اخیر در درمان گلوكوم
** اختراع یك لنز تماسی برای كنترل آب سیاه
آب سیاه معمولا با معاینات رایج چشم پزشكی تشخیص داده می شود. معمولا این معاینات قادر به بررسی شرایط لحظه‌ای چشم هستند؛ در صورتیكه در مورد بیماران مبتلا به آب سیاه، فشار چشم در شب افزایش می یابد كه امكان بررسی آن وجود ندارد.
محققان مركز پزشكی دانشگاه كلمبیا در نیویورك برای حل این مشكل، موفق به ساخت یك لنز تماسی هوشمند شده اند كه شامل چند حسگر است و فشار چشم را به طور 24 ساعته نظارت می كند. این لنز تماسی كه Sensimed Triggerfish نام دارد، از سیلیكون ساخته شده و حسگرهای موجود در آن، هر گونه تغییر انحنا در سطح لنز را تشخیص می دهند. تغییر انحنای لنز یك شاخص مهم از فشار چشم است. زمانی كه انحنای لنز تغییر می كند، سیگنال های الكتریكی به یك آنتن بی سیم ارسال می شوند و سپس از طریق یك ضبط به پزشك بلوتوث می شوند و با استفاده از آن می توان پیشرفت بیماری را پیش بینی كرد.

** تشخیص آب سیاه در مراحل اولیه امكان‌پذیر است
محققان بیمارستان مونت سینای در نیویورك و دانشكده پزشكی دانشگاه راتگرز در نیوجرسی با استفاده از آنژیوگرافی به روش OCT موفق به تشخیص بیماری در مراحل اولیه شدند. آنژیوگرافی OCT یك سیستم تصویربرداری پیشرفته است كه حركت سلول های قرمز خون در رگ های خونی را تشخیص می هد. این روش جدید برخلاف روش‌های سنتی نیازی به تزریق نشانگرهای رنگی ندارد.
این مطالعه با بررسی 92 بیمار 50 سال به بالا نشان می دهد بیماران مبتلا به آب سیاه، جریان خون ضعیفی دارند. از طرفی این مطالعات نشان می دهد بسته به نوع بیماری، رگ های خونی این بیماران اختلال دارد.
تصاویر تهیه شده با استفاده از آنژیوگرافی OCT، به یك نرم افزار تخصصی ارسال می شود تا اطلاعات مربوط به وضعیت چشم و عروق خونی تجزیه و تحلیل شود.
همزمان با توسعه این روش جدید تصویربرداری، محققان دانشگاه استنفورد موفق به ساخت دارویی شده اند كه در چشم قرار می گیرد و فعالیت و رشد اعصاب بینایی را تحریك می كند.
محققان معتقدند تركیب این دو روش، درمان آب سیاه را متحول خواهد كرد.

**روش‌های تركیبی پروتئینی و ژن درمانی در درمان نابینایی موثر است
محققان با تركیب چند پروتئین و داروهای سركوب كننده ژن، یك داروی تركیبی تولید كرده اند كه به رشد مجدد سلول های عصبی بینایی كمك می كند و قادر به درمان آب سیاه، ترمیم سلول های بینایی آسیب دیده و انواع نابینایی است.
برای آزمایش اولیه، محققان از این داروی مسدود كننده كانال اعصاب در موش ها استفاده كردند تا سیگنال های فرستاده شده از چشم به مغز تحریك شود. سپس مجموعه ای از ژن های موش كه سبب برقراری ارتباط بین مغز و اعصاب بینایی میشد را حذف كردند. این فرآیند سبب تولید مجدد رشته های عصبی در موش های نابینا شد؛ به علاوه پوشش میلین اطراف سلول ها دست نخورده باقی مانده است.
مهمترین علت نابینایی، آسیب اعصابی است كه به شبكیه متصل می شوند. محققان بر این باورند كه با استفاده از روش های درمانی تركیبی پروتئینی با ژن درمانی می توان اختلالات بینایی و به ویژه گلوكوم را درمان كرد.
منابع:
سازمان جهانی بهداشت
نشریه تخصصی ساینس
پایگاه خبری مدیكال ساینس
پایگاه خبری گاردین
پایگاه خبری ساینس دیلی
**9259**1440
مترجم:سپیده كاشانی ** انتشاردهنده: معصومه گلشن