نگاهی به مزیت ها و معایب پروژه مدیریت چند منظوره در جنگل های هیركانی

به گزارش خبرنگار ایرنا ، جنگل های هیركانی (خزری ) در طول ساحل جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته های كوههای البرز واقع شده و از سال های گذشته تاكنون جوامع بی نظیر و متنوعی از گونه های ارزشمند گیاهی بومی در این عرصه ها مورد تهدید عوامل مختلف قرار گرفته اند.
بررسی ها نشان می دهد كه عواملی مانند چرای بی رویه دام، ‌برداشت غیرقانونی از منابع جنگلی، ساخت وساز ، تصرف غیرقانونی اراضی ، توسعه ناپایدار گردشگری و گسترش بی رویه كشاورزی خسارت های جبران ناپذیری در دهه های اخیر به این اكوسیستم ارزشمند در شمال كشور وارد كرده است.
كارشناسان با اشاره به مزیت های فراوان پروژه ملی مدیریت چند منظوره در جنگل های هیركانی یكی از راههای اساسی برای پیشگیری از عوامل تهدید زا و درپی آن رونق اقتصادی در شمال كشور همكاری همه جانبه مسئولان نهادهای ذیربط برای عملیاتی كردن این پروژه در این مناطق می دانند.
به اعتقاد انان رشد اقتصادی ، بهبود محیط زیست ، سلامت و آسایش افراد جامعه و كنترل تغییرات اقلیمی از جمله مزایای اجرای ان به شمار می رود.
جنگل های شمال كشور با ویژگی های فراون و تنوع زیستی ، چشم اندازهای آبی ، تعدیل اقلیم ، ترسیب كربن مامنی مناسب برای زیست انواع پرندگان و پستانداران است و چنین ظرفیتی می تواند فرصتی مناسب برای توسعه فعالیت های اقتصادی از جمله صنعت گردشگری ، طبیعت گردی و بوم گردی در این عرصه ها به شمارآید.
** معرفی پروژه مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی
پروژه مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی الگوی نوین مدیریت جنگل است كه مساحتی حدود 120 هزار هكتار از مجموع 1.94 میلیون هكتار از جنگل های شمال را در بر می گیرد كه حدود 30 هزار هكتار آن برای اجرای طرح های جنگلداری اجتماع محور اختصاص یافت.
این پروژه هم اكنون در قالب چهارحوزه به عنوان پایلوت در استان های گیلان ،‌ مازندران و گلستان در حال اجرا است و نكته مهم تر آنكه سند این پروژه در اردیبهشت ماه سال 92به امضای مشترك نمایندگان دولت جمهوری اسلامی ایران و سازمان ملل متحد رسیده است .
**اهداف و دستاوردهای پروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی
حفظ تنوع زیستی ،‌ یكپارچگی اكوسیستم و پایداری خدمات اكوسیستمی در سیمای جگل های هیركانی ، تغییر مدیریت وابسته به چوب به مدیریت چند منظوره جنگل ، توانمند سازی چارچوب مقرراتی و سیاست گذاری برای مدیریت چند منظوره جنگل ، ارتقای ظرفیت سازمان و پرسنلی برای اجرای رویكرد جدید مدیریت چند منظوره جنگل ، مدیریت جامع و چند منظوره جنگل با رویكرد جنگلداری اجتماعی محور از مهم ترین اهداف و دستاوردهای این پروژه در شمال كشور است .
معاون امور جنگل سازمان جنگل ها ومراتع و آبخیزداری دراین باره گفت :‌ بحران های زیست محیطی در سال های اخیر در كشور سبب شده تا مردم به دلیل بحران شدید آب از مناطق فلات مركزی به شمال ، جنوب زاگرس و شمال البرز مهاجرت كنند .
عباسعلی نوبخت افزود : بحث تنفس و حفظ جنگل های هیركانی از دیگر موضوعاتی است كه درسال های اخیر دركشور مطرح شده كه چنین مسائلی متاثر از بحران هایی است كه در كشور شاهد آن هستیم .
وی اظهار داشت : امروز امنیت زیستی كشور ، شاخه ای از امنیت ملی بوده كه متاسفانه مورد تهدید قرار گرفته است و برای رفع این بحران ها ایده های مناسب و راهكارهای اساسی در نظر گرفته شده كه مهم ترین آن ها اعمال پروژه ملی مدیریت چند منظوره در جنگل های هیركانی است.
این مسئول سازمان جنگل ها گفت :‌ این پروژه، این موضوع را به اثبات رسانده كه به هر اندازه بخشی نگر باشیم فاصله دستگاه ها بیشتر كه درپی آن ابعاد مختلف اكوسیستم های جنگلی از جمله در حوزه اجتماعی ،‌اقتصادی و فرهنگی موجود در جامعه دچار درهم تنیدگی می شوند و چنین اتفاقاتی امنیت محیط زیست را به مخاطره می اندازد.
نوبخت افزود : هم اكنون درپی آن هستیم تا ضمن حفظ قوانین، بتوانیم عوامل تهدید زا در كشور را برطرف نمائیم و به نظرم یكی از راههای برون رفت از این بحران ضرورت همكاری نهادها و گروهها برای بهبود اكوسیستم های جنگلی و آن اینكه اجرای كامل پروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی است.
مدیر پروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی نیز هفته پیش در نشست شورای مشورتی جنگل با موضوع حفظ تنوع زیستی كه با حضور جمعی از مسئولان ، كارشناسان مناطق چهارگانه ادارت كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان های شمالی و مشاوربین المللی پروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی در چالوس برگزار شد ، گفت :‌ این پروژه به عنوان الگوی نوین مدیریت جنگل به گستره ای حدود 120 هزار هكتار درقالب الگو در چهارچوب حوزه استان های مازندران ، گلستان و گیلان در حال اجرا است.
داریوش بیات افزود :‌‌ حدود 100 هزار هكتار دیگر نیز در خارج از سند مدون و تنظیم شده این پروژه ، به خاطر مزیت های این پروژه و همچنین بدنبال استقبال خوبی كه جوامع محلی از آن كرده اند پس از موافقت سازمان به این عرصه افزوده می شود.
وی اظهار داشت : ‌سند این پروژه در اردیبهشت ماه سال 1392به امضای مشترك میان نمایندگان دولت جمهوری اسلامی ایران و سازمان ملل متحد رسیده است و نقطه آغاز فعالیت این پروژه نیز در چنین روزی بوده است.
وی ، وزارتخانه های نیرو ، جهادكشاورزی و امور خارجه ، سازمان حفاظت محیط زیست و میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ،‌ شوراهای اسلامی ،‌دهیاری ها ، جوامع محلی و تشكلات مردم نهاد را جزو نهادهایی معرفی كرد كه در اجرای این پروژه باید همكاری لازم را داشته باشند.
بیات گفت :‌ این نشست در حقیقت به مجریان این پروژه كمك خواهد كرد تا در اجرای دستورالعمل ها و شرح خدمات كمتر دچار اشتباه شوند به شكلی كه با بهره گیری از تجربه این كارشناسان با كمترین ایراد فرآیند اجرای آن ادامه یابد.
مشاور بین المللی این پروژه به خبرنگار ایرنا گفت :‌ امروز رویكرد مدیریت در جنگل های شمال به سمت وسوی مدیریت چند منظوره است یعنی باید از این عرصه های ملی چند منظوره بهره برد.
به گفته او ، این پروژه مهم ترین اهدافی كه بدنبال داره فعالیت در حوزه گردشگری ، طبیعت گردی ، بوم گردی ، صنایع دستی ، تغییرالگوی كشت اراضی شیبدار مانند كاشت برنج اورگانیك در گیلان است.
مدیرپروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی گفت :‌هم اینك این طرح در چهار حوزه از جمله منطقه جنگلی فریرود و زیلكی رود استان گیلان ، دوهزار و سه هزار و بلیران استان مازندران و چهل چای استان گلستان در حال اجرا است.
به گفته بیات ، در فرآیند اجرای این طرح اقداماتی دیگركه انجام گرفته این است بنوعی عوامل تهدیدزای عرصه های جنگلی مانند انسانی ‌، آفات ، خشكی ها ، آتش سوزی و بهره برداری های بی رویه را شناسایی كرده ایم .
به گفته او ، با وجود آنكه بخشی از بهره برداری های جنگل مورد نیاز جوامع محلی است بنابراین در اجرای این طرح سعی شده جوامع محلی را شناسایی تا بتوانند از این طریق امرار معاش كنند.
‌مدیرپروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی اظهارداشت : امروز یكی از قوی ترین زمینه های اشتغال در اجرای این پروژه در حوزه گردشگری بویژه طبیعت گردی است و خوشبختانه در چهار منطقه پایلوت استان های شمالی به خوبی این فعالیت ها انجام می گیرد.
بیات افزود :‌ به عنوان نمونه در منطقه پایلوت گیلان مسافران و گردشگران زیادی حضور پیدا كرده اند به گونه ای كه بسیاری از روستائیان پیرامون جنگل با مهیا كردن امكانات و تجهیزات در حوزه طبیعت گردی به مسافران خدمات ارائه می دهند.
وی ادامه داد : چنین اتفاقی در حقیقت گردش مالی قابل توجهی به همراه داشته است و امیدوارم در راستای اجرای كامل این طرح جمعیت قابل توجهی از جوامع محلی بتوانند در این بخش مشغول كار شوند.
وی به برخی از معایت این پروژه نیز اشاره كرد و گفت كه یكی از ریسك های این پروژه عدم تامین سهم مشاركت دولت و جوامع محلی برای اجرای ان است در حقیقت یكی از ایرادت اصلی این پروژه است چون نبود قوانین مدون حامی مشاركت جوامع محلی در اجرای پروژه های مرتبط با بخش جنگل سبب شده تا میزان مشاركت جوامع محلی در اجرای طرح های مرتبط با جنگل بسیار كم باشد .
** پنج میلیون دلار اعتبار برای اجرای پروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی
مدیرپروژه ملی مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی میزان اعتبار منظور شده برای تهیه این طرح و مطالعات آن حدود 5 میلیون دلار اعلام كرد و گفت :‌ حدود 2 میلیون دلار از این اعتبار باید از منابع صندوق تسهیلات جهانی محیط زیست تامین گردد و بقیه نیز سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری به صورت نقدی و غیر نقدی پرداخت كند.
بیات افزود :‌ ضمن آنكه طبق فهرستی كه براساس اولویت بندی طرح های بین المللی تهیه شده در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه نیز پیشنهاد و اعلام شده تا اعتباراتی برای این پروژه اختصاص دهند.
بیات افزود : اعتبار بین المللی طبق برنامه و زمان تخصیص داده شده است ، ولی اعتبارات داخلی هنوز تخصیص داده نشده، الان برای هركدام از پایلوت ها برنامه داریم بدلیل عدم تخصیص اعتبارات دولتی قابل اجرا نیستند.
به گفت وی ، از ابتدای اجرای طرح تاكنون با وجود پیگیری های انجام شده از مبلغ حدود 9 میلیارد تومانی كه قرار بود پرداخت شود تنها حدود 350 میلیون تومان پرداخت شده است.
مشاور بین المللی پروژه مدیریت چند منظور جنگل های هیركانی در نشست هفته پیش كارشناسان جنگل در چالوس گفت : درصورتی كه سود حاصل از جنگل عاید جوامع محلی شود به یقین این اتفاق نقش تعیین كننده ای در پیشگیری از تهدیدات جنگل های شمال خواهد داشت.
مایك موزر از كشور انگلستان، از جنگل های هیركانی به عنوان یكی از ارزشمند ترین عرصه ها در دنیا توصیف كرد و ادامه داد :‌با اینكه چنین عرصه هایی در دیگر كشورها از جمله اروپایی در سطح كمتری دیده می شود ولی آنگونه تنوع زیستی كه در جنگل های هیركانی وجود دارد در دیگر كشورها به این شكل نیست .
این مشاور بین المللی پروژه مدیریت چند منظوره جنگل های هیركانی خاطر نشان كرد :‌ در این پروژه غالب افراد ذینفع مردم و جوامع محلی هستند به گونه ای كه از سه سال پیش تاكنون این پروژه توانسته بخوبی مورد استقبال و اشتیاق خیلی از جوامع محلی قراربگیرد.
خبرنگار: مهراب زكی پور كینجی**انتشار دهنده: سید محسن حسن نیا
/1602/7078/1899