درختان جنگلهاي گيلان با آفات تازه وارد دست و پنجه نرم مي كنند

از جمله مهمترين اين آفات و بيماريهاي درختان جنگلي استان گيلان مي توان به آفت پروانه برگخوار و پوست خوار شمشاد ، پروانه سفيد اشجار ، پروانه ابريشم باف ناجور ، سوسك برخوار توسكا .....و نيز بيماري بلايت شمشاد و شانكر شاه بلوط اشاره نمود .
اما بر اساس شواهد و آمار به نظر مي رسد درختهاي شمشاد جنگلهاي گيلان با ورود بيماريهاي قرنطينه اي بيش از ساير گونه هاي درختي در معرض بيماري و نابودي قرار دارند.
پراكنش درختان شمشاد در جنگل هاي گيلان 25 هزار و 89 هكتار است كه از تير سال 93 مورد هجوم آفت شب پره يا آفت برگ خوار و پوست خوار و بيماري سوختگي قرار گرفته است.
آفت پروانه برگ‌خوار شمشاد وارداتي است ، عامل اين آفت، گونه‌اي پروانه با نام علمي Cydalima perspectalis است كه به طور طبيعي در شرق آسيا زندگي مي‌كند و نخستين بار در سال 1385 در آلمان و سپس در چند كشور اروپايي طغيان كرد و در سالهاي اخير از طريق جنگلهاي پيوسته جمهوري آذربايجان به ايران راه يافته است.
بيماري سوختگي شمشاد (blight Boxwood) نيز در ايران نخستين بار در سال 1389 در جنگل‌هاي آستارا و تالش ديده شد و هم اكنون تا جنگل‌هاي استان گلستان گسترش يافته است.
عامل اين بيماري، نوعي قارچ با نام علمي Cylindrocladium buxicola يا Calonectria pseudonaviculata است و باعث چروكيدگي و ايجاد لكه‌هاي قهوه‌اي در برگ گياه و مرگ سريع و گسترده بافت‌ها در بخش عمده يا همه قسمت‌هاي هوايي گياه مي‌شود.
شمشاد هيركاني با نام علمي Buxus hyrcana Pojark درختي هميشه‌سبز و بومي در جنگل‌هاي هيركاني در شمال ايران است كه در فهرست گونه‌هاي گياهي در خطر انقراض اتحاديه بين‌المللي حفظ طبيعت (IUCN) قرار دارد و در سال‌هاي اخير بر اثر شيوع بيماري سوختگي و آفت شب‌پره، آسيب زيادي ديده است.
رييس اداره حفاظت و حمايت اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري گيلان گفت:با چهار نوع آفت موجود در جنگلها با نام‌هاي كرم ابريشم‌باف ناجور، پروانه سفيد اشجار آمريكايي، شب پره شمشاد و بلايت شمشاد مي‌توان مبارزه مكانيكي كرد .
صادق عابديني در گفت و گوي اختصاصي با خبرنگار ايرنا اظهار داشت :براي مبارزه و كنترل آفت و بيماريهاي جنگلي از روش هاي ميكانيكي ، فيزيكي ،بيولوژيكي و شيميايي استفاده مي شود .
وي افزود : در سالهاي اخير با توجه به بهم خوردن اكوسيستم جنگلها ، در اثر تغييرات شرايط اقليمي ،ورود آفت و بيماريهاي قرنطينه اي به استان ، دخالت هاي غير كارشناسي انساني در جنگل ، و .. در مواقعي با طغيان آفت و اپيدمي بيماري هاي ياد شده روبرو هستيم كه اين شرايط خسارات گاه جبران ناپذيري را به عرصه هاي جنگلي وارد مي نمايد .
عابديني گفت : اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري گيلان در قالب پروژه ملي پيش آگاهي ، وظيفه پيشگيري و كنترل آفات و بيماريهاي جنگلي را بر عهده دارد .
وي افزود : طي پنج سال اخير با اختصاص هفت هزار ميليون ريال اعتبار پروژه مذكور در سطح بيش از 340 هزار هكتار از جنگلهاي گيلان به اجرا در آمده است.
رييس اداره حفاظت و حمايت اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري گيلان گفت: با توجه به اينكه شمشاد از گونه هاي منحصر به فرد جنگلهاي گيلان به شمار مي رود و 25 هزار هكتار رويشگاه اين گياه از سال 89 با ورود بيماري قرنطينه اي بلايت شمشاد از سمت آستارا مواجه شده ، پس از طي مراحل تحقيقات مقدماتي و تهيه طرح با توجه به ميزان اعتبارات تخصيص يافته عمليات كنترل بهداشتي ( ميكانيكي ) بيماري بلايت شمشاد در سطح 50 هكتار از رويشگاههاي اين گياه در شهرستانهاي لاهيجان ، رشت و آستارا اجرا شده است.
وي افزود : همچنين پس از ورود آفت قرنطينه اي پروانه برگخوار و پوستخوار شمشاد از سال 95 به استان از سمت جنگلهاي آستارا با عنايت به تخصيص پنج هزار ميليون ريال اعتبار ملي ازمحل طرح صيانت از جنگلهاي شمال كشور تعداد سه هزار و 450 عدد تله فرموني براي شكار پروانه نر برگخوار و پوستخوار شمشاد براي جلوگيري از باروري كلوني هاي تخم پروانه ماده و با هدف كنترل جمعيت آفت مذكور، بيش از 170 هزار پروانه نر شكار شد و 200 هكتار از رويشگاههاي شمشاد شهرستانهاي آستارا ، املش ، رشت ، رضوانشهر ، رودبار ، رودسر و لاهيجان با تركيبات سازگار با محيط زيست مورد محلول پاشي قرار گرفت و حجم زيادي از لارو هاي آفات مورد نظر از ميان رفت .
وي تاكيد كرد مبارزه و كنترل مطلوب آفات و بيماري هاي جنگلي استان مستلزم تخصيص اعتبارات كافي در زمان مناسب ، تهيه مقدمات و خريد لوازم و تجهيزات مورد نياز است.
وي گفت : آفت برگ خوار درختان شمشاد سالانه پنج نسل دارد و براي امحاء لاروهاي يك تا 2 روزه شب پره از محلول بي خطر زيست محيطي BT و در سنين بالاتر اين آفت، از تله هاي نوري استفاده مي شود.
وي با بيان اينكه آفت شب پره درختان شمشاد تك ميزبان است تصريح كرد : تنها ميزبان اين آفت ، درختان شمشاد است.
رييس اداره حفاظت و حمايت اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري گيلان گفت : آفت برگ خوار و پوست خوار درختان شمشاد براي نخستين بار در جنگل هاي منطقه نمك آبرود استان مازندران و سپس در جنگل هاي شهرستان رضوانشهر و در بخش هاي از جنگل هاي رودسر و املش ديده شد.
استان گيلان داراي 565 هزار هكتار جنگل است كه از اين ميزان 140 هزار هكتار آن در ارتفاعات سخت گذر از تجاوز انسانها در امان مانده و بكر و دست نخورده است و بقيه مخروبه و نيمه مخروبه به حساب مي آيد .
**خسارت به افزون بر 66 هزار هكتار جنگلهاي هيركاني
قائم مقام دفتر حفاظت و حمايت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور نيز اخيرا در نوشهر اعلام كرد : از ابتداي امسال تاكنون 66 هزار و 887 هكتار از جنگل‌هاي هيركاني در استان‌هاي گيلان ، مازندران و گلستان براثر آفت ها و بيماري‌هاي درختي خسارت ديده است.
مسعود ملكي افزود: بيشترين خسارت، مربوط به بيماري وارداتي سوختگي شمشاد بود كه به تنهايي 52 هزار هكتار از عرصه‌هاي جنگلي شمال كشور را آلوده كرده است.
وي در خصوص مهم‌ترين اقدامات انجام شده براي مهار آفات و بيماري‌هاي درختان جنگلي، به‌ويژه آفت و بيماري شمشاد افزود: شناسايي مناطق آلوده به آفت و بيماري و تهيه نقشه پراكنش و همچنين شناسايي نوع آفت يا بيماري، نخستين گام ما بود.
ملكي ادامه داد: اقدام ديگر ما، اجراي برنامه‌هاي آموزشي به منظور آشنايي مجريان و بهره‌برداران و كارشناسان با نوع آفت يا بيماري و آثار آنها در قالب كارگاه‌هاي آموزشي و تهيه دستور كار اجرايي براي مديريت بعضي آفات و بيماري‌ها بود.
وي همچنين از انجام يافتن مطالعات علمي – پژوهشي در زمينه‌هاي مختلف و تهيه بذر شمشاد و نگهداري آن براي تشكيل بانك ژن خبر داد و افزود: توليد نهال شمشاد در شرايط ويژه و حفظ و نگهداري آن و همين طور اقدامات واپايشي (كنترلي) به شيوه تلفيقي شامل روش‌هاي مكانيكي، بهداشتي، ميكروب‌شناختي، فروموني از ديگر كارهاي انجام يافته بوده است.
قائم مقام دفتر حفاظت و حمايت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور، اظهار داشت: اكنون بيماري سوختگي شمشاد با توجه به سرشت زيست‌شناختي و شرايط محيطي و رفتار مخربانه خود، پس از گذشت پنج سال از ظهور آن در كشور، همچنان فعال است و آثار تخريبي آن در فصول مناسب ديده مي‌شود.
ملكي تأكيد كرد: البته اقدامات واپايشي (كنترلي) در مساحت‌هاي محدود انجام شد ولي به علت مشكلات مالي ادارات كل منابع طبيعي و هزينه‌هاي بسيار بالاي واپايش بيماري و به دليل مقاومت بيماري و همچنين وسعت ، سرعت و شدت انتشار آن و شرايط محيطي، اين اقدامات چندان مؤثر نبوده است.
وي يادآور شد: لازم است اقدامات حفاظتي – حمايتي از قبيل شناسايي پايه‌هاي مقاوم، تكثير شمشاد به روش ريز ازديادي (كشت بافت)، كشتِ درون‌شيشه‌اي، نگهداري در شرايط فَراسَرد، توليد نهال در محيط بسته (گلخانه) و نظاير آن انجام شود.
اين مسئول سازمان جنگل‌ها درباره آخرين وضعيت آفت شب‌پره شمشاد نيز گفت: بر اساس آخرين آمار و اطلاعات دريافتي در حدود پنج هزار هكتار از رويشگاه‌هاي شمشاد شمال كشور در استان‌هاي گيلان و مازندران به اين آفت آلوده هستند.
ملكي افزود: با توجه به اينكه مدت زمان زيادي از وقوع اين آفت در كشور نمي‌گذرد (كمتر از يك سال) سرعت و شدت گسترش و خسارت آن به حدي بود كه با ايجاد چهار نسل و تراكم بسيار بالا توانست آسيب فراواني به شاخه و برگ و حتي پوست تنه درختان شمشاد وارد كند.
او بيان كرد: در اين‌باره نيز اقدامات واپايشي با استفاده از روش ميكروب‌شناختي، شكار با نصب تله‌هاي نوري و فروموني انجام شد كه با توجه به مشكلات ناشي از شرايط بيماري سوختگي شمشاد، توفيقي حاصل نشد و ضرورت دارد سازمان‌هاي مختلف متولي منابع طبيعي، محيط زيست، حفظ نباتات، گردشگري، مؤسسات تحقيقات جنگل و گياه‌پزشكي كشور، دانشگاه‌ها و مراكز علمي ديگر براي اتخاذ تصميم و راهكارهاي درست و سازگار و عملي، اقدام كنند.
قائم مقام دفتر حفاظت و حمايت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور گفت: الآن كرمينه‌هاي (لاروهاي) آفت شب‌پره در حال زمستان‌گذراني در لابه‌لاي برگ‌ها و به حالت چسبيده درون پيله‌هاي سفيدرنگ هستند و در بعضي روزها با گرم شدن نسبي هوا از پيله خارج مي‌شوند و غذا مي‌خورند.
به گفته ملكي به نظر مي‌رسد در سال آينده مشكلات حادتري در عرصه‌هاي شمشاد از نظر خسارت و گسترش آفت رخ دهد.
وي در عين حال تأكيد كرد: يكي از اقدامات مفيدي كه در حال پيگيري است توليد حدود يك ميليون نهال شمشاد در شرايط ويژه است.
اين مسئول سازمان جنگل‌ها خاطرنشان كرد: ادارات كل منابع طبيعي درگير مشكل بودجه و تأمين امكانات و تجهيزات مربوط به پيشگيري و واپايش آفت هستند و لازم است دولت و سازمان‌هاي مرتبط همكاري كنند و گرنه با زوال و نابودي توده‌هاي شمشاد در آينده‌اي نزديك مواجه خواهيم شد.
گزارش : ابراهيمي **انتشار دهنده: بابايي
6070 /6030