به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش هاي خبري ايرنا،خرداد ماه سال گذشته چهار كشورعربستان، امارات، بحرين و مصر در اقدامي هماهنگ روابط خود را با قطر قطع و اين كشور را تحريم كردند. آنها براي برقراري روابط مجدد خود با قطر و رفع تحريم ها، اعمال شرايط سختي را از قطر خواستار شدند.
قطع روابط ديپلماتيك قطر با ايران، برچيدن پايگاه نظامي تركيه در قطر، جمع كردن بساط شبكه الجزيره، قطع روابط با اخوان المسلمين، حماس و حزب الله لبنان و تحويل افراد و گروه هاي مخالف دولت هاي تحريم كننده كه در قطر اقامت گزيده اند از جمله مهم ترين شرايط بود.
كشورهاي تحريم كننده قطر كه با قطع روابط فشار سنگيني بر دوحه وارد كردند، انتظار داشتند پاسخ مثبتي از سوي قطر دريافت كنند. اما دولت دوجه از پذيرفتن شرايط آنها سرباز زد و درخواست هاي كشورهاي عربي را غيرمنطقي، خلاف قوانين بين المللي و به منزله ناديده گرفتن حاكميت ملي خود توصيف كرد.
با وجود اينكه بيش از 10 ماه از بحران در روابط قطر با عربستان، امارات، بحرين و مصر سپري مي شود بازهم دو طرف همچنان بر مواضع خود پافشاري مي كنند. ميانجيگري كشورهايي مانند كويت هم نتوانسته كاري به پيش ببرد و از شدت بحران بكاهد. اين وضعيت، شوراي همكاري خليج فارس را با تجربه سختي روبرو كرده است. تجربه اي كه ممكن است نتواند از آن سر سلامت به در ببرد. اين سازمان منطقه اي كه در اوايل دهه 30 ميلادي با هدف ايجاد همگرايي و همسويي بين 6 عضو اين سازمان تاسيس شد، پس از گذشت حدود چهار دهه نه تنها به همگرايي و يكپارچگي نرسيده، بلكه به سوي واگرايي تمايل پيدا كرده است. وضعيتي كه ادامه آن مي تواند به تضعيف پايه هاي اين نهاد منطقه اي منجر شود و از كارايي آن بيش از پيش بكاهد و حتي آن را با فروپاشي مواجه سازد. رسانه هاي عربي نيز در بخش مهمي از گزارش هاي خود به بررسي پيامدهاي اقدام عربستان و همپيمانان آن در قطع ارتباط با قطر براي آينده شوراي همكاري خليج فارس پرداخته اند.
** مخالفت كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس با يكه‌تازي عربستان
تارنماهاي «الوقت» لبنان و مركز پژوهش هاي «الجزيره» قطر مخالفت برخي كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس با سياست هاي عربستان را مورد توجه قرار دادند.
به نوشته تارنماي الوقت، عربستان تا مدت ها و به ويژه تا پيش از آغاز انقلاب هاي بهار عربي در سال 2011 ميلادي خود را به عنوان برادر بزرگ ديگر كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس به شمار مي آورد. با آغاز انقلاب مردمي در بحرين اين كشور براي دفاع از نظام آل خليفه و سركوب انقلاب مردمي بحرين نيروهاي نظامي به بحرين ارسال كرد. اما پس از سپري شدن مدت كوتاهي و در نتيجه شكست هاي عربستان در داخل و خارج رياض بسياري از مولفه هاي قدرت خود را از دست داد. اين موضوع سبب شكل گيري بسياري از جريان ها در ديگر كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس شد كه زمان را مناسب مي ديدند تا زير بار تصميم هاي عربستان در شوراي همكاري خليج فارس درباره امور كشورهاي خود نروند. قطر در راس كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس بود كه زير بار تصميم هاي عربستان نرفت.
از اين رو، چند ماه پيش عربستان و برخي از همپمانان آن دوحه را هدف قرار دادند. عربستان، بحرين، امارات و مصر در پنجم ژوئن (15خرداد) روابط ديپلماسي و اقتصادي خود را با قطر قطع كردند و مرزهاي دريايي، زميني و هوايي خود را با قطر بستند و اين كشور را به حمايت از تروريسم متهم كردند.
تارنماي الوقت نوشت: شاخص ها نشان مي دهد كويت هم همان راهي را طي مي كند كه قطر در رابطه با عربستان طي كرده است. اين كشور درباره بسياري از سياست هاي عربستان در منطقه به ويژه درباره چگونگي اداره امور شوراي همكاري خليج فارس مخالفت كرده است.
سفر «خالد الروضان» وزير امور تجارت و صنعت كويت و هيات همراه او به دوحه و ديدار آنان با شيخ «تميم بن حمد ال ثاني» سبب تنش در روابط كويت و عربستان شده است. اين سفر در شرايطي كه عربستان و همپيمانان آن قطر را تحريم كرده اند از ديدگاه عربستان به منزله به چالش كشيدن سياست هاي رياض قلمداد شده است.
در اين زمينه «تركي آل الشيخ» مشاور ديوان پادشاهي عربستان در صفحه توئيتر خود وزير كويت را مزدور به شمار آورد. اين موضوع سبب افزايش تنش ميان كويت و عربستان شد. اين نشان دهنده سرخوردگي ديپلماسي در بحران روابط عربستان و قطر است كه كويت براي ميانجگيري در آن تلاش كرد. حمله عربستان به وزير كويت سبب خشم بسياري از كويتي ها شد.
ناظران هم موضع تركي آل شيخ را بازتاب دهنده موضع «محمد بن سلمان» وليعهد عربستان به شمار آوردند. در اين زمينه «عبدالرحمان المطيري» كارشناس مسائل سياسي كويت گفت: روابط كويت و عربستان مرحله حساس و پيچيده اي را طي مي كند و كويت تلاش مي كند خود را از سياست هاي رياض درباره منطقه دور نگه دارد.
به نوشته تارنماي مركز پژوهش هاي الجزيره، بحران در روابط كشورهاي عربي متحد عربستان با قطر ضربه سختي به مفهوم دفاع مشترك كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس وارد كرد. با چشم پوشي از افق هاي حل اين بحران، منطقي است به اين نتيجه رسيد كه قطر پس از اين ديگر به كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس كه اين كشور را زير محاصره قرار دادند به عنوان كشورهاي همپيمان نگاه نخواهد كرد. بلكه آنها را همسايگاني به شمار خواهد آورد كه امنيت ملي قطر را تهديد مي كنند.
به يقين تصميم سازان كشورهايي مثل كويت و عمان هم هرگز چنين موضوعي را از ذهن خود فراموش نخواهند كرد. شايد برجسته ترين گام هايي كه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس پيش از اين در چارچوب سياست هاي دفاعي در پيش گرفته اند مثل تشكيل نيروهاي سپر جزيره و سامانه دفاعي موشكي در خليج فارس اكنون با ترديدهايي همراه است و درباره ادامه و آينده اين طرح ها ترديدهايي وجود دارد.
به احتمال زياد بحران در روابط كشورهاي عربي با قطر ترديدهايي را درباره ادامه بسياري از طرح هاي هماهنگ ميان كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به دنبال داشته است. مي توان گفت كشورهايي مانند قطر،كويت و عمان در صورتي كه از شوراي همكاري خليج فارس خارج نشوند بازهم درباره ادامه فعاليت ملاحظاتي خواهند داشت و درباره طرح هاي منطقه اي با دقت نظر بيشتري به فعاليت در اين شورا خواهند پرداخت.
** دورنماي فروپاشي شوراي همكاري خليج‌فارس
صفحه عربي شبكه «سي ان ان» و روزنامه هاي «الشرق» قطر، «العرب» چاپ لندن با اشاره به بحران مزمن در روابط عربستان و متحدان آن با قطر، احتمال فروپاشي شوراي همكاري خليج فارس را دور از ذهن ندانستند.
شبكه سي ان ان به نقل از «محمد بن عبدالرحمن آل ثاني» وزير امور خارجه قطر نوشت اعتمادسازي دوباره ميان كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس نياز به زمان زيادي دارد. اين شورا بر پايه اعتماد و مفهوم امنيت راهبردي شكل گرفته بود. اما پس از به وجود آمدن بحران در روابط كشورهاي عربي با قطر اين اعتماد از بين رفته است.
وي در ادامه آورده است : قطر يكي از كشورهاي عضو موسس شوراي همكاري خليج فارس بود و ما اين سازمان را براي همه در منطقه مهم به شمار مي آورديم. اما اين عامل به دليل بحران از بين رفته است و اعتمادسازي دوباره نياز به زمان طولاني دارد.
به نوشته روزنامه الشرق قطر، نيت امارات براي فروپاشي شوراي همكاري خليج فارس سال ها است كه براي همگان آشكار شده است. در اين زمينه روزنامه «گاردين» در گزارشي به قلم «پاتريك وينتور» به تحليل موضع امارات درباره شوراي همكاري خليج فارس به ويژه پس از بحران خليج فارس پرداخت.
برپايه اين تحليل اظهارات «انور قرقاش» وزير امور داخلي امارات كه در آن گفته است هر يك از كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس كه برپايه سياست هاي اين شورا عمل نكنند از اين شورا كنار گذاشته خواهند شد نشان مي دهد ابوظبي براي نابودي شوراي همكاري خليج فارس و پايان دادن به نقش آن در آينده تلاش مي كند. اين موضوع در ماه هاي اخير آشكارتر شد. به طوري كه امارات هيچ توجهي به تلاش هاي منطقه اي و بين المللي براي حل بحران خليج فارس نكرد.
وينتور نوشت: امارات به طور يكجانبه براي دامن زدن به بحران تلاش و ديگر كشورهاي تحريم كننده را تحريك به شعله ور ساختن بحران مي كند. اين موضوع براي همه ميانجيگران آشكار است. اين نشان مي دهد امارات به طور خبيثانه براي برهم زدن امنيت منطقه خاورميانه و برهم زدن شوراي همكاري خليج فارس تلاش مي كند. براي همگان آشكار شده است كه امارات براي رسيدن به دستاوردهاي سياسي به زيان قطر تلاش مي كند و در اين زمينه از عربستان هم به عنوان ابزاري استفاده مي كند كه با سپري شدن زمان اين موضوع آشكارتر خواهد شد.
به نوشته روزنامه العرب، هرگز از ذهن كشورهاي عربي خليج فارس اين موضوع پاك نخواهد شد كه از زمان تاسيس شوراي همكاري خليج فارس تاكنون اين شورا در شرايط سرنوشت سازي به سر مي برد. آنچه اين روزها و از زمان تحريم قطر توسط كشورهاي عربي متحد عربستان سپري مي شود ساختار اجتماعي همه اين كشورها به ويژه كشورهايي را كه به طور مستقيم در اين بحران نقش داشته اند، تهديد مي كند. پيامدهاي اين تنش به طور مستقيم بر سرنوشت سياسي شوراي همكاري خليج فارس تاثير خواهد گذاشت.
شوراي همكاري خليج فارس از پيامدهاي بحران روابط كشورهاي عربي با قطر رهايي نخواهد يافت. بايد اشاره كرد كه هدف از تاسيس اين شورا مسائل امنيتي بود و اين شوراي يك سازمان امنيت راهبردي بود اين در حالي است بحراني كنوني هم يك بحران امنيت راهبردي است. كشورهاي تحريم كننده قطر اين كشور را خطري راهبردي براي امنيت و ثبات كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به شمار آورده اند. اين در شرايطي است كه اين شورا براي رويارويي با خطرات خارجي تشكيل شده بود بنابراين اين پرسش مطرح است كه شوراي همكاري خليج فارس با الگوي كنوني چه سودي به دنبال دارد؟
پژوهشم **9278**
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و پژوهش هاي خبري ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شويد.
تهران- ايرنا- با وجود همه تلاش‌هاي بين‌المللي براي پايان دادن به بحران در روابط عربستان و متحدان آن با قطر هنوز هم اين بحران ادامه دارد و مي تواند شوراي همكاري خليج فارس را با چالش‌هاي زيادي مواجه كند و مرگ آن را به دنبال داشته باشد.
