به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم و پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، به روال همیشه بسیاری از چهره های هنری - فرهنگی و سیاسی- اجتماعی وارد عرصه فعالیت سیاسی می شوند و در راستای آگاهی بخشی نسبت به نامزدها و گروه های سیاسی شركت كننده در انتخابات و افزایش مشاركت مردمی ایفای نقش می كنند.
انتخابات به عنوان مهمترین رویداد در فضای سیاسی- اجتماعی هر كشور به شمار می رود كه محل فعالیت و مشاركت همه قشرهای جامعه است. در این میان برخی با توجه به زمینه فعالیت و تخصص خود به عنوان صاحب نظر، كارشناس، امین یا ... پرچمدار می شوند و در امر انتخاب به مردم مشاوره و راهنمایی می دهند و برخی دیگر نیز با اعتماد به این افراد و به اصطلاح مرجع ها، تلاش می كنند خود را به دیدگاه ها، علاقه مندی یا سلیقه آنان نزدیك سازند. اگر چه انتخابات موضوعی است كه در آن بر استقلال رای تاكید می شود اما نمی توان نقش آگاهی بخشی گروه های مرجع را در آن نادیده گرفت.
گروه های مرجع شامل طبقه های گوناگونی همچون خانواده، هنرمندان، ورزشكاران، استادان دانشگاه، روحانیان، روشنفكران، معلمان و به طور كلی نخبگانی هستند كه در قالب گروه های نخستین و دومین در جامعه، به عنوان مرجع قرار می گیرند و به نوعی بر افكار، سلیقه و انتخاب های مردم تاثیر می گذارند.
با توجه به افزایش فعالیت ها و تلاش های سیاسی و اجتماعی گروه ها و چهره های شاخص در آستانه برگزاری هر انتخابات در ساختار سیاسی كشور، پرسش هایی در باره میزان و چگونگی اثرگذاری گروه های مرجع در مسیر انتخابات مطرح می شود. در این میان ابهام هایی همچون اینكه گروه های مرجع چگونه می توانند مردم را در انتخاب درست هدایت كنند؟ چرا گروه های مرجع، به حمایت از نامزد یا جریان سیاسی خاصی اقدام می كنند؟ چه عاملی باعث می شود گروه هایی بدون پیش زمینه فعالیت سیاسی در قالب گروه های مرجع، وارد عرصه های انتخاباتی شوند؟، مطرح است كه این گزارش پژوهشگر ایرنا در گفت و گو با كارشناسان به آن ها پاسخ می دهد.
** گروه مرجع بیش از یك رای دارد
این گونه برداشت می شود كه گروه های مرجع با ورود به عرصه فعالیت های مدنی اعم از سیاسی، فرهنگی، مردمی و صلح طلبانه، وجهه ویژه ای پیدا می كنند، به گونه ای كه به پشتوانه نفوذ و تاثیری كه میان مردم دارند، به حمایت از یك شخص یا جریان سیاسی و اجتماعی برمی خیزند و گاه نیز خواهان سهمی از امور به عنوان یك مدیر، نماینده مجلس و ... می شوند. چنانچه این سهم خواهی از روی تخصص، آگاهی و بینش سیاسی - اجتماعی صورت گیرد، بجا است اما گاهی این موضوع نه از روی بینش و تخصص سیاسی كه به پشتوانه اقبالی است كه جامعه در یك زمینه ویژه به آنان دارد؛ چنانكه در چند سال گذشته در كشور تجربه شد و همین موضوع زمینه ساز مشكل ها و مسایلی خواهد شد كه جبران آن برای جامعه، هزینه های بسیاری خواهد داشت.
در این خصوص ، «سعید معیدفر» جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران، گروه های مرجع را سرمایه های فكری، علمی و اجتماعی یك كشور می داند كه از درك ژرف تری نسبت به مسایل و آینده جامعه برخوردارند.
نقش نخبگان جامعه به عنوان مرجع هدایت فكری مردم بر هیچ كس پوشیده نیست. در عرصه های مهمی همچون انتخابات نیز این نقشِ هدایت گرانه، با توجه به دامنه وسیع نفوذ و تاثیرگذاری آنان پررنگ تر و موثرتر است.
معیدفر به پژوهشگر ایرنا گفت : ممكن است مردم خیلی از نامزدهای انتخاباتی را نشناسند و درك واقع بینانه ای از آنان نداشته باشند یا فرصت نكنند مواضع و دیدگاه های آنان را در موقعیت های مهم و حیاتی كشور رصد كنند، از این رو در امر انتخاب به افرادی كه تجربه و شناخت بهتری در سطح افكار عمومی دارند، اعتماد می كنند و از آنان كمك می گیرند.
این جامعه شناس می افزاید: در رویدادهای مهمی همچون انتخابات، هر گروهی به نخبگان و معتمدان خود مراجعه می كند و براساس نظر آنان دست به انتخاب می زند و این گونه نیست كه ما فكر كنیم در انتخابات همه یك رای دارند بلكه نخبگان و شخصیت ها و گروه های مرجع به دلیل دامنه نفوذ و تاثیرگذاری بیشتر، از بیش از یك رای برخوردارند.
نخبگان جامعه می توانند صلاح و فساد جامعه و مسایل و چشم انداز جامعه را به درستی تشخیص دهند و راه را از چاه بشناسند. آنان با ارایه معیارها، مردم را برای یك انتخاب شایسته هدایت می كنند.
اما چنانچه گفته شد، در جامعه گروه های مرجعی هستند كه بدون هیچ تخصص یا تجربه ای در مسایل سیاسی، نقش هدایتگری مردم را بر عهده می گیرند یا اینكه برای دراختیار گرفتن یك جایگاه سیاسی داوطلب می شوند و با اقبالی كه مردم به آنان نشان می دهند، انتخاب می شوند كه همین انتخاب های نابجا، هزینه های گزافی را بر جامعه وارد می كند.
به باور معیدفر، این مساله دامنگیر جوامع بدون حزب و سازوكار حزبی است و جامعه ما نیز از این امر جدا نیست. با اینكه سال ها است كه این كاستی بزرگ را در انتخابات شناخته ایم اما درصدد حل آن نبوده ایم و هر بار می بینیم افراد ناشناخته و كسانی كه شایستگی و تخصص لازم را ندارند در خلاء افراد معتمد یا نخبگان جامعه وارد این عرصه می شوند، به مجلس راه پیدا می كنند یا در مسند امور می نشینند.
این استاد دانشگاه با تاكید بر اینكه نباید مجلس، میدان آزمون و خطای افراد قرار گیرد، اظهار كرد : كسانی كه باید آزمون و خطای خود را در نهادهای مدنی، احزاب یا صنف های گوناگون نشان دهند در خلاء این بسترها، وارد مجلس می شوند. مردم یك جامعه، نباید هزینه های سنگین آزمون و خطای افرادی را به دوش بكشند كه شایستگی لازم را برای گرفتن كرسی های مجلس یا جایگاه های مدیریتی ندارند.
یكی از مهمترین بایسته های نمایندگی، داشتن پیشینه كار حزبی و سازوكارهای صنفی، گروهی و ... است؛ چراكه افراد تجربه های لازم را در گروه بندی ها و فعالیت های سیاسی، حزبی و مدنی به دست می آورند. با توجه به این، معیدفر با ابراز امیدواری به شكل گیری احزاب نیرومند و برگزاری انتخابات واقعی گفت: هنوز با انتخابات واقعی فاصله زیادی داریم. اینكه هركسی بدون حزب و فعالیت سیاسی خاصی بتواند داوطلب شود و خود را در معرض انتخاب شدن قرار دهد، نه مزیت، بلكه كاستی بزرگی است كه هزینه های آن را نیز پرداخته ایم. این مشكل ناشی از جامعه ای است كه بایسته های انتخابات درست را ندارد.
** گروه های مرجع، آگاهی بخش و روشنگر
داشتن پیشینه فعالیت سیاسی و سازوكار حزبی وگروهی برای نمایندگی و انتخاب نماینده، معیاری است كه بیشتر اندیشمندان سیاسی و اجتماعی برآن تاكید دارند اما نقش هدایتگری نخبگان و گروه های مرجع نیز موضوعی است كه نمی توان آن را نادیده گرفت.
گروه های مرجع به دلیل برخورداری از تجربه، تخصص، توانمندی و اقتدار معنوی و فكری، می توانند با رفتار، دیدگاه ها، مشاركت و مداخله در تعیین مسیر مردم بسیار موثر واقع شوند. مردم نیز در سایه الگو و نفوذ شخصیتِ گروه های مرجع حركت می كنند.
این موضوعی است كه «سیدیعقوب موسوی» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا درباره آن به پژوهشگر ایرنا گوید: سال 94 كه انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری در ایران برگزار شد، نقش گروه های مرجع در بسیج مردم، به ویژه جوانان برای یك امر عمومی به نام مشاركت مدنی، سیاسی یا مشاركت در یك امر حیاتی، انكارناپذیر بود.
به گفته وی نفوذ گروه های مرجع اگر به صورت معقول و هدایتگرانه باشد، می تواندمردم را از ابهام خارج و آنان را به مشاركت در انتخابات تشویق كند در این صورت است كه مردم از حالت انفعال و تماشاگر بودن صرف بودن خارج می شوند و آگاهانه درباره سرنوشت خود تصمیم می گیرند.
در عرصه فعالیت های مدنی به ویژه در سیاست و حوزه ای همچون انتخابات، نقش و نفوذ گروه های مرجع بیشتر به چشم می آید زیرا با توجه به پایگاه مردمی این گروه ها، افراد و جریان های سیاسی خواهان جلب حمایت آنان می شوند. اگر از زاویه دیگری بنگریم، گروه های مرجعی كه بدون پیشینه فعالیت و تخصص، وارد عرصه انتخابات می شوند به نوعی «لمپنیسم سیاسی» را به وجود می آورند كه برنامه ریزی ها را با مشكل روبرو می كند.
موسوی با تاكید بر اینكه، دقت شود از گروه های مرجع چه كسانی انتخاب می شوند، می گوید: انتخاب و روشنگری گروه های مرجع به شناخت و روشنگری جامعه كمك می كند. مردم به پیروی از گروه های مرجع، دست به انتخاب و مشاركت می زنند، اما پذیرش و به رسمیت شناختن گروه های مرجع، موجب نمی شود كه مردم احساس مسوولیت نكنند. هر فرد دارای استقلال رای است. گروه های مرجع، فقط نقش روشنگری را برای مردم بازی می كنند.
كوتاه سخن آنكه، گروه های مرجع، از میان طبقه ها و گروه های گوناگون اجتماعی شكل می گیرند و برای مردم نقش الگو و نماد را بازی می كنند. بهر ه گیری از نقش و نفوذ آنان در شرایطی كه دشمن خواهان كمترین مشاركت است، می تواند مردم را به شركت در انتخابات تشویق كند و خیر عمومی را برای همه گروه های جامعه رقم بزند.
**پژوهشم**3050**1601** خبرنگار : فاطمه دوله ** انتشاردهنده : شهناز حسنی
تهران-ایرنا- جهت دهی به افكار عمومی و نقش آگاهی بخش نخبگان و گروه های مرجع در انتخابات؛ موضوعی است كه كارشناسان در راستای افزایش مشاركت سیاسی شهروندان بر آن تاكید می كنند.
