ایمنی حمل و نقل؛ عامل مهمی در توسعه اقتصاد ملی

حمل و نقل از جمله بخش های زیربنایی اقتصاد به شمار می رود كه فرآیند توسعه اقتصادی را تحت تاثیر قرار می دهد و پایه مبادله های بازرگانی و كلید توسعه اقتصادی و اجتماعی است. از این رو بخش حمل و نقل را باید یكی از مؤلفه های اصلی در تشخیص جوامع رشد یافته دانست.

پیشرفت متوازن بخش حمل و نقل در تمامی شیوه ها و بهره برداری مناسب از آن به عنوان پیش نیاز توسعه بخش ها به افزایش امنیت ملی منجر می شود و زمینه ساز توسعه سیاسی و اجتماعی نیز خواهد شد. امروزه كشور‌های توسعه یافته دارای زیرساخت های مناسب حمل و نقل و به دنبال آن ایمنی در انواع عرصه های هوایی، جاده ای، دریایی و ریلی هستند كه نشان از توجه دولت‌ ها به حمل و نقل و اختصاص اعتبار كافی به آن دارد.

صنعت حمل ونقل در ایران نیز در دوره های مختلف با فراز و فرودهایی همراه و هدف اصلی آن، تلاش برای رسیدن به جایگاهی مطلوب بوده است. با توجه به موقعیت راهبردی كشور در منطقه، ایجاد نظام حمل و نقل كارآمد اهمیت ویژه ای دارد كه برای رسیدن به این جایگاه بایستی به امنیت در این صنعت توجه ویژه ای داشت.

رشد جمعیت، اشتغال و استقرار فعالیت های اقتصادی، خدمات و تسهیلات در نواحی مختلف باعث افزایش تقاضای جا به جایی می شود كه كشورمان با توسعه زیرساخت های فیزیكی در دهه های اخیر و كاربرد آنها در مدیریت حمل و نقل توانسته است ایمنی در این حوزه را تضمین كند. باید دانست سرمایه گذاری در ابزارهای امنیتی مناسب می تواند به صورت بالقوه منافع اقتصادی را به همراه آورد. از این رو امنیت را باید یكی از تقاضاهای مشتریان دانست. حفاظت از شبكه حمل و نقل به صورت پاك و سالم و با رویكرد پیشگیرانه در جهت كاهش جرم و خرابكاری این اطمینان را به جامعه می دهد كه این فضا به خوبی مدیریت شده و تحت نظارت و مراقبت است. از این رو ایمنی و امنیت را باید از ویژگی های بدیهی تمام شیوه های خدمات حمل و نقل عنوان كرد. با توجه به اهمیت این موضوع، شورای انقلاب فرهنگی، هفتم اردیبهشت را «روز ایمنی حمل و نقل» نامگذاری كرد و این روز از 1395 خورشیدی در تقویم رسمی كشور به ثبت رسید.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز ایمنی حمل و نقل با «بهمن عشقی» كارشناس حمل و نقل و مدیركل اسبق دفتر ایمنی و ترافیك سازمان راهداری به گفت وگو پرداخته است.

** حمل و نقل، شاه‌كلید توسعه اقتصاد
بهمن عشقی در ارتباط با وضعیت حمل و نقل در ایران گفت: كشورمان به لحاظ استقرار در محل اتصال قاره ای، پهناوری سرزمین و تعداد بالای كشورهای اطراف كه بیشتر هم به عنوان كشورهای صادر كننده مواد خام و دریافت كننده كالاهای مصرفی و سرمایه ای می توانند به عنوان نقاط جذاب سفر تلقی شوند، مزایای گسترده ای را در متن اقتصاد حمل و نقل خود جای داده است. بهره مندی از شبكه جاده ای و ریلی در كنار بندرهای اقیانوسی، دارا بودن منابع انرژی و سوخت ارزان نیز از دیگر نقاط قوت حمل و نقل ایران به شمار می رود. در كنار این مزایا با وجود نقاط مثبت منحصر به فرد، حمل و نقل در ایران متناسب با توانایی های بالقوه خود باید توسعه پیدا كند، این مهم می تواند از بخش های دیگر اقتصادی نیز مزیت زایی كند.

حمل و نقل، شاه‌كلید توسعه اقتصادی هر كشور است و می‌تواند برای بخش‌های اقتصادی مزیت‌بخشی و در صورت بهره برداری نادرست و نبود توسعه از آنها مزیت‌زدایی كند؛ یعنی اگر حمل و نقل را به عنوان یك صنعت از اقتصاد جدا كنیم تمام مزیت های آن از دست می رود. بنابراین كشورهای زیادی وجود دارد كه از ظرفیت های تولیدی زیادی برخوردار هستند اما به سبب اینكه نمی توانند در شرایط راهبردی، مناسبات تولیدی و حملی ونقلی خود را به خوبی تعریف كنند، این ظرفیت ها بی استفاده باقی می ماند. برای نمونه یك كشور ممكن است بتواند تولید نفت زیادی داشته باشد اما اگر نتواند آن را به خوبی جابه جا كند دیگر این ماده، ارزش چندانی در اقتصاد آن ندارد. بنابراین اقتصاد هیچ كشوری توسعه پیدا نمی كند مگر اینكه از حمل و نقلی كارآمد و كاربردی در آن استفاده شود.

**بهره وری؛ پلی میان عرضه و تقاضا در حمل و نقل
مدیركل اسبق دفتر ایمنی و ترافیك سازمان راهداری، ارتباط حمل و نقل با بهره وری را كلیدی و مهم دانست و اظهار داشت: در حمل و نقل باید بتوان تناسب درستی میان عرضه و تقاضا ایجاد كرد و یكی از عناصری كه می تواند در این تعادل موثر و مفید باشد بهره وری است؛ یعنی این مقوله می تواند سهم حمل و نقل در قیمت تمام شده كالا را كاهش دهد و آن را به عاملی برای ایجاد ثروت در جامعه تبدیل كند در صورتی كه حمل و نقل ناكارآمد هزینه تمام شده كالا را بالا می برد و سهم آن را در اقتصاد ملی كاهش می دهد. برای نمونه وقتی سوخت رایگان در اختیار راننده قرار می‌گیرد اما باز هم نرخ تمام شده حمل و نقل در مقایسه با دیگر اقتصادهای ملی جهان عددی بسیار بالاتر باشد، یعنی بهره‌وری به قدری در بخش حمل و نقل پایین است كه با سوخت رایگان هم جبران نمی‌شود و این یك معضل اساسی محسوب می شود.

**رتبه بالای شبكه و ساختارهای ایمنی حمل و نقل در ایران
وی در ارتباط با كیفیت ساختاری نظام حمل و نقل در كشور بیان داشت: شبكه و ساختارهای ایمنی حمل و نقل در ایران از جایگاه بالایی برخوردار است؛ یعنی از جاده ها و دیگر امكانات حمل و نقل به خوبی نگه داری می شود و در وضعیت مناسبی قرار دارد اما عامل انسانی نتوانسته است وظیفه خود را در حمل و نقل به خوبی ایفا كند؛ یعنی آن چیزی كه در جاده ها و خیابان ها به عنوان رفتار فرهنگی مشاهده می شود با متوسط شاخص های توسعه انسانی در كشور برابر و هماهنگ نیست زیرا ایران به لحاظ شاخصه های توسعه انسانی در شرایط مطلوبی به سر می برد. بنابراین مهمترین عامل را باید عامل انسانی دانست كه می تواند در تمام جنبه های حمل و نقل از هزینه تا امنیت تاثیرگذار باشد.

البته در ایران هزینه حمل و نقل در مقایسه با كشورهای توسعه یافته در قیمت تمام شده كالا، بالا است اما سهم حمل و نقل سیر نزولی دارد كه این امر خود دلیلی برای غیراقتصادی بودن آن به شمار می رود به معنای آن كه حمل و نقل ایجاد ثروت نمی كند و اگر در این كار موفق هم باشد به سبب عوامل حمل و نقل و بی ثباتی در بازار ثروت از این بخش خارج می شود و این امر بزرگترین مشكل حمل و نقل جاده ای در ایران است.

**انسان؛ مهمترین عامل ایجاد ایمنی در حمل و نقل
این كارشناس حمل و نقل ایمنی در حمل و نقل را موضوعی فرابخشی دانست و یادآور شد: حمل و نقل ایران در حوزه های مختلف بر عهده وزارت راه و شهرسازی قرار دارد اما موضوع ایمنی در آن به صورت كامل اجتماعی است؛ یعنی اینكه بخشی از لوازم ایمنی در حوزه سخت افزاری به وزارت راه و شهرسازی مربوط می شود. برای نمونه این وزارتخانه باید مقوله جاده سازی را بر پایه معیارهای فنی و مهندسی شده انجام دهد زیرا جاده عنصر ایمنی در حمل و نقل است. همچنین صنعت خودروسازی باید برای ساخت خودرو از استانداردهای جهانی در ساخت و ساز استفاده كند اما مهمترین و تاثیرگذارترین عامل در ایمنی عامل انسانی محسوب می شود كه اثر آن بیش از 70 درصد است.

دستگاه های مختلف نیز در ایمنی حمل و نقل اثرگذار هستند زیرا انسان به عنوان مهمترین عامل ایمنی در جامعه ای زندگی می كند كه تمام دستگاه ها در فرهنگ پذیری او موثر هستند. از این رو انسان باید فرهنگ ایمنی در حمل و نقل داشته باشد و این فرهنگ نیز در جامعه شكل می گیرد و تا زمانی كه در سیستم حمل و نقل و رانندگی در جامعه به جای فرهنگ تعامل، فرهنگ تقابل حاكم باشد نمی توان انتظار داشت كه ایمنی نیز رعایت شود.

**سازمان های مردم نهاد و نهادینه كننده فرهنگ ایمنی در حمل و نقل
عشقی در پایان گفت: اعمال قانون و جریمه ها در ایجاد ایمنی حمل و نقل جاده ای بی اثر نیست اما برابر آن چیزی كه به جریمه ها افزوده می شود، نمی تواند تصادف های جاده ای را كاهش دهد در صورتی كه اگر دولت می خواهد این مشكل را به صورت اساسی و ریشه ای حل كند باید مردم را وارد این مقوله كند؛ یعنی امنیت را در جامعه به عنوان مبحثی اساسی مطرح سازد تا خود مردم به آن توجه كنند و بدانند ایجاد فرهنگ ایمنی، نیاز به عزمی ملی دارد. همچنین سازمان های مردم نهاد در ایجاد این فرهنگ نقش مهم و تاثیرگذاری دارند؛ یعنی باید به این نهادها اجازه داد تا در حوزه ایمنی فعالیت كنند و موضوع ایمنی از شعار دولتمردان به شعار مردمی تبدیل شود تا افكار عمومی در جامعه به ایمنی به عنوان یك موضوع مهم و تاثیرگذار در حمل و نقل توجه داشته باشد در این صورت می توان انتظار داشت، این مساله به خودی خود در جامعه نهادینه شود. در كشورهای توسعه یافته و صنعتی به سبب اینكه مردم بیشتر از حاكمیت به ایمنی توجه می كنند توانسته اند آمار تصادف های جاده ای را به میزان بالایی كاهش دهند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**2002**9131