جلوگیری از کاهش بینایی ناشی از گلوکوم با ژن‌درمانی

به گزارش روز دوشنبه گروه دانشگاه و آموزش ایرنا از پایگاه خبری ساینس، آب سیاه (گلوکوم) یکی از مهمترین علل نابینایی در سراسر جهان است. بیماری آب سیاه به دلیل اختلال در جریان خون اعصاب بینایی بوجود می‌آید و با مرور زمان پیشرفت می‌کند. این عارضه معمولا با افزایش فشار چشم مرتبط است.

مطالعات گسترده‌ای در سراسر جهان برای درمان گلوکوم در جریان است و از این میان ژن‌درمانی موفق‌تر عمل کرده است. مطالعات محققان دانشکده پزشکی Icahn در نیویورک نشان می‌دهد فعال‌سازی مسیر CaMKII از آسیب سلول‌های شبکیه محافظت می‌کنند و می‌توانند راهکاری برای درمان گلوکوم باشند.

مسیر CaMKII فرآیندهای اصلی سلولی و عملکردهای کلیدی بدن را تنظیم می‌کند و عملکرد نوعی سلول در شبکیه به نام سلول‌های گانگلیونی که عامل اصل نابینایی در گلوکوم هستند، نیز به این مسیر وابسته است. برای کنترل مسیر CaMKII از یک نشانگر آنتی‌بادی استفاده می‌شود. زمانی که سلول‌های گانگلیونی شبکیه در معرض سموم یا تروما قرار بگیرند، سیگنالینگ مسیر CaMKII مختل می‌شود.

محققان با مداخله در فعال‌کردن مسیر CaMKII با استفاده از ژن‌درمانی، ‌قادر به محافظت از سلول‌های عصبی بینایی شده‌اند و نتایج در مدل‌های حیوانی کاملا موفقیت‌آمیز گزارش شده است و امید است به زودی برای درمان انسانی آب سیاه مورد استفاده قرار گیرد.

مطالعات نشان می‌دهد آب سیاه ریشه ژنتیکی دارد و ممکن است تا پایان عمر علامتی نداشته باشد. بر اثر افزایش فشار داخل چشم، اعصاب بینایی انتقال دهنده تصاویر به مغز آسیب می‌بینند و بینایی به مرور کاهش می‌یابد. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به نابینایی شود.

معمولا بیماری درمراحل اولیه بدون علامت و درد است، بنابراین به افرادی که در خانواده سابقه این بیماری را دارند و افراد میانسال و سالمند و بیماران مبتلا به دیابت توصیه می‌شود به طور دوره‌ای و حداقل سالی یک‌بار توسط چشم‌پزشک چکاپ شوند.

بر اساس آمار انجمن جهانی گلوکوم، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۴۰ میلادی، ۱۱۱.۸ میلیون نفر در سراسر جهان به این عارضه مبتلا شوند.

چه عواملی باعث بروز گلوکوم می‌شوند؟
آب سیاه زمانی اتفاق می افتد که فشار مایع داخل چشم افزایش یابد و این مایع آن طور که باید در چشم گردش نکنئ. به طور طبیعی بین قرنیه و عدسی چشم مایعی به نام زلالیه وجود دارد که از مویرگ‌ها ترشح می‌شود و تامین‌کننده مواد غذایی و اکسیژن برای عدسی و قرنیه است و از طرفی مواد زاید را از طریق خون دفع می‌کند. زلالیه همراه با زجاجیه فشار درونی چشم را ثابت نگه می‌دارد و شکل کروی چشم را حفظ می‌کند.

در صورتی‌ که در تصفیه زلالیه اختلالی به‌وجود آید و مایع به همان سرعتی که ترشح می‌شود بازجذب نشود، فشار چشم افزایش می‌یابد و عارضه آب‌سیاه رخ می‌دهد. علاوه بر عوامل ارثی، عفونت شدید چشم، مواد شیمیایی، بیماری‌های التهابی و انسداد عروق خونی داخل چشم نیز از عوامل غیر شایع آب سیاه هستند. بیماری آب سیاه معمولا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ اما ممکن است در یک چشم شدیدتر باشد.

انواع گلوکوم
- گلوکوم زاویه باز
این حالت شایع‌ترین نوع بیماریست. در این حالت مکانیسم بازجذب مایع زلالیه کاملا طبیعی است؛ ولی گردش مایع در چشم طبیعی نیست.
- گلوکوم زاویه بسته  
شیوع این حالت در آسیا بیشتر از غرب است. در این حالت بازجذب مایع چشم به دلیل باریک بودن بیش از اندازه زاویه عنبیه و قرنیه به درستی صورت نمی‌گیرد. این حالت علاوه بر آب سیاه، می تواند منجر به دوربینی و آب مروارید شود.

چه افرادی بیشتر در معرض آب سیاه قرار دارند؟
-افراد بالای ۴۰ سال
-بیماران مبتلا به دیابت
افرادی که در خانواده سابقه ابتلا به دیابت دارند
-استفاده از برخی داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون
-ضربه ناگهانی به چشم
-افرادی با دید ضعیف

 مهمترین علایم گلوکوم چیست؟
-کاهش یا از دست دادن بینایی
-دیدن هاله در اطراف نور متمرکز مانند چراغ
-قرمزی چشم
-چشم درد
-تهوع یا استفراغ

 نتایج این مطالعه در نشریه Cell منتشر شده است.