به گزارش ایرنا با فرا رسیدن ایام محرم و صفر به ویژه روز عاشورا مردم لرستان غرق در عزا و ماتم می‌شوند و بر اساس رسم دیرینه خود كه در عزای عزیزترین عزیزان خود را سر تا پا گل مالی می‌كنند، بار دیگر خاك عزا بر سر می‌گیرند.
گِل مالی آئینی است كه مردم لر در سوگواری‌های مختلف از جمله در مرگ افراد خانواده یا عزاداری‌های مذهبی انجام می‌دهند.
گل‌مالی در زبان لری با عنوان خَه‌رَّه گیری تلفظ می‌شود. خَه‌رّه به معنای گِل است. آئین گل‌مالی در روز عاشورا در ماه محرم در استان‌های غربی ایران در منطقه زاگرس به ویژه استان‌های لرستان، كرمانشاه و ایلام برگزار می‌شود.
آئین خاص گل مالی در خرم‌آباد و مناطق اطراف آن دارای چند مرحله است كه از روز هفتم محرم كه به روز تراش عباس موسوم است شروع می‌شودو در روز هفتم محرم عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت كامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند كه این روز را تراش عباس می‌نامند.
از این روز به بعد، عده‌ای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع كردن و گردآوری هیزم در سطح شهر می‌پردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و هوا سرد باشد، عزادارانی كه در گِل می‌افتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند.
به این منظور عده‌ای در محل دوره افتاده و با خواندن جملاتی از خانه‌ها تقاضای هیزم می‌كنند كه مردم نیز با كمال میل بسته به نذری كه دارند به آنان هیزم می‌دهند.
در روز تاسوعا نیز عزاداران خاك نرم و مخصوصی بنام گل باغچاله (گل رس) را مهیا كرده و در میدان‌های بزرگ و كوچك كه معمولاً با آجر چینی در جلوی خیمه‌ها و تكیه‌های شهر درست می‌شود می‌ریزند و در روز عاشورا این خاك را با گلاب مخلوط كرده و گل روز عاشورا را مهیا می‌كنند.
روز عاشورا، عزاداران فراخوانده شده با حضور در تكیه‌های محله و گل‌مالی كردن خود گرد آتش می‌ایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینه زنی و عزاداری می‌كنند.
در روز عاشورا مردم لرستان از كودك و جوان، زن و مرد خود را همزمان با آغاز روز عاشورا خود را در گل و گلابی كه از قبل آماده شده، غرق می‌كنند.
زنان به یاد مصیبت و بی‌برادر شدن حضرت زینب(س) گل را بر چادر سیاه و سر خود و دسته‌ها عزاداری هر كدام سعی می‌كنند خود و دیگری را كمك كنند، تا سر تا پای خود را گل یا همان خره به زبان لری را بگذارند.
عشق به حسین در دیار لرستان سرما و گرما و تابستان و زمستان نمی‌شناسد، مردم این دیار بی‌صبرانه منتظر مراسم سنتی چندساله گل‌مالی هستند.
این مردم در روز عاشورا لباس سیاه خود را به رنگ گل در می‌آوردند و نماز ظهر عاشورا را با همان لباس‌ها برپا می‌كنند.
در حین گل‌مالی نوحه‌های محلی مانند: دستگیر بی‌دس حسین دسم بیر، ساقی حنا رس حسین دسم بیر(ای برادر بی‌دست امام حسین(ع) كسی كه پشت و پناه وی بوده كمك من هم بكن، ای ساقی بی‌دست حسین دست من را بگیر)، ده مین دریای خی دور گرو گم كردمه (در میان دریای خون (در مروارید) گران‌بها گم كرده‌ام، سر می‌دهند.
در بین برخی مردم دیده می‌شود كه پدر و مادرهای لرستانی لباس‌های به گل مالیده جوانان خود را همچنان گل‌مالی شده برای سال آینده نگه‌داری می‌كنند كه این كار به نیت بیمه شدن جان و مال و سلامتی فرزندان خود است.
** نواختن سازهای چمرانه
در روز عاشورا سازهای غمگینی در استان لرستان كه به زبان محلی به آن چمرانه می‌گویند، به صدا درمی‌آید و دسته‌های عزا همزمان با آن سازها بر سر و سینه‌های خود می‌زنند.
دسته‌های عزاداری در این زمان هر كدام بر درب خیمه‌های خود جمع و به سمت جایگاه‌های عزاداری و حسینیه‌ها با خواندن نوحه‌های لری مانند كرب و بلا معطر به خین گل هزارو / حسی غریو و بی‌كس د سوگ سروردارو/ نوب گرت هر كه زیتر رو و میدو سر و جلو نیان د كف گرت جو و... حركت می‌كنند در بین این دسته‌ها كودكان سیاه‌پوش و جوانان گل مالیده و زنان گریانی دیده می‌شود كه بر سوگ امام حسین(ع) گریان هستند و در این میان حوائج خود را بیان می‌كنند.
** رسم چلچراغ
چلچراغ یا همان چهل‌چراغ شامل 30 تا 40 چراغ توری است كه به شكلی زیبا و دیدنی و با مهارت خاصی بر پایه‌ای مثلث شكل از جنس چوب یا فلز سوار می‌شوند و عزاداران حاجت‌مند هركدام به نوبت آن را حمل می‌كنند.
با آغاز ماه عزای سالار شهیدان در لرستان دستجات و هیئتهای عزاداری شب‌ها با حضور در تكیه‌هایی موسوم به خیمه به عزاداری پرداخته و برخی از دستجات زنجیرزنی و سینه‌زنی نیز با حضور در خیابان‌های شهر در حالی كه در پیشاپیش این دستجات چلچراغ حركت می‌كند، به عزاداری می‌پردازند.
**رسم طوق اشگس
پایان عزاداری و مراسم روز عاشورا با ضرب‌المثل طوق اشگس اعلام می‌شود.طوق بر وزن سوق علامت ویژه و عمودی عزاداران ماه محرم در لرستان است، محور اصلی چوب نسبتاً بلندی است، به طول هشت تا 10 متر كه از یك متر به بالا از چندین حلقه كه مركز آنها چوب اصلی است، تشكیل می‌شود.
یك پارچه از جنس مخمل دور حلقه‌ها می‌بندند و در بالا و انتهای آن یك قندیل نقره قرار می‌دهند و اطراف آن را با نوارهای رنگی ریشه‌دار و آینه‌های كوچك زینت می‌دهند.
عزاداری در لرستان از عصر عاشورا به مدت سه شب با انجام مراسم شام غریبان كه عزاداران یك دستار سیاه مخصوص به نام كت را به سر و گردن و شانه‌های خود می‌پیچانند، در عزا شركت می‌كنند و با روشن كردن شمع برای غریبی یاران و اصحاب امام حسین(ع) به پایان می‌رسد.
مدیركل اوقاف و امور خیریه لرستان در این باره می گوید: مردم لرستان در مراسم‌های مختلف به خصوص در ایام محرم با برپایی آئین‌های مختلف عشق و ارادت خود را به اهل‌بیت (ع) نشان می‌دهند.
حجت‌الاسلام مرتضی خاكباز اظهار داشت: قدمت عزاداری و روضه‌خوانی در لرستان به بیش از 700 سال می‌رسد كه این نشان از عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت است.
وی افزود: در این ایام برنامه‌های مختلفی نظیر چهل منبر، گل‌مالی، شبیه‌خوانی و تعزیه برگزار می‌شود.
شهردار خرم آباد نیز از تهیه حوضچه های فلزی با منقل برای مراسم گل مالی در خرم آباد خبر داد و گفت: در عاشورای حسینی همانند سالهای گذشته شهرداری خرم آباد برای تمام هیئتهای عزاداری حوضچه های فلزی با منقل برای مراسم گل مالی تهیه كرده و در اختیار هیاتها قرار می دهد.
وحید رشیدی افزود: شهرداری همچنین درختان خشكیده سطح شهرستان را جمع آوری كرده و در اختیار هیاتها قرار می دهد.
وی عنوان كرد: تمام نیروهای خدمات شهری آماده باش هستند و به محض مراسم گل مالی كار شستشوی خیابانها را با ماشین های سبك و سنگین انجام می دهند.
استان لرستان 2 هزار و 500 هیات مذهبی دارد كه 2 هزار و 350 هیات ثبت سامانه طوبی هستند.
9872/6060
خبرنگار: الهیار محمودی فر**انتشاردهنده:محمد علیدوستی
خرم آباد - ایرنا - یكی از رسم‌های سنتی و دیرینه مردم دیار ولایت‌مدار لرستان به ویژه شهر خرم‌آباد در عاشورای حسینی آئین گل‌مالی در عزای امام حسین(ع) است.
