این روزها برخی مردم و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در محافل رسمی و شبكه های اجتماعی به طرح این پرسش پرداخته اند كه چرا در مناطق كم بارش و جنوبی كشور باروری ابرها انجام نمی شود و در پیگیری این مطالبه افكار عمومی، مدیر مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای ایران به خبرنگار ایرنا می گوید كه هنوز سامانه بارشی كه مناسب بارورسازی باشد در مناطق جنوبی كشور از جمله فارس قرار نگرفته است كه بتوان آن را بارور كرد.
كمبود بارندگی ها در دهه اخیر یكی از مشكلات اساسی كشور به شمار می رود و متاسفانه هر سال نیز وضعیت وخیم تر شده و خشكسالی چهره هولناك تری از خود را به رخ می كشد و دامنه دربرگیری آن وسیع تر می شود.
در این شرایط مدیریت مصرف، شیرین كردن آب دریاها و انتقال آب راهكارهایی است كه می توان با انجام دادن آنها با این وضعیت مقابله و وضعیت را مساعدتر كرد، در كنار این راهكارها بارور كردن ابرها اقدام دیگری است كه می توان با بهره گیری از این روش میزان بارش ها را افزایش داد.
به گفته كارشناسان می توان با انجام این كار از خروج سالانه بیش از 10 میلیارد مترمكعب آب با كیفیت كه سوار بر ابرها هستند از كشور جلوگیری كرد.
تكنولوژی بارور كردن ابرها به عنوان متداول ترین روش علمی و ثابت شده برای افزایش بارش، كاهش خسارت های تگرگ و مه است كه قدمتی بیش از 60 سال دارد و در بسیاری از كشور جهان نیز مورد استفاده قرار می گیرد، بدین شكل كه موادی مانند یدید نقره و یخ خشك(دی اكسید كربن منجمد) به داخل ابرها با هدف تقویت تشكیل و رشد بلورهای یخ و قطرات باران تزریق می شود تا ذرات آب موجود در ابرها به اندازه كافی حجیم و سنگین شوند كه جاذبه زمین آنها را به سمت لایه های پایین تر هدایت كند كه این كار افزایش و یا ایجاد بارندگی را در پی دارد.
این شیوه افزایش بارش برای نخستین بار در ایران از سال 1354 تا 1357 توسط یك شركت كانادایی در حوضه آبریز سدهای كرج و جاجرود به كار گرفته شد.
پس از انقلاب مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها از سال 1357 در وزارت نیرو و با هدف دستیابی به فناوری افزایش بارش از طریق بارورسازی ابرها تاسیس و تاكنون نیز اقداماتی در این زمینه انجام شده است.
** ابرهای جنوب كشور و فارس چرا بارور نمی شوند؟
علی اكبری نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی روزهای گذشته در تذكری خطاب به وزیر نیرو گفت: نبود آب و كمبود بارش باران زندگی ، معاش و سلامت مردم استان فارس به ویژه حیات جوامع روستایی و عشایری را به مخاطره انداخته است.
اكبری افزود: آب 20 درصد روستاهای استان فارس هم اكنون با تانكرتامین می شود و همچنین مهاجرت ، حاشیه نشینی ، و خالی شدن مناطق تولید از پیامدهای این وضعیت است .
نماینده مردم شیراز با توجه به غالب بودن شغل كشاورزی و دامداری در استان فارس تاكید كرد: در حالی كه كمبود آب به شكل كاملا محسوسی در این استان دیده می شود علیرغم اینكه در روزهای پایانی زمستان سال جاری قرار داریم چرا تاكنون اقدامی برای بارورسازی ابرها در فارس و جنوب كشور انجام نشده است؟
** چشم انتظاری برای سامانه بارشی مطلوب بارورسازی
مدیر مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای ایران در این باره گفت: كاهش بارندگی تقریبا همه كشور را دربر گرفته هرچند كه استانهای مركزی ایران مثل یزد ، فارس و كرمان در حال تجربه شرایط بدتری در این زمینه هستند.
فرید گلكار در گفت و گو با ایرنا افزود: براساس مطالعات انجام شده و چشم اندازهای سازمان هواشناسی كشور برای سالهای آینده ،بحرانی ترین مناطق كشور به لحاظ كاهش بارندگی و افزایش دما نخست منطقه زاگرس و بعد از آن مناطق مركزی ایران است كه باید سازگاری با شرایط كم آبی به ویژه در این مناطق دنبال شود.
وی بیان اینكه با انجام یكسری تمهیدات نظیر مدیریت مصرف و عرضه می توان این سازگاری را ایجاد كرد ، گفت: بارورسازی ابرها یكی از راههای موجود برای مقابله با این وضعیت است كه هزینه آن بسیار پائین تر از روش های دیگر و همچنین انعطاف پذیر خواهد بود و به راحتی نیز قابلیت اجرا داشته و نیاز به ایجاد سازه ای خاص ندارد و همچنین اثرات زیست محیطی در پی نخواهد داشت كه این موارد حسن این روش بوده است.
گلكار ادامه داد: این فناوری یكسری محدودیت هایی نیز دارد كه وابستگی به شرایط جوی و ورود سامانه های بارشی مناسب بارور سازی از جمله آنها است.
مدیر مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای ایران همچنین اظهار كرد: لازم است در زمان پر بارشی، باروری ابرها انجام شود در حالی كه در این مواقع برخی می گویند چه لزومی دارد كه باروری ابرها انجام شود باران كه می آید! در صورتی كه باید زمانی كه بارندگی وجود دارد با انجام این روش میزان بارش ها را افزایش داد تا ذخیره سازی بیشتری از منابع آبی را داشته باشیم.
گلكار ادامه داد: اقلیم كشور ما خشك و نیم خشك است و نرمال بودن میزان بارندگی در همه سالها بی معنی است چون همیشه مقدار بارش ها از میانگین جهانی كمتر است ، در نتیجه باید در زمان ترسالی و خشك سالی بارورسازی بصورت مداوم انجام شود .
مدیر مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای ایران اضافه كرد: در سال های پربارش و ترسالی باید تلاش كرد تا باروری ابرها بیشتر انجام شود و همچنین در زمان خشك سالی باید از فرصت های محدود نیز استفاده كرد و از این تكنولوژی بهره گرفت.
وی در بخش دیگری از گفتگوی خود اظهار كرد: متاسفانه در سالهای اخیر مركز ملی باروری ابرهای كشور با یكسری محدودیت های اعتباری همانند سایر ارگانهای دیگر روبه رو بوده است.
گلكار ادامه داد: بخش قابل توجهی از اعتبارات و هزینه باروری ابرها صرف خرید ارز می شود در حالی كه بودجه تخصیص یافته امسال در مهرماه گذشته در قالب اسناد خزانه در اختیار ما قرار گرفت كه نمی شد با این اسناد با خارج كشور قرارداد منعقد و مواد اولیه مورد نیاز را تهیه كرد و به این دلیل بارور كردن ابرها امسال با تاخیر انجام شد.
گلكار تاكید كرد: خوشبختانه امسال نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای بارورسازی ابرها اعلام آمادگی كرد و امكانات لازم از جمله یك فروند هواپیما ، تجهیزات و مواد باروری را برای انجام پروژه در اختیار ما قرار داد كه تاكنون نیز چندین پرواز برای بارور كردن ابرها در هفته های گذشته كه بارندگی در غرب و شمال غرب كشور بود در این مناطق انجام شد، به دلیل كاهش بارندگی در مناطق مركزی كشور در سال جاری تنها یك بار پروژه ای محدود در این منطقه نیز انجام شد.
وی با توجه به آمادگی موجود برای باروری ابرها به جهت تامین مواد و تجهزات مورد نیاز گفت: اگر شرایط بارشی مناسب بارور سازی در مناطق مركزی ، جنوب و شرق كشور نیز ایجاد شود آمادگی برای بارور كردن ابرهای این مناطق نیز وجود دارد.
وی اشاره كرد: در حال رایزنی برای اجاره 2 فروند هواپیمای مخصوص بارورسازی از یكی از شركتهای خدمات هوایی هستیم كه هواپیماهای این شركت تاسیسات مخصوص باروری ابرها را دارند و سالهای گذشته نیز از آنها استفاده كرده ایم.
مدیر مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای ایران گفت: از ابتدای امسال تاكنون، باروری ابرها در استان فارس انجام نشده و فعلا منتظر ایجاد فرصت مناسب بارشی در این منطقه هستیم كه باروری ابرها در این استان نیز انجام شود ، سامانه بارشی مناسبی باید از این منطقه عبور كند كه با تجهیزات موجود همخوانی داشته باشد.
وی به تغییر شرایط اقلیمی و بارشی كشور اشاره كرد و ادامه داد: تاكنون در ماههای گذشته و از زمان شروع فصل بارندگی در استانهای آذربایجان ، زنجان ، قزوین، اصفهان و شمال یزد باروری ابرها انجام شده است.
گلكار افزود: باروری ابرها در هر منطقه ای كه انجام شود به صورت میانگین ماهانه حدود 15 تا 20 درصد میزان بارندگی ها در آن محل افزایش خواهد یافت كه البته میزان بیشتر و كمتر از آن نیز تجربه شده است.
وی درباره اعتبارات مورد نیاز باروری ابرهای كشور افزود: بودجه امسال مركز ملی باروری ابرهای ایران حدود 9 میلیارد تومان بوده كه به صورت كامل جذب شده است.
مدیر مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای ایران گفت: در 2 سال گذشته تنها 20 درصد از اعتبارات تخصیص پیدا كرده این مركز جذب شد كه در پی این وضعیت بدهی های عدیده ای ایجاد شد كه خوشبختانه با جذب كامل بودجه امسال بخشی از تعهدات قبلی پرداخت شده و همچنین پروژه های تحقیقاتی ، بروزرسانی رادارها و...نیز انجام شده است.
وی در پایان گفتگوی خود با بیان اینكه همه روشهای مدیریت آب را باید در كنار یكدیگر به پیش برد، تاكید كرد: اگر این اقدام برای هر كشوری رعایت نشود حتی اگر آب به اندازه كافی نیز در آن كشور وجود داشته باشد قطعا با مشكل كم آبی روبه رو خواهد شد، بعضی فناوری ها مانند باروری ابرها چون نسبت سود به هزینه آن خیلی تفاوت دارد به صرفه و اقتصادی تر از سایر روش ها است.
** دیدگاه هواشناسی فارس
مدیركل هواشناسی استان فارس معتقد است كه باروری ابرها سال گذشته در میزان بارندگی های این استان تاثیری نداشته است.
عبدالكریم جامع در گفت و گو با ایرنا بر این نكته تاكید كرد كه زمانی كه سیستم بارشی در منطقه ای در حال فعالیت است دیگر نیازی به بارورسازی ابرها نیست.
وی گفت: در زمانی كه بارندگی در منطقه ای نباشد و به واسطه بارورسازی ابری مجزا این عمل انجام و موجب بارندگی شود كار خوبی است.
مدیركل هواشناسی استان فارس در ادامه تاكید كرد: بارورسازی ابرها كاری است كه باید با مطالعه انجام شود و اگر بدون تحقیق صورت گیرد ممكن است معكوس عمل كند و ابرهای بارشی را عقیم و از باریدن آنها جلوگیری كند.
او می افزاید: برای اینكه قطرات باران به اندازه ای بزرگ شود كه ریزش شكل گیرد به آنها یدید نقره افزوده می شود كه جاذب رطوبت است و باعث می شود قطره های كوچك گرد هم جمع و تبدیل به قطره ای بزرگ شود و به دلیل جاذبه به سمت زمین فرود آید.
مدیركل هواشناسی استان فارس ادامه می دهد: از این اقدام در جهت كاهش آسیب های تگرگ نیز استفاده می شود بدین شكل كه به دانه های درشت تگرگ نیز یدید نقره اضاف می شود چون در مواقعی نیز خاصیت كوچك سازی دارد، در نتیجه باید عمل بارور كردن ابرها با مطالعه انجام شود چون در مواقعی می تواند معكوس نیز عمل كند.
جامع به این نكته نیز اشاره كرد كه بارور سازی ابرها به صورت متمركز از جانب مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرهای كشور انجام می گیرد و به صورت جداگانه به استانها مربوط نمی شود.
9873 / 2027
گزارش از: محمدامین افشارپور
شیراز-ایرنا- میزان بارش ها در زمستان امسال در بیشتر نقاط كشور از جمله استان فارس كاهش چشمگیری داشته است و این موضوع پرسش هایی را درباره چرایی بهره نگرفتن از فناوری بارورسازی ابرها برای گذر از این شرایط كم آبی و خشكسالی را مطرح كرده است.
