نیشخند چاه های غیرمجاز به چشمه های خشكیده خراسان شمالی

به گفته كشاورزان، افت منابع آب های زیرزمینی و خشك شدن رودخانه ها، چشمه ها، چاه ها و قنات ها امید كشاورزان و دامداران را برای امرار معاش در روستاها از بین برده است و درصورتی كه در این باره چاره نشود، مهاجرت روستاییان به شهرها، بیكاری كشاورزان، باغداران و دامداران را به همراه خواهد داشت.
هم اكنون در خراسان شمالی سه هزار حلقه چاه غیر مجاز و 2 هزار و 943 حلقه چاه مجاز وجود دارد كه حفر چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه ها هم اكنون به معضل جدی این استان تبدیل شده است.
خراسان شمالی در شرایط بحران كمبود آب و كاهش شدید منابع آب زیرزمینی قرار دارد كه حفر چاه های غیر مجاز برای تامین آب كشاورزی به این بحران دامن زده است.
خراسان شمالی از استان هایی است كه در چند سال اخیر با بحران كمبود آب روبه رو بوده و تنش آبی كشور معرفی شده و افت شدید آب های زیرزمینی، خشكی دشت ها و خشك شدن چاه های آب در مناطق مختلف استان از جمله مواردی است كه در اثر بحران آب به وجود آمده است.
عواملی چون برداشت بی اندازه از منابع آب زیر زمینی، كشت محصولات پر آب طلب، كشاورزی و آبیاری سنتی، افزایش جمعیت و توسعه استان و كاهش بارندگی ها و نزولات جوی در سال های اخیر موجب شدت بحران آب در استان شده است.
اما یكی از دلایل مهم در كاهش آب های زیرزمینی استان و بیلان منفی دشت های استان، برداشت بی رویه و بی حد و مرز از منابع آب زیر زمینی با حفر چاه های غیر مجاز برای كشاورزی است.
خشكسالی هر روز به گونه ای رخ نمایان می كند و چهره باغ ها و مزارع را در روستاها خسته تر می كند، مشكل كمبود آب سبب شده تا برخی از كشاورزان سراغ برداشت های غیرمجاز از آب های زیرزمینی بروند.
بر اساس اعلام شركت آب منطقه ای استان، حال و روز منابع آبی زیرزمینی استان خیلی خوب نیست و در این استان برداشت از برخی از دشت ها ممنوع شده و در سال 95، 280 چاه غیرمجاز در این استان پر شده است.

* نفس چشمه ها بریده است
یكی از اهالی روستای سارمران شهرستان اسفراین می گوید: نفس دشت های تشنه بند آمده است و چاه های غیرمجاز اكنون زمینه مرگ چشمه ها، رودخانه ها و قنات ها را در سرزمین هزاران چشمه رقم زده است.
یزدانی اظهار می دارد: برخی از كشاورزان به ناچار برای تامین آب مورد نیاز به حفر چاه های كشاورزی روی آورده اند و البته این اقدام غیرمجاز سبب گلایه سایر كشاورزان نیز شده است.
یكی از اهالی روستای دوین شهرستان شیروان می گوید: حفر چاه های غیرمجاز در این روستا آب چشمه ها را خشك كرده است.
محمد هاشمی اظهار می كند: در این منطقه چشمه ای همیشه جوشان داشتیم كه سرسبزی روستا در گرو آن بود اما با حفر چاه های متعدد این چشمه كه سال های سال همیشه پرآب بود خشكیده است.
به گفته وی از سه هزار هكتار زمین آبی كشاورزی و هزار هكتار باغ روستا چیزی جز بی محصولی نمانده و باغ های انگور و سیب كه در گذشته پر بار بودند، اكنون به تلی از خاك تبدیل شده است.
یكی دیگر از اهالی روستای دوین نیز می گوید: با وجود بی آبی امسال گندم و جویی در این روستا كشت نشد، تاكستان های این روستا خشكیده اند و دیگر اثری از كشمش دوین كه زمانی شهره منطقه بود به چشم نمی خورد.
یكی از روستاییان بجنورد نیز در خصوص كمبود آب در روستاها می گوید: مردم به خاطر كمبود آب راهی شهرها شده اند و روستا خالی از سكنه شده است.
محمد یزدانی اظهار می كند: مسئولان باید چاره برای چاه های غیرمجاز داشته باشند و با آن برخورد كنند.

*منابع آبی با تهدید روبه رو است
مدیر آب و خاك و امور مهندسی جهادكشاورزی خراسان شمالی در این باره می گوید: خشكسالی های پیاپی و برداشت های غیر مجاز از منابع زیر زمینی آب سبب شده است تا منابع آب كشاورزی این استان با تهدید روبه رو شود.
بهروز عربی اظهار می كند: البته تلاش داریم تا تمام توان را برای مدیریت آب ها در سطح مزارع و باغ های این استان به كار ببریم.
وی تصریح می كند: یكی از این مدیریت ها، توسعه سامانه های نوین آبیاری در مزارع و باغ ها است.
وی با بیان اینكه اكنون بسیاری از قنات های استان خشك شده است می افزاید: از 714 رشته قنات كه پیش از این در استان وجود داشت، تنها 600 رشته قنات آبدهی دارد و مابقی خشك شده است.

* اضافه برداشت از چاه های مجاز سه برابر برداشت از چاه های بدون پروانه است
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی می گوید: چاه های غیرمجاز كشاورزی سبب می شود تا میزان برداشت از منابع زیر زمینی بیشتر شود و سطح آب های زیرزمینی كاهش یابد.
سید ابراهیم علوی اظهار می كند: در این میان میزان برداشت های غیرمجاز از چاه های دارای پروانه نگران كننده تر است زیرا حجم بسیار زیادی از برداشت های غیرمجاز مربوط به اضافه برداشت از چاه های مجاز است.
وی تصریح می كند: در استان اضافه برداشت از چاه های مجاز سه برابر بیشتر از میزان برداشت از چاه های غیرمجاز است.
وی اظهار كرد: سالانه 37 میلیون مترمكعب آب از چاه های فاقد پروانه بهره برداری برداشت می شود اما میزان اضافه برداشت از چاه های مجاز در سال 103 میلیون متر مكعب می رسد.
علوی خاطرنشان می كند: جهاد كشاورزی تكلیف دارد اجرای طرح های نوین آبیاری را در زمین های كشاورزی توسعه دهد تا از میزان برداشت آب زیر زمینی كاسته شود.
مدیر عامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی می گوید: در سطح استان سه هزار حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده است كه به مرور باید پر و مسلوب المنفعه شوند اما در این باره با كمبود اعتبار روبه رو هستیم.
وی می افزاید: طی سال گذشته 280 حلقه چاه غیرمجاز در استان پر شده است كه این رقم با شمار چاه پر شده در سه سال گذشته برابری می كند.
علوی تاكید می كند: برای برخورد با حفر چاه های غیرمجاز و بدون پروانه با كمبود اعتبار روبه رو هستیم با این وجود در سال 95، بیش از برنامه هدفگذاری شده، عمل شده است.

* آبخوان های زیرزمینی استان 1.8 میلیارد متر مكعب كسری آب دارند
مدیر عامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی با اشاره به برداشت بی رویه از منابع آب طی چند دهه اخیر در این استان، اعلام كرد: آبخوان های زیرزمینی این استان در مجموع یك میلیارد 819 و میلیون متر مكعب كسری آب دارند.
علوی گفت: دشت اسفراین با 16 متر كاهش سطح آب طی دو دهه اخیر، بیشترین كاهش سطح را داشته و در مجموع با 936 میلیون متر مكعب كسری مواجه است.
وی وضیعت منابع آب زیرزمینی در دشت های استان را نگران كننده خواند و افزود: منابع آب زیرزمینی استان در دشت های اسفراین، جاجرم و صفی آباد به سمت شور شدن می رود.
به گفته مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی، روند اضافه برداشت بی‌رویه از آب های زیرزمینی استان تاكنون موجب شده است وزارت نیرو توسعه بهره‌برداری از هشت دشت از 11 دشت استان را ممنوع اعلام كند و وضعیت منابع آب زیرزمینی در سه دشت اسفراین، جاجرم و شیروان بحرانی است.
علوی با اشاره به آمار پایه منابع آب اشاره كرد و گفت: از ابتدای سال آبی جاری از مهرماه پارسال تاكنون به طور متوسط 174 میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است كه نسبت به سال آبی قبل، 100 میلیمتر كاهش دارد.
وی با اعلام اینكه كاهش بارندگی، موجب كاهش 22 درصدی آب وردی به مخازن سدهای استان شده است، گفت: مخازن سدهای استان در مجموع گنجایش ذخیره 250 میلیون متر مكعب را دارند اما در شرایط كنونی تنها 35 درصد از این مخازن پر است.
وی حجم بارندگی سالانه استان را 6 میلیارد و 500 میلیون متر مكعب ذكر كرد و افزود: بیش از 78 درصد آن یعنی حدود پنج میلیارد و 100 میلیون متر مكعب تبخیر می شود.
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان شمالی، حجم آب قابل برنامه ریزی استان را یك میلیارد و 400 میلیون متر مكعب اعلام كرد و گفت: 39 درصد این منابع زیرزمینی و 61 درصد نیز منابع آب سطحی استان را تشكیل می دهد. مهندس علوی گفت: 88 درصد منابع آب استان در بخش كشاورزی، چهار درصد در بخش صنعت و هشت درصد از این منابع نیز برای شرب و بهداشت استان استفاده می شود.

*اختصاص 180 میلیارد ریال برای آبیاری نوین كشاورزی
رئیس سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی درباره اجرای سامانه های نوین آبیاری در زمین های كشاورزی استان می گوید: 180 میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح های آبیاری نوین به بخش كشاورزی این استان اختصاص یافت.
عبدالله یوسفی اظهار می كند: این میزان اعتبار علاوه بر 600 میلیارد ریال اعتباری كه دولت برای طرح های آبیاری نوین این استان اختصاص داده بود، است.
وی با بیان اینكه در سال 95 اجرای سامانه آبیاری نوین در 6 هزار و 500 هكتار از مزارع آبی این استان را شروع شده است می افزاید: تا سال 96، 22 هزار هكتار از عرصه های مستعد زیر پوشش طرح قرار خواهند گرفت.
یوسفی می افزاید: طبق برنامه 57 درصد از اراضی مستعد اجرای طرح های آبیاری نوین زیر پوشش قرار خواهند گرفت.
وی می گوید: اجرای این طرح ها راندمان آب را از 42 درصد به 75 تا 90 درصد افزایش می دهد كه مشكل خشكسالی و بحران كمبود آب از این طریق برطرف می شود.
از مجموع زمین های آبی این استان در شرایط كنونی تنها 50 هزار هكتار استعداد لازم برای اجرای سامانه های نوین آبیاری قطره ای و بارانی را دارد و برای بقیه عملا نمی توان از این شیوه ها استفاده كرد.
هم اكنون 50 هزار هكتار از اراضی این استان مستعد آبیاری نوین است كه طبق برنامه باید تا پایان برنامه ششم توسعه به 100 درصد برسد.
با اجرای طرح های در دست اجرا 66 درصد اراضی مستعد آبیاری نوین زیر پوشش قرار می گیرند.
در قانون توزیع عادلانه آب، حفر چاه‌های بدون مجوز ممنوع است و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز نیز از مصادیق جرم محسوب می‌شود اما اكنون كشاورزی سنتی و شیوه سنتی آبیاری سبب شده تا میزان برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی بیشتر از میزان تغذیه آن باشد.
مطابق قانون توزیع عادلانه آب، هرگونه اتلاف، مصرف نامعقول و نادرست از منابع آب، از مصادیق جرم محسوب می‌شود اما تاكنون كمتر با این موارد برخورد شده این در حالی است كه استفاده سنتی و اتلاف آب نیز جرم محسوب می‌شود.
خراسان شمالی 344 هزار هكتار عرصه كشاورزی دارد كه سالانه بیش از دو میلیون و 500 هزار هكتار انواع محصول زراعی، باغی و دامی تولید می شود.
هم اكنون بیش از 80 هزار بهره برداری بخش كشاورزی در این عرصه فعالیت می كنند.
3007/ 7185/ 6042 خبرنگاران: ربابه صانعی، كبری علی آبادی** انتشاردهنده: سیدحسین قدسی