به گزارش ایرنا، بز مرخز به نام محلی (بزنه مه ره ز) تنها نژاد بز تك پوششی كشور و مولد الیافی براق، ظریف و نرم به نام (مه ره ز) است كه فقط توسط این نژاد تولید می شود.
این نژاد بز در زیستگاه اصلی پرورش خود در بخش های آلوت و آرمرده شهرستان بانه اصلی ترین منبع درآمدزایی خانوارهای پرورش دهنده محسوب می شود و شیوه بهره برداری از موی این نژاد به صورت سنتی است.
موهای نرم و براق این گونه كه در چند رنگ قهوه ای (گردویی)، سفید، سیاه و تركیبی است یك یا 2 نوبت در سال چیده می شود و پس از آماده سازی، زنان روستایی با استفاده از دوك (ته شی) آن را می ریسند.
ریسیدن مه ره ز بخاطر نرمی خاصی كه دارد نیازمند مهارت و دقت خاص است و ریسیدن آن از پشم گوسفند بسیار سخت تر است، الیاف تهیه شده در كارگاه های سنتی (جولایی) به صورت نوارهای پارچه ای به عرض 15 تا 20 سانتی متر تبدیل می شود.
تبدیل این نوارها به پارچه مناسب و دختن لباس مردانه كُردی به نام 'رانك و چوغه'با آن، تنها توسط خیاطان بسیار ماهر انجام می شود كه زبیایی خاصی به این مد لباس محلی مردم كردستان می بخشد.
از نوارهای تهیه شده كه از نظر نرمی، ظرافت و دوام مانند ابریشم است برای تهیه سجاده، كلاه و دستكش، جوراب و سه ر لانك (روپوش گهواره كودك) نیز استفاده می شود.
ورود الیاف مصنوعی به بازار از یك طرف و كاهش تمایل دامداران برای نگهداری از دام های سبك باعث شده جمعیت این نژاد به شدت كاهش پیدا كند.
مسئول بخش تحقیقات مركز تحقیقات و آموزش كشاورزی و منابع طبیعی استان كردستان می گوید: در سطح كشور تمایل دامداران برای پرورش دام های سبك كمتر شده و این امر در مورد بز مرخز مضاعف تر است.
حمیدرضا بهمنی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: زیستگاه اصلی بز مرخز جنگل های بلوط در شهرستان های بانه و مریوان است و مهاجرت روستاییان از این مناطق و اشتغال مردم این منطقه به كار كوله بری، عدم رشد صنایع نساجی در كشور و تقاضای كم برای عرضه فرآورده های بز مرخز باعث كاهش جمعیت این نژاد شده است.
وی اضافه كرد: هم اكنون تنها 800 راس بز مرخز در كردستان وجود دارد كه 90 درصد این جمعیت در بخش آرد مرده بانه نگهداری می شود و تراكم جمعیت دام در حال انقراض در یك منطقه خاص، آسیب پذیری این گونه را در اثر شیوع بیماری و همخونی در گله بیشتر می كند.
بهمنی یادآور شد: برای حفظ ژنتیك بز مرخز هم اكنون در 2 ایستگاه امور دام سازمان جهاد كشاورزی كردستان و مركز تحقیقات و آموزش كشاورزی و منابع طبیعی كردستان 500 راس نگهداری و مراقبت می شود.
این متخصص ژنتیك دامی گفت: برای حفاظت از این گونه باید در زیستگاه های اصلی و در بین دامداران منطقه بسترهای نگهداری از دام فراهم شود و تعداد راس های باقی مانده تحت پوشش یك طرح مراقبتی قرار گیرند.
یكی از دامداران روستای سماقان بخش آردمرده بانه نیز گفت: نسل های جوان تمایل زیادی برای گله داری و نگهداری از دام های سبك ندارند و هر روز تعداد گله های بز كمتر می شود.
محمود محمدی افزود: مهاجرت روستاییان به شهرها و تمایل جوانان به كولبری كه درآمدی بیشتری نسبت به گله داری برای آنها دارد، باعث شده كه هر سال تعدادی از گله داران، گله های خود را بفروشند.
وی اضافه كرد: با كوچك شدن گله ها و تمایل مردم به استفاده وسایل مصنوعی به جای موی بز مرخز امكان دارد در آینده دیگر كسی تمایل به نگهداری از بز مرخز نداشته باشد.
كاهش جمعیت بز مرخز به دلایل، محدودیت در منابع خوراك دامی از جمله كاهش سر شاخه زنی درختان بلوط، نبود سیاست های حمایتی از دام های تولید كننده الیاف و سود آوری كمتر در مقایسه با سایر دام های پرورشی از مهمترین چالش موجود برای این نژاد است.
اسنادی وجود دارد كه ایرانیان هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح، به پرورش و اهلی كردن بز روی آوردند و جزو نخستین كسانی بودند كه از این حیوان در مسیری درست، بهره‌برداری كردند.
هر سال همایشی به نام همایش روز جهانی بز در كشور برگزار می شود كه امسال این همایش 27 شهریور به میزبانی كرج برگزار می شود، این همایش می‌تواند فرصتی باشد برای زمینه سازی ثبت نام ایران به‌عنوان نخستین كشور موفق در پرورش بز و گامی برای جلوگیری از نژادهای در حال انقراض از جمله مرخز باشد.
حدود ۱۸ اكوتیپ یا نژاد بُز مانند ماكویی، مهابادی، نژدی و مرخز در ایران وجود دارد.
خبرنگاران: زینب طلایی و عبدالله رحمانی ** انتشار دهنده: مجید سلیمانی
3020/ 7469/9102
سنندج - ایرنا - «بُز مرخز» نژاد درحال انقراض در كردستان، این روزها دیگر خیال بازیگوشی در دشت های استان را ندارد و تمایل دامداران برای نگهداری از این نژاد كاهش یافته است.
