بهبود وضعيت هواي كشور نيازمند عزم ملي با مركزيت دولت است

روز 26 سپتامبر مصادف با چهارم مهرماه روز جهاني بهداشت محيط است. سازمان بهداشت جهاني 'كيفيت هوا در منازل و فضاهاي باز' را به عنوان شعار امسال اين روز تعيين كرده است.
دكتر رضا ملك زاده روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا در اين خصوص اظهار كرد: كشورهايي مانند آمريكا و انگليس نيز در گذشته با مساله آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ خود مانند نيويورك و لندن مواجه بودند اما توانستند بر اين مشكل غلبه كنند.
وي توضيح داد: 'مه دود' سال 1952 لندن كه منجر به مرگ بيش از چهار هزار نفر طي چند روز شد، از حوادث حاد آلودگي هوا است كه ارتباط بين آلودگي هوا و افزايش مرگ در انسان را به وضوح نشان داد.
ملك زاده افزود: اولين اقدام موفقيت آميز آمريكا براي غلبه بر بحران آلودگي هوا به اين صورت بود كه آنها پس از اقدامات پراكنده در نهايت در سال 1957 به اين نتيجه رسيدند كه حوزه سلامت متولي اين مهم باشد و ساير سازمان ها بايد با اين حوزه همكاري كنند.
معاون تحقيقات وزير بهداشت اظهار كرد: با اين تصميم سازنده اولين اداره مبارزه با آلودگي هوا را در حوزه سلامت پايه گذاري كردند و پس از موفقيت هاي اين دفتر، آژانس حمايت از محيط زيست را تشكيل دادند كه در دهه 1960 -1970 به جز هوا در حوزه هاي آب و خاك نيز وارد شد.
به گفته وي، بر اساس گزارش سازمان حفاظت محيط زيست آمريكا در سال 2011، هر يك دلار سرمايه‌گذاري براي كاهش ذرات معلق هوا بيش از 30 دلار سود خواهد داشت. همچنين تنها در سال 2010 در آمريكا به واسطه اجراي قانون هواي پاك از 160 هزار مورد مرگ زودرس، 130 هزار حمله قلبي و 86 هزار پذيرش بيمارستاني، 13 ميليون روزكاري از دست رفته و 1.7 ميليون حمله آسمي جلوگيري شد.

** مهمترين آلاينده هاي هواي تهران از نظر تاثير بر سلامت
معاون تحقيقات وزارت بهداشت درخصوص آلاينده هاي شهر تهران گفت: ذرات معلق (PM: Particulate Matter) از مهمترين آلاينده هاي شهر تهران هستند كه در ايستگاه هاي سنجش به دو صورت PM10 و PM2.5 اندازه گيري و گزارش مي شوند.
ملك زاده افزود: ارتباط معيني بين موارد مرگ روزانه و مواجهه با PM10 و PM2.5 در مطالعات معتبر اپيدميولوژيك گزارش شده است؛ به طوري كه به ازاي هر 10 ميكروگرم در مترمكعب افزايش در غلظت PM10 وPM2.5 به ترتيب به طور متوسط حدود 74.0 و5.1درصد به موارد مرگ افزوده مي شود.
وي گفت: بررسي ها نشان مي دهد كه در 10 سال اخير ميانگين ساليانه غلظت PM10 در تهران از 80 ميكروگرم بر مترمكعب (استاندارد ملي 20 ميكروگرم بر مترمكعب) كمتر نشده است درحالي كه كاهش غلظت اين ذرات بايد مهمترين بخش هر برنامه جامع كاهش آلودگي هوا در تهران و شهرهاي بزرگ كشور باشد.
ملك زاده با بيان اينكه بيش از دو سوم اين آلاينده ها به منابع متحرك نسبت داده مي شود، افزود: ساير آلاينده هاي هواي شهرهاي كشور نظير ازون، دي‌اكسيد نيتروژن و دي‌اكسيد گوگرد هرچند با استانداردهاي ملي فاصله زيادي دارند اما از نظر تاثير بر سلامت در درجه بعدي اهميت قرار دارند.
وي توضيح داد: ازون، آلاينده ثانويه‌اي است كه در اثر واكنش هاي فتوشيميايي در حضور نور خورشيد و آلاينده هاي پيش ساز توليد مي شود و بطور مستقيم از منابع آلاينده منتشر نمي شود؛ بنابراين كاهش پيش سازهاي اين آلاينده مانند دي اكسيد نيتروژن و تركيبات آلي فرار مي تواند به كاهش ازون منجر شود.
ملك زاده افزود: دي اكسيد نيتروژن آلاينده اي است كه منشا سوختي آن نسبتاً ناچيز است و از تركيب نيتروژن و اكسيژن هوا در فرايند احتراق در دماي بالا توليد مي شود و حذف آن از طريق فرايند هاي كاتاليستي امكان پذير است.
ملك زاده در خصوص دي‌اكسيد گوگرد نيز گفت: اين ماده آلاينده اي است كه منشا سوختي دارد و با كاهش گوگرد در سوخت هاي فسيلي غلظت آن كاهش مي يابد. ارتقاي استاندارد بنزين از يورو 2 به يورو 4 ميزان گوگرد سوخت را 10 برابر كاهش مي دهد و بنابراين در كاهش دي اكسيد گوگرد اثرگذار است.
وي اظهار كرد: علاوه بر آلاينده‌هاي معيار هوا دو آلاينده خطرناك بنزن و بنزوآلفاپايرن آلاينده‌هايي هستند كه در استاندارد ملي به آنها توجه شده است و براي آنها حد مجاز ساليانه تعيين شده است. با توجه به مشخصه‌ سرطانزا بودن اين دو آلاينده بايد توجه ويژه‌اي به كاهش آنها معطوف شود؛ مانند طرح كهاب (كاهش، هدايت، انتقال و بازيافت بخار بنزين) كه از سال‌ها قبل آغاز شده و بايد با جديت ادامه يابد.

** تاثير آلودگي هوا بر سلامت جامعه
معاون تحقيقات وزير بهداشت آلودگي هوا را از مهمترين علل بيماري هاي مزمن برشمرد و گفت: افزايش بيماري هاي تنفسي، افزايش بيماري هاي قلب و عروق، افزايش شيوع كبد چرب و افزايش ميزان شيوع سرطان ها در درازمدت به خصوص سرطان ريه ازجمله اثرات آلودگي هوا بر سلامت افراد جامعه است.
ملك زاده افزود: ايجاد تغييرات جدي در سيستم ايمني بدن از طريق تأثير روي ژن ها و تغيير در عملكرد ژن ها ازديگر تاثيرات آلودگي هوا بر سلامت افراد است، به نحوي كه در كوتاه مدت بيماري هاي تنفسي، قلب و عروق افزايش يافته و در درازمدت ابتلا به سرطان هاي مجاري تنفسي به خصوص ريه افزايش مي يابد.

** قوانين كشوري مرتبط با كنترل آلودگي هوا
معاون تحقيقات وزير بهداشت به قوانين كشوري مرتبط با كنترل آلودگي هوا اشاره كرد و گفت: طبق برنامه دوم توسعه (78- 1373) تبصره 82 بند ب «دولت مكلف است در طول برنامه دوم نسبت به كاهش ميزان آلودگي هواي تهران، مشهد، تبريز، اهواز، اراك، شيراز و اصفهان در حد استاندارد سازمان بهداشت جهاني اقدام كند. آيين نامه اجرايي اين تبصره توسط سازمان حفاظت محيط زيست و با همكاري دستگاه هاي ذيربط تهيه و به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد.»
ملك زاده افزود: در برنامه سوم توسعه ( 83-1378 ) ماده 104 بند د : 'دولت مكلف است در طول برنامه سوم نسبت به كاهش ميزان آلودگي هواي شهرهاي تهران، مشهد، تبريز، اهواز، اراك، شيراز و اصفهان در حد استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني اقدام كند.
وي ادامه داد: در برنامه چهارم توسعه ماده 62 بند الف نيز ' دولت مكلف است در طول برنامه چهارم، ميزان آلودگي هواي شهرهاي تهران، اهواز، اراك، تبريز، مشهد، شيراز، كرج و اصفهان را در حد استاندارد مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست كاهش دهد.
ملك زاده تاكيد كرد: با گذشت سه برنامه توسعه هيچگاه كيفيت هواي اين شهرها در حد استانداردهاي سازمان جهاني بهداشت و استانداردهاي ملي قرار نگرفت. گرچه چند قدم بسيار مهم در جهت كاهش آلودگي هوا توسط سازمان حفاظت محيط زيست برداشته شد كه عبارتند از حذف سرب از بنزين، اجباري كردن توليد خودروها با استاندارد يورو دو و توقف توليد خودروهايي كه قادر به رعايت استاندارد يورو دو نبودند و در سايه همين اقدامات انجام شده آلاينده هاي سرب و مونوكسيد كربن كنترل شد.

** چه بايد كرد
معاون تحقيقات وزارت بهداشت گفت: بي‌شك اولين گام در كاهش و كنترل آلودگي هواي شهرها داشتن يك برنامه جامع است. در اسفند سال 1390' برنامه كاهش آلودگي هوا در هشت شهر كشور' به تصويب دولت رسيد كه در مجموع از جامعيت مناسبي برخوردار است ولي نقايصي دارد كه بايد برطرف شود.
ملك زاده افزود: بايد به شاخص‌هاي سلامت در اين برنامه توجه شود و نقاط ضعف آن با مشاركت همه ذينفعان، صاحبنظران و كارشناسان بخش‌هاي توسعه برطرف شود و آنگاه با يك عزم ملي با رعايت اولويت ها اين برنامه ادامه يابد.
وي خاطرنشان كرد: همچنين نظر به اينكه وزارت بهداشت متولي امر بهداشت و درمان كشور است، موضوع پيشگيري از بيماري هاي غيرواگير كه سلامت جامعه را تهديد مي كند از وظايف اين وزارتخانه است و رسيدگي به اين امور موجب كاهش هزينه هاي حوزه سلامت مي شود.
ملك زاده اندازه گيري آلاينده ها به صورت استاندارد و كلاسيك و ارائه گزارش هاي دقيق را ازجمله اقدامات موثر در اين زمينه برشمرد و گفت: به اين ترتيب مي توان بر اساس آلاينده ها و ميزان آنها نسبت به احتمالات موجود تصميم گيري كرد.
وي افزود: ملي سازي قوانين و فرهنگ سازي و همچنين استفاده از تجربيات خارجي با توجه به اينكه اين مسير را طي كرده اند نيز مي تواند در اين زمينه موثر باشد.
معاون وزير بهداشت ادامه داد: با توجه به زيرساخت هاي موجود و تجارب پژوهشكده محيط زيست دانشگاه علوم پزشكي تهران، اين پژوهشكده مي تواند مطالعه اي درباره بهبود هواي شهرهاي صنعتي و كلان شهرها توسط اين پژوهشكده انجام دهد.
ملك زاده افزود: تدوين لايحه اي توسط وزارت بهداشت براي پيشگيري از آلودگي هوا و كاهش آلاينده ها با همكاري وزارت صنايع، وزارت نفت و سازمان محيط زيست و محوريت پژوهشكده محيط زيست دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز مي تواند يكي از اقدامات موثر در اين زمينه باشد.
وي ادامه داد: با توجه به نوع خاص بيماري هاي ناشي از آلودگي هوا لازم است آموزش پيشگيري و تشخيص و درمان اين بيماري ها نيز در دانشگاه هاي علوم پزشكي به صورت ويژه تدريس شود و مراكز درماني نيز به تجهيزات مورد نياز تجهيز شوند.
علمي**1834**1440
خبرنگار: ناهيد شفيعي ** انتشار: گلشن